Lấp khoảng trống năng lực cán bộ cấp xã để thoát cảnh 'cầm tay chỉ việc'

Nhìn nhận cốt lõi của việc vận hành hiệu quả chính quyền 2 cấp là con người, nhiều địa phương kiến nghị Bộ Nội vụ sớm ban hành khung đào tạo cán bộ xã.

Sau một tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, một số nơi gặp khó khăn trong vận hành, nhất là ở cấp xã - nơi được giao thêm nhiều nhiệm vụ nhưng đội ngũ cán bộ, công chức vẫn còn hạn chế về năng lực và thiếu đồng đều. Khoảng trống về chuyên môn khiến không ít nơi phải "cầm tay chỉ việc", lúng túng ngay trong những nhiệm vụ thường ngày.

Một số cán bộ xã gần như "trắng" về chuyên môn

Chia sẻ thực tế tại tỉnh Nghệ An, Giám đốc Sở Nội vụ Nguyễn Viết Hưng cho biết, việc tổ chức lại bộ máy chính quyền địa phương kéo theo khối lượng công việc tăng lên đáng kể, với mức độ phân cấp, phân quyền lớn hơn trước. Chủ tịch UBND xã hiện nay phải đảm nhiệm cả phần việc vốn thuộc về Chủ tịch huyện, bên cạnh nhiệm vụ tại cấp xã.

"Có những đồng chí từng làm Bí thư, Chủ tịch huyện, khi về làm Bí thư, Chủ tịch xã cũng phải thừa nhận là công việc hoàn toàn khác trước rất nhiều", ông Hưng nói.

Trong khi đó, bộ máy giúp việc cho Chủ tịch UBND xã lại không đồng đều, có nơi thừa, có nơi thiếu cán bộ. Không chỉ thiếu về số lượng, nhiều nơi còn yếu về chất lượng. Không ít cán bộ cấp xã vẫn còn bỡ ngỡ, chưa quen với các nhiệm vụ mới được giao.

"Phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã hiện phải kiêm cả lĩnh vực nội vụ. Có công chức cả đời chưa từng làm công việc liên quan đến tổ chức bộ máy. Chúng tôi buộc phải cử cán bộ xuống tận cơ sở, 'cầm tay chỉ việc' vì không còn cách nào khác", ông Hưng chia sẻ.

Để kịp thời hỗ trợ cơ sở, Sở Nội vụ Nghệ An đã thành lập 5 tổ công tác, mỗi tổ gồm 9-10 người, do Giám đốc hoặc Phó giám đốc sở làm tổ trưởng, trực tiếp xuống các xã tháo gỡ khó khăn tại chỗ.

Cán bộ từ xã cũ chuyển sang xã mới có trường hợp khi trao đổi chuyên môn gần như 'trắng', không nắm được gì.

Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP Hà Nội Nguyễn Thị Liễu

Dù được đánh giá là địa phương trung tâm với đội ngũ cán bộ, công chức có nhiều điểm nổi trội, nhưng Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP Hà Nội Nguyễn Thị Liễu thừa nhận thực tế chênh lệch đáng kể về trình độ giữa các nhóm cán bộ.

"Trình độ công chức giữa cấp huyện và cấp xã cũ khác nhau một trời một vực. Cán bộ từ huyện điều chuyển về xã mới thì không đủ số lượng, còn cán bộ từ xã cũ chuyển sang có trường hợp khi trao đổi chuyên môn gần như 'trắng', không nắm được gì", bà Liễu cho biết, và nói thêm rằng thành phố vẫn đang cố gắng bố trí đủ cơ cấu nhân sự cho các xã mới.

Trước thực trạng này, Sở Nội vụ TP Hà Nội kiến nghị Bộ Nội vụ sớm ban hành đề cương tập huấn về kỹ năng, tình huống và nghiệp vụ chuyên sâu cho cán bộ, coi đây là nhiệm vụ cấp bách.

Cùng chung nhận định, Giám đốc Sở Nội vụ TP Đà Nẵng Phan Văn Bình nhấn mạnh, yếu tố con người vẫn là điều cốt lõi để bộ máy chính quyền cơ sở hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Tuy nhiên, chất lượng cán bộ, công chức ở một số địa phương hiện vẫn chưa đồng đều giữa các khối chính quyền, Đảng, mặt trận và các đoàn thể, ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ chung.

Bên cạnh đó, một số nơi còn thiếu nhân lực chuyên trách trong các lĩnh vực then chốt như công nghệ thông tin, chuyển đổi số, quản lý đất đai, xây dựng...

"Có cán bộ từ khối Đảng chuyển sang làm ở chính quyền gặp nhiều khó khăn, không điều hành được công việc. Đà Nẵng đã ban hành kế hoạch, trong tháng 8 sẽ tổ chức tập huấn theo vị trí chức danh cụ thể. Nói là 'cầm tay chỉ việc' có thể khiến anh em chạnh lòng, nhưng đây là điều cần thiết trong giai đoạn đầu còn nhiều bỡ ngỡ", ông Bình nêu rõ.

