Bỏ áp dụng thuế khoán: Hộ kinh doanh bước vào cuộc chơi mới

Từ đầu năm 2026, thay vì thuế khoán, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang kê khai thuế bằng điện tử có hóa đơn chứng từ rõ ràng; lộ trình này rút ngắn nửa năm so với kế hoạch ban đầu.

Từ ngày 1/1/2026, gần 3,7 triệu hộ và cá nhân kinh doanh sẽ không còn nộp lệ phí môn bài, đồng thời chấm dứt áp dụng phương pháp khoán thuế - một hình thức đã tồn tại hơn ba thập niên.

Đây là nội dung quan trọng trong Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đồng thời được cụ thể hóa tại Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân vừa được thông qua.

Các cá nhân, tổ chức sẽ thực hiện nghĩa vụ thuế theo đúng quy định của Luật Quản lý thuế, theo hình thức kê khai và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Trước đây, phần lớn hộ và cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ chỉ ghi chép số liệu đơn giản bằng tay nên hình thức thuế khoán phù hợp với giai đoạn đầu của kinh tế thị trường, khi phần lớn hộ kinh doanh hoạt động nhỏ lẻ, chưa đủ điều kiện áp dụng công nghệ hay kế toán bài bản.

Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng số hóa và hội nhập, thuế khoán bộc lộ nhiều bất cập như thiếu minh bạch, thất thu ngân sách và tạo ra sự bất bình đẳng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp.

Cùng với đó, việc bỏ thuế khoán còn tạo động lực để các doanh nghiệp đổi mới phát triển, hướng tới mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 như Nghị quyết 68 đã đề ra.

Do vậy, từ đầu năm sau, thay vì thuế khoán, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang kê khai thuế bằng điện tử có hóa đơn chứng từ rõ ràng. Lộ trình này đã rút ngắn nửa năm so với kế hoạch ban đầu.

Số liệu từ Cục Thuế cho thấy, tính đến tháng 3/2025, cả nước có gần 2 triệu hộ đang nộp thuế khoán, nhưng chỉ có khoảng 6.100 hộ áp dụng phương pháp kê khai.

Bình quân, mỗi hộ kinh doanh theo thuế khoán chỉ nộp khoảng 670.000 đồng/tháng, trong khi mức thuế theo kê khai lên tới 4,6 triệu đồng/tháng, gấp gần 7 lần. Sự chênh lệch này gây ra bất công trong nghĩa vụ thuế giữa các mô hình kinh doanh có cùng quy mô doanh thu.

Bộ Tài chính hiện đang gấp rút hoàn thiện hệ thống công nghệ và pháp lý để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra đồng bộ, thuận lợi. Cơ quan thuế sẽ triển khai phần mềm khai thuế đơn giản, miễn phí - phù hợp với người không chuyên kế toán hay công nghệ, đồng thời đẩy mạnh tập huấn, hướng dẫn hộ kinh doanh kê khai đúng quy định.

Phó Cục trưởng Cục Thuế, ông Mai Sơn cho biết phần mềm kế toán miễn phí cho hộ kinh doanh đã được Bộ Tài chính chỉ đạo triển khai đồng bộ, liên kết với các ứng dụng khai, nộp và chia sẻ dữ liệu.

Điều này tạo điều kiện cho hộ kinh doanh dễ dàng lập tờ khai, kiểm tra, đối chiếu thông tin và kê khai đúng quy định.

Dù đồng tình với chủ trương, nhưng nhiều hộ và cá nhân kinh doanh nhỏ vẫn không khỏi lo lắng về việc phải thay đổi thói quen, thích nghi với quy trình kê khai điện tử, sử dụng phần mềm, xuất hóa đơn… những công việc vốn xa lạ với kinh doanh nhỏ lẻ.

Chị Hoàng Thúy Khanh, chủ quán ăn tại Hà Nội chia sẻ nộp thuế khoán thì đơn giản thật, nhưng cũng không biết mình đóng đã đúng với doanh thu chưa. Nếu chuyển sang kê khai mà có phần mềm hỗ trợ thì yên tâm hơn, vì mọi thứ rõ ràng.

Tuy nhiên, chị cũng bày tỏ băn khoăn vì không thuê kế toán, bản thân lại không rành công nghệ. Nếu phải tự làm hóa đơn, kê khai hàng tháng thì rất dễ bị rối. Chị mong sẽ được ngành thuế hướng dẫn cụ thể, từng bước.

Chị Trần An Vy, chủ cửa hàng quần áo tại Hà Nội cũng có chung cảm nhận, trước giờ chỉ quen ghi chép tay và nộp thuế khoán cuối tháng. Nay phải kê khai chi tiết, dùng phần mềm, hóa đơn điện tử… là cả một áp lực. Nhưng nếu được hướng dẫn kỹ, có người hỗ trợ thì mình sẽ học để làm được, vì kinh doanh giờ phải bài bản mới tồn tại được.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, bà Nguyễn Thị Cúc cho rằng để việc chuyển đổi này được diễn ra thuận lợi thì nên có giai đoạn chuyển tiếp kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm để các hộ làm quen với quy trình mới.

Bà Nguyễn Thị Cúc cũng khuyến nghị các hộ kinh doanh có thể sử dụng dịch vụ từ các đại lý thuế chuyên nghiệp với chi phí hợp lý và có thể thay mặt hộ kê khai, nộp thuế, làm việc với cơ quan chức năng.

Hiện cả nước có khoảng 800 đại lý thuế được cấp chứng chỉ hành nghề, sẵn sàng hỗ trợ hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ trong quá trình chuyển đổi.

Bên cạnh đó, khuyến khích các hộ và cá nhân kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, dễ kiểm soát doanh thu, tiết kiệm thời gian và chi phí vận hành.

Hiện Bộ Tài chính đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn rà soát và hoàn thiện chính sách hỗ trợ tài chính cho hộ kinh doanh thuê, mua phần mềm kế toán, nền tảng số dùng chung, nhằm giảm chi phí, thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao minh bạch trong quản lý./.