Giải "bài toán" di cư ở Trung Mỹ

Khu vực Trung Mỹ tiếp tục là “điểm nóng” trên bản đồ di cư toàn cầu, khi số trẻ em đi qua Mexico để đến Mỹ ở mức cao kỷ lục trong một thập niên qua. Bài toán di cư, vốn đeo đẳng khu vực suốt nhiều năm, lại càng thêm nhức nhối do ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19 và cuộc xung đột ở Ukraine.

Chia sẻ với phóng viên khi chuẩn bị cùng người vợ đang mang bầu 4 tháng và cậu con trai cả 2 tuổi của mình vượt biên giới từ miền bắc Mexico để vào bang Texas của Mỹ, anh Jocelyn Jean-Philippe, người Haiti nói: “Nếu con tôi được sinh ra ở Mỹ, tương lai của con tôi và của tôi sẽ tốt đẹp hơn”. “Vợ anh, Berline cho biết: Tôi muốn có một cuộc sống ổn định và tương lai tốt đẹp hơn cho con mình. Tôi đã phải trải qua rất nhiều khó khăn”.

Ước mơ của Jocelyn Jean-Philippe và Berline cũng là ước mơ chung của rất nhiều người di cư từ khu vực Trung Mỹ, những người chấp nhận dấn bước trên hành trình gian nan để mong đến được “miền đất hứa” bất chấp rủi ro. Trong năm 2021, nhà chức trách Mexico đã phát hiện gần 60.000 trẻ vị thành niên từ Tam giác Bắc Trung Mỹ, gồm El Salvador, Honduras và Guatemala, đi qua Mexico để đến Mỹ. Đây là con số cao nhất được ghi nhận trong 10 năm qua.

Lâu nay, mất an ninh lương thực luôn là “căn bệnh trầm kha” của khu vực Trung Mỹ. Đại dịch Covid-19 càng làm vấn đề này thêm trầm trọng. Đại dịch đã phơi bày những bất cập trong hệ thống chăm sóc y tế của khu vực, vốn không được chuẩn bị sẵn sàng để ứng phó làn sóng lây nhiễm vi-rút SARS-CoV-2. Theo Ủy ban Kinh tế Mỹ Latin và Caribe (CEPAL), GDP của Mỹ Latin trong năm 2020 giảm tới 7,7% trước khi phục hồi về mức tăng trưởng 3,7% vào năm 2021. Trường học phải đóng cửa trong thời gian dài, ảnh hưởng đến 167 triệu học sinh.

Theo Bộ Nội vụ Mexico, một yếu tố khiến tình trạng di cư ở nhóm trẻ vị thành niên gia tăng là đại dịch đã tác động lớn đến thị trường lao động. Do các đợt phong tỏa kéo dài, người lao động không thể bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ, cũng như không được hưởng các dịch vụ an sinh xã hội. Tình trạng bạo lực ở một số quốc gia Trung Mỹ cùng sự đổ bộ của hai siêu bão là Eta và Iota hồi cuối năm 2020 cũng ảnh hưởng đến 3,5 triệu trẻ em.

Khi khu vực Mỹ Latin và Caribe còn đang trầy trật khắc phục hậu quả của đại dịch Covid-19, Chương trình Lương thực thế giới (WFP) đã cảnh báo tác động từ cuộc xung đột ở Ukraine càng làm tình trạng mất an ninh lương thực ở khu vực thêm trầm trọng. Trong giai đoạn từ tháng 12/2021 đến tháng 3/2022, số người sống trong tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng đã tăng hơn nửa triệu người.

Tại Mỹ, vấn đề an ninh biên giới luôn làm các đời tổng thống “đau đầu”, cũng thường xuyên trở thành nội dung chính trong các cương lĩnh tranh cử tổng thống. Một số nghị sĩ đảng Dân chủ tại Thượng viện Mỹ đã kêu gọi chính quyền Tổng thống Joe Biden (G.Bai-đơn) chấm dứt áp dụng điều khoản luật Title 42 cho phép trục xuất người di cư ở biên giới, vốn được đưa ra trong những ngày dịch Covid-19 mới bùng phát.

Bất bình khi chứng kiến hàng nghìn gia đình Haiti bị trục xuất, nhiều nghị sĩ Mỹ nhấn mạnh rằng, điều khoản Title 42 đe dọa tính mạng của những người dễ bị tổn thương và làm giàu cho những kẻ buôn người. Tuy nhiên, ngày 20/5 vừa qua, một thẩm phán liên bang ở bang Louisiana ra phán quyết yêu cầu chính quyền Tổng thống Biden không chấm dứt áp dụng điều luật nêu trên, do lo ngại về sự lây lan dịch Covid-19, cũng như về những khoản chi phí dành cho người nhập cư mới. Hơn 1,7 triệu người di cư trái phép đã bị trục xuất theo điều khoản này.

Giữa lúc còn nhiều tranh cãi về chính sách đối với người di cư của Mỹ, làn sóng người di cư ồ ạt kéo đến đã phản ánh nhu cầu cấp thiết phải cải thiện điều kiện sống tại các quốc gia “khởi nguồn”. Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris khẳng định, điều cần làm trước hết là giúp các nước lân cận xử lý những vấn đề họ đang đối mặt. Đây là cách tiếp cận vấn đề theo hướng toàn diện và bền vững, song cũng đòi hỏi nhiều công sức của cộng đồng quốc tế để giải bài toán di cư trong khu vực.