Mất cân bằng giới tính khi sinh: Thực trạng đáng báo động

- Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đang là vấn đề nhức nhối tại nhiều địa phương trên cả nước. Tại tỉnh Lạng Sơn, tỷ số giới tính khi sinh hiện nay đang ở mức cao so với bình quân toàn quốc (bình quân cả nước năm 2024 là 110,7 bé trai/100 bé gái), điều này phản ánh một thực trạng đáng lo ngại về sự thiếu cân bằng trong cơ cấu dân số ngay từ giai đoạn đầu đời.

Theo số liệu thống kê, năm 2024, tỷ số giới tính khi sinh toàn tỉnh là 112,8 bé trai/100 bé gái. Đáng chú ý, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, con số này đã tăng vọt lên 118 bé trai/100 bé gái - vượt xa ngưỡng sinh học bình thường và ngưỡng cảnh báo của quốc gia.

Một số địa bàn ghi nhận tỷ lệ chênh lệch cao ở mức đáng báo động như địa bàn huyện Hữu Lũng cũ với 124,9 bé trai/100 bé gái, huyện Lộc Bình cũ là 124 bé trai/100 bé gái và nghiêm trọng nhất là huyện Đình Lập cũ, nơi tỷ số này lên tới 141,5 bé trai/100 bé gái.

Chị Lê Thị Ái, cán bộ dân số xã Tân Thành cho biết: Trong 6 tháng đầu năm, tỷ số giới tính khi sinh tại địa bàn ở mức đáng báo động. Cụ thể, trong tổng số 94 trẻ được sinh ra, có đến 61 bé là bé trai, tương đương 185 bé trai/100 bé gái. Nguyên nhân chủ yếu là do tâm lý chuộng con trai vẫn phổ biến. Nhiều gia đình dù đã có đủ cả trai và gái vẫn tiếp tục sinh thêm với mong muốn có thêm con trai. Dù các cấp, ngành ở xã đã tăng cường tuyên truyền, vận động người dân không lựa chọn giới tính thai nhi nhưng số trẻ sinh ra là nam vẫn tiếp tục tăng.

Thực tế cho thấy, nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn là do tư tưởng "trọng nam khinh nữ", kết hợp với sự phát triển của các dịch vụ y tế hiện đại, cho phép xác định giới tính thai nhi từ sớm nên nhiều người đã lựa chọn giới tính thai nhi trước sinh. Mặc dù hành vi này đã bị cấm theo quy định của pháp luật nhưng trên thực tế, việc này vẫn lén lút diễn ra ở nhiều nơi.

Cùng với đó, quy định mới trong Công văn 13421-CV/VPTW của Văn phòng Trung ương Đảng ban hành năm 2025, thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, cán bộ, công chức, viên chức và đảng viên sinh con thứ 3 sẽ không bị xem xét, xử lý kỷ luật như trước đây cũng đang tạo ra một số tác động gián tiếp đến tình hình này. Dù quy định này phần nào giúp người dân cởi mở hơn trong việc sinh thêm con nhưng nếu không đi kèm các biện pháp kiểm soát lựa chọn giới tính khi sinh thì sẽ phần nào khiến tỷ lệ mất cân bằng giới trên địa bàn ngày một gia tăng.

Không ít gia đình dù đã có “đủ nếp đủ tẻ” vẫn quyết định sinh thêm con vì mong muốn nhà có đông con, trong đó con trai vẫn là ưu tiên. Chị D.T.H, xã Hưng Vũ chia sẻ: Tôi không quan trọng đẻ con trai hay con gái, tôi chỉ muốn nhà có 3 đứa con cho vui cửa vui nhà, được 2 con trai thì càng tốt. Vì vậy, đầu năm 2025, vợ chồng tôi đã sinh thêm một bé thứ 3 và bé là con trai.

Đứng trước khó khăn, thách thức khi tỷ số chênh lệch giới tính khi sinh vẫn ở mức cao và khó kiểm soát, cơ quan dân số trên địa bàn tỉnh vẫn đang tiếp tục triển khai các giải pháp hướng đến mục tiêu giảm thiểu tỷ số mất cân bằng giới.

Ông Phan Lạc Hoài Thanh, Phó Giám đốc Sở Y tế cho biết: Sở Y tế đã ban hành văn bản tiếp tục chỉ đạo thực hiện tốt công tác dân số và phát triển trên địa bàn tỉnh, trong đó có công tác giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Trong đó, chúng tôi đề nghị UBND các phường, xã sau sáp nhập cần kiện toàn Ban Chỉ đạo công tác Bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ Nhân dân, kiện toàn các câu lạc bộ thuộc Đề án “Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh”; duy trì ổn định đội ngũ cộng tác viên dân số cho phù hợp với tình hình hiện nay; đảm bảo công tác truyền thông không gián đoạn trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương hai cấp.

Đồng thời yêu cầu trạm y tế các xã, phường tích cực tuyên truyền, vận động người dân sinh đủ con, không lựa chọn giới tính thai nhi; mở rộng hình thức truyền thông hiện đại trên nền tảng số, cung cấp thông tin, tư vấn qua internet, các nền tảng mạng xã hội được người dân ưa dùng… qua đó để người dân nắm về chính sách dân số, góp phần từng bước giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn tỉnh.

Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh không phải là bài toán có thể giải quyết trong thời gian ngắn. Thiết nghĩ, để công tác này được thực hiện hiệu quả, cần sự vào cuộc đồng bộ và quyết liệt từ nhiều phía.

Các cơ quan chuyên môn cần đẩy mạnh truyền thông một cách hiệu quả, thiết thực, giúp người dân nhận thức rõ thực trạng và hệ lụy nghiêm trọng của mất cân bằng giới tính. Cùng với đó là việc phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao hiệu lực thực thi các quy định nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi; tăng cường kiểm tra, giám sát các cơ sở y tế cung cấp dịch vụ siêu âm, chẩn đoán trước sinh; tiếp tục duy trì, nhân rộng các chương trình, mô hình, hoạt động về dân số.

Ngoài ra, cần đưa nội dung về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh vào chương trình giáo dục học đường, hương ước, quy ước của thôn bản, từ đó góp phần thay đổi tư duy và hành vi ngay từ trong cộng đồng. Quan trọng hơn, người dân cũng cần nâng cao ý thức, thay đổi tư duy lạc hậu về giới tính. Qua đó, từng bước giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, đưa tỷ số này về mức cân bằng tự nhiên là 106 bé trai/100 bé gái, góp phần nâng cao chất lượng dân số và phát triển xã hội một cách hài hòa, bền vững trong tương lai.