Tư vấn tâm lý học đường cho phát triển giáo dục toàn diện

Tư vấn tâm lý học đường là hình thức trợ giúp tâm lý đắc lực không những cho học sinh mà còn cho các lực lượng giáo dục khác từ ban giám hiệu, giáo viên, giám thị… Quá trình hoạt động tư vấn tâm lý học đường giúp học sinh gặp khó khăn trong các vấn đề tâm lý khác nhau nảy sinh trong học tập, trong hoạt động hướng nghiệp, trong các mối quan hệ (với bạn bè, thầy, cô giáo, người thân… ) ở bất kỳ thời điểm nào. Nghiên cứu mới đây của một số cán bộ khoa tâm lý học Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội cho thấy, có 84,7% số học sinh THCS và THPT được hỏi cho rằng, hoạt động tư vấn tâm lý học đường là rất cần thiết và có 69,8% các em cho biết, nếu có các hoạt động này ở trường thì các em sẽ tham gia và sẵn sàng đến phòng tâm lý học đường khi bản thân có những khó khăn tâm lý. Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) là nơi có phòng tư vấn tâm lý học đường từ khá sớm và thu được nhiều kết quả. Trao đổi với chúng tôi, TS Nguyễn Tùng Lâm, Hiệu trưởng nhà trường cho biết, khi thành lập để thu nhận những học sinh không đủ khả năng vào các trường công lập hoặc không có khả năng thích ứng với trường công lập, thậm chí những học sinh cá biệt vi phạm kỷ luật, học sinh có học lực yếu… của các trường công lập. Tuy nhiên, sau mười năm thành lập văn phòng tư vấn tâm lý học đường, những học sinh được coi là cá biệt, ý thức kém… đều được tư vấn, có ý thức học tập tốt. Riêng năm học 2008-2009, văn phòng tư vấn của trường đã thực hiện tư vấn cho 135 học sinh gặp khó khăn học đường, khó khăn gia đình, khó khăn tâm lý đơn thuần và những vấn đề giới tính… Ngoài ra, nhà trường còn tư vấn hướng nghiệp cho 628 học sinh góp phần giảm những mặt yếu kém của học sinh như: Tỷ lệ học sinh bị kỷ luật giảm từ 3,8% năm học 2003-2004 xuống còn 2,3% năm học 2008-2009, học sinh bỏ nhà giảm từ 5,7% năm học 2003-2004 xuống còn 0,4% năm học 2008-2009…

Trường THPT Đinh Tiên Hoàng chỉ là một trong số ít trường phổ thông hiện nay có hoạt động tư vấn tâm lý chuyên nghiệp, bài bản. Ở phần lớn các trường học hiện nay vấn đề trợ giúp tâm lý học đường vẫn chưa được chú trọng. Hoạt động trợ giúp tâm lý rất ít được tổ chức ở trường cho nên mỗi khi gặp khó khăn về tâm lý các em chủ yếu tâm sự với bạn bè, một số ít thì tâm sự với cha mẹ hoặc không nói với ai, thậm chí giải quyết sự việc một cách tiêu cực. Điều đó cho thấy, các em thật sự cần một người đáng tin cậy và có chuyên môn để chia sẻ tâm sự hoặc trợ giúp các em tìm cách thức giải quyết các vấn đề một cách tốt nhất. Một trong những nguyên nhân khiến tâm lý học đường của nước ta chưa phát triển do nhiều trường hợp còn thói quen “chấp nhận” mà không nhờ cậy đến các nhà tâm lý. Mặt khác, việc đánh giá vai trò trợ giúp tâm lý học đường cũng chưa được các nhà quản lý giáo dục quan tâm đúng mức. Việc đào tạo nguồn nhân lực phục vụ công tác trợ giúp tâm lý học đường chưa được chú trọng. Một nguyên nhân khác có thể nhận thấy vẫn còn một số trường chưa nhận thức hết ý nghĩa và tác dụng của hoạt động trợ giúp tâm lý học đường, thậm chí có trường học còn chưa hiểu tư vấn tâm lý học đường là gì. Bên cạnh đó, cũng còn nhiều trường học chưa nắm vững được những đặc trưng riêng của công tác trợ giúp tâm lý khiến học sinh, sinh viên dù có nhu cầu muốn được lắng nghe ý kiến của các chuyên gia nhưng vẫn ngần ngại. Việc quan tâm trợ giúp tâm lý học đường chủ yếu ở lứa tuổi sinh viên còn lứa tuổi học sinh phổ thông chưa được chú trọng. Hiện nay, ở nước ta chưa có chương trình đào tạo chuyên ngành về tâm lý học đường đã tạo ra một lỗ hổng trong lĩnh vực tổng quan và giáo dục chuyên sâu.

