Hồi chuông cảnh báo nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật

Với sự phát triển của mạng xã hội, những người có ảnh hưởng, ca sĩ, nghệ sĩ nổi tiếng thực hiện quảng cáo trên mạng xã hội ngày càng trở thành xu hướng phổ biến.

Tuy nhiên, đã có nhiều hệ lụy xảy ra khi họ “tiếp tay” cho việc quảng cáo sai sự thật về sản phẩm. Những sự việc này đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc lạm dụng sự ảnh hưởng, nổi tiếng tham gia vào quảng cáo, gây bức xúc trong dư luận.

Từ muôn mặt mạo danh...

Mới đây, nhà báo Lại Văn Sâm đã lên trang Facebook cá nhân (có dấu tích xanh xác nhận chính chủ) để thông báo bị một tài khoản giả mạo sử dụng hình ảnh của mình nhằm quảng cáo cho sản phẩm thuốc bổ mắt khiến nhiều khán giả mắc bẫy. Hàng loạt bài viết về một sản phẩm thuốc phục hồi mắt với thông tin sai sự thật như: Lại Văn Sâm từng quảng cáo thuốc này trong một chương trình của VTV; mẹ Lại Văn Sâm phục hồi mắt nhờ sử dụng thuốc... Thao tác tìm kiếm đơn giản, đánh tên Lại Văn Sâm, đã hiện ra gần chục trang mạng xã hội sử dụng tên và hình ảnh của cựu MC nổi tiếng một thời của Đài Truyền hình Việt Nam với nhiều mục đích khác nhau: Diễn giả truyền cảm hứng, quảng cáo thuốc nam, bình luận giải trí...

“Có quá nhiều kẻ mạo danh tôi với mục đích xấu. Tôi chưa bao giờ và không bao giờ quảng cáo cho bất kỳ sản phẩm, nhãn hàng nào. Đề nghị mọi người tỉnh táo, tránh mắc lừa kẻ gian”, nhà báo Lại Văn Sâm nhắn nhủ trên trang cá nhân.

Không chỉ nhà báo Lại Văn Sâm mà nhiều nghệ sĩ cũng bị mạo danh, bị lập trang Facebook giả mạo tên tuổi và hình ảnh để bán hàng, quảng cáo trục lợi. Nghệ sĩ Nhân dân Lan Hương cho biết, chị đã nhiều lần đăng lên trang cá nhân (có tên là NSND Lan Hương Bông) nói về việc mình bị một số nhãn hàng lợi dụng hình ảnh để quảng cáo.

Theo đó, các nhãn hàng ngang nhiên cắt ghép hình ảnh của chị với những sản phẩm không rõ nguồn gốc. “Có hôm tôi ở nhà, một người bạn gọi điện hỏi rằng, dùng vitamin này tốt không, thấy Lan Hương quảng cáo cho nhãn hàng này, tôi mới biết người ta dùng hình ảnh của mình. Sau khi tôi đóng phim “Sống chung với mẹ chồng”, họ còn dùng hình ảnh bà mẹ chồng trong phim quảng cáo cho các sản phẩm như: Nấm lim xanh, mỹ phẩm, quần áo... Tôi rất bức xúc vì chuyện này”, nghệ sĩ Lan Hương chia sẻ.

Hồi chuông cảnh báo

Dư luận không ít lần bất bình trước thực tế một số nghệ sĩ, người nổi tiếng quảng cáo tràn lan các sản phẩm, dịch vụ không rõ nguồn gốc xuất xứ, không đúng sự thật mà chính họ lại chưa từng trải nghiệm. Đến khi vỡ lở, công chúng quay lưng, nhiều nghệ sĩ “nước mắt rơi” và cúi đầu xin lỗi.

Sau khi nhận quyết định xử phạt hành chính từ Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch do sai phạm trong hoạt động quảng cáo sản phẩm sữa sai sự thật, với tổng số tiền phạt của hai người hơn 100 triệu đồng, biên tập viên Quang Minh và MC Vân Hugo (tên thật là Nguyễn Thanh Vân) đã lên tiếng xin lỗi đến những người tin tưởng và nói không với quảng cáo.

Thông tin thêm về trường hợp người nổi tiếng bị xử lý vì vi phạm quảng cáo sai sự thật, bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử cho biết, trong quá trình xác minh, biên tập viên Quang Minh và MC Vân Hugo đã cung cấp tài liệu có liên quan tới các cơ quan chức năng, cho thấy đã có hành vi quảng cáo không đúng với các nội dung sản phẩm đã được công bố.

