Từ khoán sang kê khai: Hộ kinh doanh hỏi – cơ quan thuế trả lời

Từ ngày 1/6/2025, việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền với hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng là chủ trương đúng đắn nhưng trong bối cảnh hiện nay, nhiều hộ vẫn bỡ ngỡ cần giải đáp vướng mắc thực tiễn. Hàng loạt câu hỏi từ các hộ kinh doanh đã được Cục Thuế và các chuyên gia giải đáp rõ ràng, minh bạch.

Trong chương trình giao lưu trực tuyến "Giải đáp, gỡ vướng về hóa đơn điện tử cho hộ kinh doanh" do Báo Tuổi trẻ tổ chức ngày 12/6, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế; bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế; bà Đinh Thị Thúy - Phó chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần MISA đã giải đáp trực tuyến nhiều câu hỏi thực tế từ các hộ kinh doanh, tháo gỡ vướng mắc trong quá trình chuyển đổi từ hình thức khoán sang kê khai.

Những băn khoăn thực tiễn của hộ kinh doanh

Một hộ sản xuất giày dép với doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm đặt câu hỏi: khi khách yêu cầu hóa đơn, hộ phải xuất loại hóa đơn gì, và có thể xử lý phần thuế GTGT đầu vào (8%) và đầu ra (4,5%) ra sao?

Trả lời câu hỏi này, bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế cho biết: vì hộ đang nộp thuế khoán nên nếu xuất hóa đơn, phải nộp thêm phần thuế ngoài khoán với tỉ lệ 4,5% . Tuy nhiên, không thể khấu trừ phần thuế đầu vào. Giải pháp được khuyến nghị là nên chuyển sang doanh nghiệp để hưởng phương pháp khấu trừ và được chuyển lỗ 5 năm nếu có.

Một hộ bán cà phê, hàng ăn uống có doanh thu trên 1 tỉ thắc mắc liệu có bắt buộc chuyển sang kê khai thuế ngay không. Theo bà Cúc, từ 1/6/2025, hộ này phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền và việc xác định doanh thu sẽ thay đổi so với trước đây.

Nhiều hộ khác cũng đưa ra những câu hỏi như: có nên xây dựng chuẩn mực kế toán cho hộ để được áp dụng khấu trừ thuế như doanh nghiệp? Vì thực tế, hộ có quy mô nhỏ, không đủ nhân sự, trong khi lại bị đánh thuế theo doanh thu khiến dễ lỗ.

Về nội dung này, bà Cúc nhận định: pháp luật hiện hành phân biệt giữa pháp nhân và thể nhân. Doanh nghiệp nộp TNDN, còn cá nhân thì nộp TNCN, nên hộ cá nhân không thể nộp thuế TNDN.

Dẫu vậy, trước đây cũng từng có giai đoạn áp dụng tính thuế TNCN theo doanh thu trừ chi phí, nhưng do hộ không có sổ sách, không xác định được chi phí hợp lý nên không hiệu quả. Dù thế nào, bà Cúc cũng cho rằng đề xuất xây dựng chuẩn mực kế toán riêng cho hộ là hợp lý và cần được nghiên cứu thêm để đảm bảo tính minh bạch và khả thi.

Một câu hỏi khác phản ánh hộ làm việc vất vả, thu nhập thấp nhưng vẫn phải nộp nhiều loại thuế. Đáp lại, bà Cúc thông tin: Bộ Tài chính đang trình đề cương sửa Luật Thuế TNCN, trong đó có điều chỉnh nâng mức giảm trừ gia cảnh và giãn bậc thuế lũy tiến. Đồng thời, doanh nghiệp nhỏ chuyển đổi từ hộ kinh doanh sẽ được miễn thuế TNDN 3 năm đầu và áp thuế suất ưu đãi 15-17%.

Hóa đơn, kê khai, phần mềm và bài toán chuyển đổi

Không ít hộ đặt vấn đề về việc sử dụng hóa đơn điện tử, hàng tồn kho không có đầu vào hợp pháp hoặc mua hàng sang tay.

Về nội dung này, Cục Thuế nhấn mạnh: kể từ 1/6/2025, hộ kinh doanh khoán có doanh thu trên 1 tỉ đồng và hộ kê khai, hộ có máy tính tiền bán lẻ cho người tiêu dùng đều phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Hóa đơn này phải có dữ liệu truyền về cơ quan thuế theo thời gian thực.

Liên quan hàng tồn không có hóa đơn, bà Cúc cho biết nên loại trừ hàng phi pháp, hàng lậu, còn hàng tồn kho không có hóa đơn thì vẫn nộp thuế theo doanh thu bán ra, không nên truy thu phần thuế trước đây nếu không có dấu hiệu trốn thuế. Cơ quan thuế cũng xác nhận quan điểm không truy thu nếu không vi phạm.