Theo TS Nguyễn Tùng Lâm, hoạt động trợ giúp tâm lý học đường cần tồn tại dưới nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Các hoạt động trợ giúp tâm lý học đường cần đa dạng từ hoạt động đào tạo đến nghiên cứu, ứng dụng và sâu chuỗi lại thành một hoạt động chung thống nhất về mục tiêu, chương trình. Cần làm tốt công tác tuyên truyền cho học sinh, phụ huynh và những người làm công tác giáo dục nhận thức được tính cấp thiết của tâm lý học đường với mỗi trường học, mỗi học sinh. Gieo nhu cầu và kích thích nhu cầu sử dụng tâm lý học đường để nâng cao chất lượng cuộc sống học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục. Đáng chú ý, các khoa tâm lý của các trường đại học, các học viện cần mở rộng đào tạo nguồn nhân lực bảo đảm đủ tri thức, kỹ năng đáp ứng nhu cầu phát triển tâm lý học đường một cách bài bản, đúng chuyên môn. TS Lê Thị Minh Loan (Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn) thì cho rằng, để trợ giúp tâm lý học đường hiệu quả cần sự nỗ lực từ phía bản thân các em học sinh, sự nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực hoạt động của đội ngũ những người tư vấn cũng như sự quan tâm, đầu tư thích đáng từ phía nhà trường và xã hội.

Một số chuyên gia tâm lý nhận định, Chương trình giáo dục phổ thông chỉ thật sự hiệu quả khi các em được thường xuyên hỗ trợ, giải đáp thắc mắc và chia sẻ mọi tâm tư nguyện vọng. Các trường cần xây dựng và tổ chức một bộ phận chuyên trách làm công tác tư vấn học đường. Ngành GD và ĐT cần xây dựng chương trình đào tạo những cán bộ làm công tác tư vấn học đường trong các trường phổ thông một cách chính thức và bài bản để giúp học sinh có thể tự giải quyết các khó khăn và đạt được kết quả học tập cao nhất. Cần có các hình thức tuyên truyền phổ biến về công việc, nhiệm vụ, trách nhiệm của nhà tham vấn học đường để học sinh, phụ huynh, giáo viên hiểu và có cái nhìn đúng đắn hơn với những học sinh tìm đến nhà tham vấn. Tăng cường giao lưu và học hỏi từ thực tế trường học kết hợp với lý thuyết chuyên môn. Nội dung chương trình tham vấn học đường không chỉ bó hẹp trong khung lý thuyết về tham vấn mà cần phải được mở rộng, kết hợp với việc hình thành cho học sinh nhiều kỹ năng về học tập, định hướng nghề nghiệp, phát triển nhân cách. Hình thức tham vấn không chỉ hướng đến cá nhân mà còn hướng đến toàn thể học sinh để hỗ trợ các em phát triển nhân cách hoàn thiện. Hoạt động tư vấn tâm lý mở ra cho học sinh cơ hội để nhìn lại những khó khăn của mình theo cách thức khác nhau…