Sữa giả và lỗ hổng từ cơ chế cấp phép

Mới đây, lực lượng chức năng đã triệt phá một đường dây sản xuất, tiêu thụ sữa bột giả mang nhãn hiệu HIUP - một thương hiệu quen thuộc với nhiều bậc phụ huynh. Vụ việc không chỉ khiến dư luận bàng hoàng mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng sản xuất hàng giả tinh vi, cũng như những kẽ hở trong quản lý hoạt động đăng ký và vận hành doanh nghiệp. Điều đang nói, trong đường dây này có rất nhiều người nổi tiếng tham gia quảng cáo thổi phồng công dụng.

Đường dây sữa giả quy mô lớn

Cơ quan CSĐT Bộ Công an vừa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thực phẩm giả với quy mô đặc biệt lớn, khởi tố 10 bị can về các tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” và “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm”.

Trong đó có Hoàng Quang Thịnh, Tổng Giám đốc, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Z Holding; La Khắc Minh và Nguyễn Văn Minh, cùng là Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Z Holding, về tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” và “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm” quy định tại khoản 3, Điều 221 và khoản 3, Điều 193, Bộ luật Hình sự.

Cơ quan điều tra cũng khởi tố, bắt tạm giam đối với: Trần Hải Bình, Phó Tổng Giám đốc tài chính Công ty CP Z Holding, Hoàng Thị Hiền, Trưởng Ban kế toán Công ty CP Z Holding; Nguyễn Quốc Vương, Trưởng Ban tài chính Công ty CP Z Holding về tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” quy định tại khoản 3, Điều 221, Bộ luật Hình sự.

Ngoài ra, 3 đối tượng Lê Văn Duyên, kinh doanh tự do; Nguyễn Thị Thu Hiền, Giám đốc Công ty CP Thương mại và Sản xuất Nature Made và Phạm Duy Tân, nguyên Giám đốc Công ty CP Thương mại và Sản xuất Nature Made bị khởi tố về tội “Sản xuất hàng giả là thực phẩm” quy định tại khoản 3, Điều 193, Bộ luật Hình sự.

Riêng bị can Trần Xuân Chiến, Giám đốc Công ty TNHH Kinh doanh và Công nghệ Alama về tội “Buôn bán hàng giả là thực phẩm” quy định tại khoản 3, Điều 193, Bộ luật Hình sự.

Theo cơ quan chức năng, để sản xuất, buôn bán sữa giả, nhóm trên đã thành lập 20 công ty trong hệ sinh thái Z Holding nhưng đều do 3 đối tượng cầm đầu điều hành. Hệ sinh thái của các bị can chuyên sản xuất, tiêu thụ ra thị trường các sản phẩm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe là hàng giả với số lượng đặc biệt lớn. Trong đó, 2 sản phẩm nổi bật là: “Sản phẩm dinh dưỡng HIUP” và “Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt Chitose”.

Từ năm 2023 đến tháng 4/2025, Hoàng Quang Thịnh đã chỉ đạo cấp dưới lập 2 hệ thống sổ sách kế toán để che giấu doanh thu, giảm nghĩa vụ nộp thuế. Số thiệt hại cho ngân sách nhà nước được bước đầu xác định là hơn 410 tỷ đồng.

Ngoài ra, Thịnh còn chỉ đạo các cá nhân Trần Xuân Chiến, Lê Văn Duyên, Nguyễn Thị Thu Hiền và Phạm Duy Tân thuộc Công ty CP Thương mại và Sản xuất Nature Made lập hồ sơ công bố sản phẩm dinh dưỡng HIUP 27 với thành phần công bố gồm 37 chất dinh dưỡng.

Tuy nhiên, điều tra cho thấy, thực tế sản phẩm được sản xuất chỉ có 15-17 loại chất, không đảm bảo chỉ tiêu chất lượng, hàm lượng dinh dưỡng và tính năng như hồ sơ công bố. Kết luận giám định xác định đây là hàng giả.