Trước vấn đề nhiều hộ lo ngại không có kỹ năng kế toán hoặc không biết cách kê khai, đại diện MISA – bà Đinh Thị Thúy cho biết, đơn vị đã cung cấp một nền tảng phần mềm duy nhất tích hợp bán hàng, xuất hóa đơn, kê khai thuế (OneApp), chỉ cần điện thoại và vài thao tác đơn giản là hoàn tất nghĩa vụ thuế. Thậm chí, MISA còn có cộng đồng gần 4.000 đại lý thuế hỗ trợ miễn phí ba tháng đầu cho hộ.

Với câu hỏi nếu đang dùng hóa đơn điện tử thông thường thì có cần chuyển sang hóa đơn máy tính tiền không? MISA xác nhận, nếu chưa khởi tạo hóa đơn từ máy tính tiền thì cần chuyển sang theo đúng quy định. Với khách hàng đã dùng phần mềm của MISA, sẽ được quy đổi miễn phí sang hóa đơn đúng chuẩn.

Nhiều hộ kinh doanh cũng nêu thực tế: mỹ phẩm handmade, hàng nông sản hay thực phẩm tươi sống... thường không có hóa đơn đầu vào. Giải đáp băn khoăn trên, bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế hướng dẫn: Hộ có thể lập bảng kê mua hàng từ người nuôi trồng, người dân, với đầy đủ thông tin cá nhân và số tiền chi trả, kèm chữ ký, là đủ điều kiện hạch toán chi phí đầu vào.

Ngoài ra, những hộ có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm như tiệm làm móng (nail) nhỏ, theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, sẽ không phải nộp thuế GTGT và thuế TNCN, cũng không bắt buộc xuất hóa đơn điện tử, nhưng vẫn cần khai báo trung thực.

Tư duy chuyển đổi: từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp

Một hộ chăn nuôi lợn ở Thanh Hóa hỏi cách xử lý đầu vào mua của nông dân và cách xuất hóa đơn khi bán ra vài lần trong năm. Về trường hợp này, bà Cúc trả lời: sản phẩm chưa qua chế biến như lợn thịt không chịu thuế GTGT, hộ được miễn thuế TNCN; đầu vào từ nông dân có thể lập bảng kê theo quy định.

Một hộ kinh doanh nhà hàng ở Sầm Sơn cũng đang cân nhắc lên doanh nghiệp. Lợi ích nếu lên doanh nghiệp được bà Cúc liệt kê rõ: được khấu trừ thuế GTGT đầu vào (như điện, nước, nguyên liệu…), được tính chi phí hợp lệ (nhân công, mặt bằng, quảng bá…), nếu lỗ được chuyển lỗ 5 năm. Ngoài ra, doanh nghiệp nhỏ còn được miễn thuế TNDN 3 năm đầu.

Về khó khăn như phải thuê kế toán, lo phần mềm hay thanh tra, bà Cúc khẳng định: hiện Nhà nước có chính sách cung cấp phần mềm kế toán miễn phí cho doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp có thể thuê đại lý thuế để tiết kiệm chi phí và nếu chấp hành tốt thì không bị kiểm tra nhiều lần trong năm.

Cuối cùng, với những hộ vẫn còn lo lắng về việc lên doanh nghiệp có phức tạp không, thì điểm chung được nhiều chuyên gia nhấn mạnh là: trong dài hạn, việc chuyển đổi giúp hộ kinh doanh minh bạch hơn, thuận lợi mở rộng thị trường và tận dụng tối đa chính sách thuế ưu đãi.

Trước đó, tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc do Cục Thuế tổ chức, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn khẳng định: Một trong những bước triển khai quan trọng theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP và Nghị quyết 68-NQ/TW, tiến tới xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán từ ngày 1/1/2026, chuyển sang tự khai, tự nộp thuế theo doanh thu thực tế. Theo lãnh đạo Cục Thuế, việc này có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, minh bạch và hiện đại.

Ngành thuế đã và đang tổ chức hệ thống hỗ trợ sâu rộng: từ điểm cầu Cục Thuế, các Chi cục Thuế khu vực đến hàng trăm Đội Thuế cấp dưới. Tại đây, các nội dung phổ biến gồm: Hướng dẫn quy trình đăng ký sử dụng hóa đơn trên eTax Mobile; Làm rõ các quy định kỹ thuật, pháp lý; Giải đáp vướng mắc thực tiễn như đối tượng áp dụng theo Nghị định 70, vấn đề lập hóa đơn khi khách không cung cấp đủ thông tin, chi phí thiết bị, chế độ kế toán hay nguy cơ bị xử phạt khi chưa tuân thủ đầy đủ…

Đặc biệt, Ban Nghiệp vụ Thuế đã phân loại cụ thể các nhóm vướng mắc để giải quyết hiệu quả. Đồng thời, ngành thuế ghi nhận thêm những kiến nghị, từ đó sẽ hoàn thiện khuôn khổ chính sách và cơ chế quản lý, tạo điều kiện cho người nộp thuế dễ dàng tiếp cận và tuân thủ.