Xử lý vi phạm trên nền tảng số: Sửa đổi pháp lệnh để phù hợp với tình hình mới?

Việc xử lý hàng giả trên nền tảng số gặp nhiều khó khăn do đối tượng thường giấu danh tính, không để lại thông tin giao dịch rõ ràng, khó xác minh và truy vết.

Ngày 18/6, Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, thành phố là địa bàn rộng, mật độ kinh doanh cao, bao gồm nhiều chợ, trung tâm thương mại và hình thức buôn bán trực tuyến, gây áp lực lớn cho lực lượng thực thi trong bao quát, giám sát.

Đặc biệt, việc xử lý hàng giả trên nền tảng số gặp nhiều khó khăn do đối tượng thường giấu danh tính, không để lại thông tin giao dịch rõ ràng, khó xác minh và truy vết.

Báo cáo của Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh cũng cho thấy khó khăn, vướng mắc hiện nay là việc xử lý ở một số địa bàn gặp khó do đối tượng kinh doanh thiếu hợp tác, có dấu hiệu né tránh khi phát hiện có lực lượng chức năng kiểm tra.

Cùng với đó, sản phẩm giả ngày càng tinh vi, gây nhầm lẫn với hàng thật, cần sự hỗ trợ từ thiết bị kỹ thuật và đồng hành của doanh nghiệp chủ sở hữu quyền. Đáng chú ý, một bộ phận người tiêu dùng vẫn đã quen với chọn lựa sản phẩm giá rẻ, chưa đánh giá đầy đủ nguy cơ về an toàn và chất lượng khi sử dụng hàng giả.

Trong khi đó, tiến trình sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn hiện vẫn đang trong quá trình chuyển tiếp, một số nhiệm vụ cần thời gian để điều chỉnh phù hợp với cơ cấu mới, nên quá trình xử lý công việc trong một số trường hợp còn chưa thật sự kịp thời như mong muốn.

Ngoài ra, công tác kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực thương mại điện tử còn hạn chế do một số công chức có chuyên môn nghiệp vụ chưa đáp ứng được yêu cầu; việc bảo quản, lưu giữ tang vật vi phạm là thực phẩm tươi sống trong thời gian tạm giữ để thẩm tra, xác minh, xử lý vi phạm là thách thức lớn do thiếu kho bảo quản chuyên dụng.

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế và nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong thời gian tới, Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, kiến nghị cần khẩn trương sửa đổi Pháp lệnh Quản lý thị trường năm 2016 và các quy định pháp luật có liên quan để phù hợp với tình hình thực tế về cơ cấu, tổ chức và chức năng, nhiệm vụ của lực lượng Quản lý thị trường trong tình hình mới.

Đồng thời, khẩn trương đưa vào khai thác những hệ thống cơ sở dữ liệu về nguồn gốc, xuất hàng hóa, đối tượng vi phạm để cho phép cơ quan chức năng dễ dàng tra cứu thông tin về sản phẩm, nhãn hiệu, dấu hiệu nhận biết hàng giả và vụ việc vi phạm đã được xử lý.

Theo ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, cần triển khai công cụ AI để tự động phát hiện các hành vi rao bán hàng giả, hàng cấm trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử và sử dụng Big Data để phân tích quy luật, thủ đoạn của các đối tượng. Từ đó, đưa ra dự báo và xây dựng kế hoạch kiểm tra, kiểm soát đúng trọng tâm, trọng điểm và đạt được hiệu lực, hiệu quả.

Song song đó, thực hiện chiến dịch truyền thông mạnh mẽ, đa dạng hình thức (trên truyền hình, báo chí, mạng xã hội, sự kiện cộng đồng) để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của hàng giả, hàng nhái và lợi ích của việc tiêu dùng hàng hóa có nguồn gốc rõ ràng; xây dựng cơ chế khuyến khích, bảo vệ người tố giác hành vi vi phạm và công khai.

“Kế hoạch cao điểm, kiểm soát thị trường đã và đang được Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh triển khai nghiêm túc, đúng hướng, bước đầu đạt được những kết quả tích cực trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.

Tuy nhiên, trước tính chất phức tạp và ngày càng tinh vi của các hành vi vi phạm, đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ hơn nữa giữa các lực lượng, cùng với sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp có thẩm quyền để nâng cao hiệu quả công tác trong thời gian tới,” ông Nguyễn Quang Huy cho biết thêm.

Thống kê, cao điểm kiểm tra, kiểm soát thị trường từ 15/5/2025-15/6/2025, Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh đã kiểm tra 137 vụ (giảm 70,85% so với cùng kỳ năm ngoái), phát hiện, xử lý 137 vụ vi phạm (giảm 68,86%).

Tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính 4,68 tỷ đồng (giảm 84,36%), trong đó xử phạt vi phạm hành chính 1,88 tỷ đồng (giảm 81,49%), trị giá hàng hóa vi phạm 2,8 tỷ đồng (tiêu hủy, buộc tiêu hủy 2,21 tỷ đồng; trị giá hàng hóa chờ xử lý 0,59 tỷ đồng) (giảm 85,84%), thu nộp ngân sách 1,33 tỷ đồng (giảm 86,90%)…

Qua triển khai thực hiện Kế hoạch cao điểm giám sát, kiểm tra, xử lý các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ năm 2025, Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh ghi nhận các mặt chỉ tiêu giảm hơn so với năm ngoái, nhưng nhiều vụ việc lớn và nghiêm trọng.

Ngoài ra, nhiều vụ việc tập trung ở nhóm mặt hàng trọng điểm như thực phẩm, thực phẩm chức năng, sản phẩm sữa, mặt hàng yến, mỹ phẩm... đây đều là những mặt hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng của con người.

Còn trong 6 tháng năm 2025 (từ ngày 15/12/2024 đến 14/6/2025), Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, đã kiểm tra 533 vụ, phát hiện, xử lý 526 vụ vi phạm.

Tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính 19,93 tỷ đồng, trong đó xử phạt vi phạm hành chính 11,64 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm 8,29 tỷ đồng (trị giá hàng hóa tiêu hủy, buộc tiêu hủy 4,54 tỷ đồng, trị giá hàng hóa chờ xử lý 3,75 tỷ đồng), thu nộp ngân sách 15,23 tỷ đồng, chuyển cơ quan điều tra 4 vụ có dấu hiệu hình sự./.