Tuy nhiên, Giám đốc Sở Nội vụ TP Đà Nẵng khẳng định đây chỉ là giải pháp tình thế. Về lâu dài, Bộ Nội vụ cần sớm xây dựng và ban hành khung chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tế.

"Đề nghị Bộ Nội vụ chủ trì phối hợp với các bộ, ngành xây dựng khung chương trình bồi dưỡng theo vị trí việc làm theo ngành, lĩnh vực và sớm tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức, đặc biệt ở xã, phường. Trong đó cần tập trung các nội dung phân cấp, phân quyền cho địa phương thực hiện để cán bộ cấp xã có thể tiếp cận nhanh nội dung công việc mới, đảm bảo thực hiện đúng quy định, đáp ứng ngay yêu cầu của công dân, tổ chức, doanh nghiệp", ông Bình kiến nghị.

Cán bộ phải tự đào tạo

Chia sẻ với những khó khăn của các địa phương, ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ) cho biết, hiện nay cấp xã đảm nhiệm 1.065 nhiệm vụ, bao gồm những nhiệm vụ mà chính quyền địa phương cấp xã đang thực hiện (cả cấp huyện và cấp xã cũ) và các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền, do đó khối lượng công việc và áp lực đặt ra là rất lớn.

Cùng với đó, yêu cầu về chất lượng phục vụ và hiệu quả giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp ngày càng cao. Trong bối cảnh cả nước đang triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời chuyển từ mô hình quản trị hành chính truyền thống sang hành chính phục vụ, điều này càng đòi hỏi cao hơn ở đội ngũ cán bộ cơ sở.

Cán bộ, công chức phải xác định vai trò, vị trí, trách nhiệm của mình để chủ động tự đào tạo, tự bồi dưỡng, tự nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn đáp ứng nhu cầu công việc ngày càng cao.

Ông Phan Trung Tuấn

Nhấn mạnh con người là yếu tố trung tâm, quyết định thành bại của bộ máy, ông Tuấn cho rằng cần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã vừa vững chuyên môn, nghiệp vụ, vừa có kỹ năng giải quyết công việc hàng ngày hiệu quả, đồng thời nắm vững pháp luật để xử lý đúng các yêu cầu từ người dân, tổ chức, doanh nghiệp.

"Yếu tố then chốt là ngay bản thân đội ngũ cán bộ, công chức phải xác định vai trò, vị trí, trách nhiệm của mình để chủ động tự đào tạo, tự bồi dưỡng, tự nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn đáp ứng nhu cầu công việc ngày càng cao.

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương các cấp, kể cả các cơ quan Trung ương phải tăng cường hỗ trợ, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao trình độ, năng lực, kỹ năng điều hành, thực hiện nhiệm vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức của cấp xã", ông Tuấn nói.

Hiện nay, Bộ Nội vụ đang phối hợp với các tỉnh, thành phố tổ chức các buổi tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp, tập trung vào những lĩnh vực thuộc chức năng của Bộ như: tổ chức bộ máy, hoạt động của chính quyền địa phương, công chức - công vụ và những vấn đề vướng mắc cần lưu ý.

Để vận hành hiệu quả bộ máy và giảm áp lực cho chính quyền cấp xã, trong đó có đội ngũ cán bộ, công chức, ông Tuấn nhận định cần đổi mới phương thức chỉ đạo, điều hành cũng như cách thức vận hành hệ thống.

Ông dẫn chứng một số mô hình mới, cách làm hiệu quả đã được triển khai tại địa phương như: phường Cửa Nam (TP Hà Nội) sử dụng AI và robot để hỗ trợ vận hành hệ thống; TP Đà Nẵng phối hợp với Trường Đại học FPT và Đại học Khoa học Công nghệ Việt - Hàn điều động 200 sinh viên năm cuối về hỗ trợ công nghệ cho các xã, phường.

Bên cạnh đó, Vụ trưởng Vụ chính quyền địa phương lưu ý về tình trạng một số cán bộ cấp xã có xu hướng xin nghỉ việc do áp lực công việc quá lớn.

"Cần có các cơ chế, chính sách phù hợp để hỗ trợ, kể cả các thể chế, chính sách của các cơ quan Trung ương cũng như cơ chế, chính sách đặc thù của các địa phương để hỗ trợ, quan tâm đến đội ngũ cán bộ, công chức. Cạnh đó, cũng cần sàng lọc, giữ lại những người tốt để làm việc trong hệ thống chính trị cấp xã. Nếu muốn giữ chân cần tạo điều kiện về trang thiết bị, kể cả thu nhập cho đội ngũ này để đáp ứng yêu cầu", ông Tuấn lưu ý.