Ví dụ, MC Vân Hugo quảng cáo nếu uống loại sữa đó trong vòng 3-6 tháng sẽ tăng được 3-5cm chiều cao, tuy nhiên không có tài liệu nào chứng minh hiệu quả của sản phẩm này. Theo bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, đó là những vi phạm phổ biến, trong đó có quảng cáo vượt quá công dụng gây nhầm lẫn về chất lượng sản phẩm. Về vấn đề này, những người nổi tiếng nói riêng và những người tham gia quảng cáo nói chung đều phải rút kinh nghiệm, khi nhận bất kỳ hợp đồng quảng cáo nào của các nhãn hàng phải kiểm tra kỹ các giấy phép liên quan, về nội dung, kịch bản quảng cáo có vượt ra ngoài công dụng, tính năng thành phần của sản phẩm đó hay không.

PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, một khi sản phẩm đó có sai phạm, nghệ sĩ không thể chối bỏ trách nhiệm dù chỉ “đọc kịch bản”.

Theo ông, vấn đề nghệ sĩ, người nổi tiếng tham gia quảng cáo sai sự thật không chỉ là câu chuyện của thị trường, mà là câu chuyện của lương tâm, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm công dân trong thời đại truyền thông số. Nghệ sĩ không chỉ làm nghề để thỏa mãn đam mê cá nhân, mà còn là người định hình xu hướng tiêu dùng, truyền cảm hứng sống và ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi xã hội, đặc biệt là giới trẻ. Vì thế, họ không thể xem nhẹ mỗi lời giới thiệu, mỗi câu quảng cáo của mình, bởi đằng sau đó là hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu người hâm mộ đang tin tưởng và làm theo. Do đó, nếu sản phẩm đó sai phạm, nghệ sĩ không thể chối bỏ trách nhiệm.

Đến lúc mạnh tay xử lý

“Chấm dứt tình trạng người nổi tiếng, người có ảnh hưởng trên mạng không hiểu biết về sản phẩm, không kiểm chứng nội dung quảng cáo vẫn tham gia quảng bá sản phẩm vì thù lao, lợi nhuận”, đây là một trong những nội dung trong công văn mới đây của Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử gửi các đơn vị hoạt động truyền hình, các báo và đài phát thanh-truyền hình, các doanh nghiệp, nhãn hàng yêu cầu tuân thủ quy định pháp luật về quảng cáo thuốc chữa bệnh, sữa và thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Cùng với đó, danh tiếng và trách nhiệm của nghệ sĩ một lần nữa được đặt ra khi mới đây, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo đã đề xuất bổ sung quy định quản lý hoạt động của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có tầm ảnh hưởng. Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS) đồng tình với việc Luật Quảng cáo đang được sửa đổi theo hướng tăng nặng mức xử phạt đối với nghệ sĩ, người nổi tiếng, người có tầm ảnh hưởng quảng cáo lố, sai sự thật.

Theo ông Nguyễn Quang Đồng, xử phạt hành chính những hành vi lợi dụng tầm ảnh hưởng của mình để quảng cáo sai sự thật, quảng cáo lố, gây thiệt hại cho người tiêu dùng sẽ không giải quyết được gốc rễ. Do chế tài xử phạt hành chính bao giờ cũng thấp hơn nhiều so với lợi nhuận mà hành vi vi phạm mang lại nên không có tác dụng răn đe. Nhiều nước trên thế giới thường không dùng cơ chế hành chính để giải quyết những vụ việc này, mà phải là tòa án và quan hệ thương mại thông qua kiện tụng.

Chấn chỉnh thực trạng này, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo đã đề xuất siết chặt quản lý hành vi của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo là người có tầm ảnh hưởng theo quy định tại Luật Bảo vệ người tiêu dùng, hoặc những người sở hữu tài khoản mạng xã hội trên nền tảng xuyên biên giới có số lượng người theo dõi, đăng ký từ 500.000 người trở lên (KOL).

Cụ thể, dự luật quy định, người quảng cáo phải có hợp đồng bằng văn bản với tổ chức, cá nhân có sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ và phải được tổ chức, cá nhân đó đồng ý, xác nhận vào nội dung quảng cáo trước khi thực hiện. Khi đăng tải ý kiến, cảm nhận về việc sử dụng hàng hóa, dịch vụ trên mạng xã hội, người quảng cáo phải có bằng chứng cụ thể về việc trực tiếp sử dụng sản phẩm.