Giá xuất xưởng mỗi lon sữa là 87.800 đồng, nhưng được bán ra thị trường với giá trung bình hơn 546.000 đồng/lon - gấp gần 7 lần giá gốc. Dù chỉ mới thành lập chưa đầy 5 năm, Z Holding đã thu về 6.700 tỷ đồng nhờ tiêu thụ loại sữa giả. Để qua mặt cơ quan chức năng, nhóm này còn sử dụng phiếu kiểm nghiệm “khống” và khi thấy có nguy cơ bị kiểm tra, lập tức tiêu hủy chứng cứ, hợp thức hóa giấy tờ để xóa dấu vết các lô hàng giả. Một số doanh nghiệp còn thành lập phòng kiểm nghiệm riêng, nhập nguyên liệu đắt tiền như DHA để “tô vẽ” công dụng, đánh vào tâm lý muốn cải thiện chiều cao, sức khỏe của người tiêu dùng.

Giống nhiều loại sữa giả từng được phát hiện trước đây, sữa HIUP cũng sử dụng kịch bản quảng cáo quen thuộc là sử dụng hình ảnh người nổi tiếng, chuyên gia y tế, tung các chương trình khuyến mại hấp dẫn mua 3 tặng 2, mua 4 tặng 3, mua 5 tặng 3 kèm voucher (mã giảm giá)... và nhân viên sale chăm sóc khách hàng rất tận tình.

Những lời có cánh như “tăng chiều cao từ 3-5 cm sau 3 tháng sử dụng, bất chấp yếu tố di truyền hay tình trạng suy dinh dưỡng”, “x2 hấp thụ canxi”, “giúp con cao như hoa hậu, như người mẫu” khiến nhiều bà mẹ tin dùng. Nhất là khi những người nổi tiếng như BTV Quang Minh, MC Vân Hugo, NSƯT Chí Trung, diễn viên Lâm Vĩ Dạ, diễn viên Trung “Ruồi”... hay các chuyên gia y tế như PGS.TS Trần Đình Toán - nguyên Viện trưởng Viện Dinh dưỡng lâm sàng khuyên sử dụng.
Bên cạnh đó, công ty sản xuất và phân phối sữa còn liệt kê hàng loạt thành phần như “canxi hữu cơ từ tảo biển đỏ Aquamin F”, “canxi Hydroxyapatite từ cá tuyết” hay “sữa non nhập khẩu từ Mỹ như kháng sinh tự nhiên”.

Các website, fanpage về sữa HIUP liên tục đăng tải lời cảm ơn và chia sẻ của khách hàng đã sử dụng sản phẩm. Trên các website quảng cáo sản phẩm cũng từng giới thiệu sữa HIUP sau 4 năm ra mắt đã đạt được nhiều giải thưởng như: Top 10 Thương hiệu nổi tiếng Asean 2022, Top 10 Thương hiệu - Nhãn hiệu nổi tiếng châu Á - Thái Bình Dương, Thương hiệu uy tín hàng đầu Đông Nam Á...

Liên quan đến quảng cáo sữa HIUP, BTV Quang Minh trước đó đã bị Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xử phạt hành chính 37,5 triệu đồng vì hành vi quảng cáo sai phạm. Cùng thời điểm đó, MC Vân Hugo cũng bị phạt 70 triệu đồng. Tuy nhiên, khi đường dây sữa giả này bị triệt phá, BTV Quang Minh, Thanh Vân Hugo chia sẻ trên trang cá nhân rằng bản thân mình cũng bị lừa.

Bịt lỗ hổng thành lập doanh nghiệp “ma”

Trong đường dây sữa giả HIUP lần này, cả 3 đối tượng cầm đầu là Hoàng Quang Thịnh cùng Nguyễn Văn Minh và La Khắc Minh tạo nên một hệ sinh thái lớn mạnh với hàng chục doanh nghiệp, quy tụ hàng trăm hộ kinh doanh, tổng số nhân sự lên tới 5.000 người.

Theo hồ sơ, Z Holding được thành lập từ tháng 10/2020, hoạt động chính trong lĩnh vực bán buôn thực phẩm chức năng, có trụ sở tại tầng 11, tòa nhà Gold Tower, số 275 Nguyễn Trãi, quận Thanh Xuân. Vốn điều lệ đăng ký ban đầu của Z Holding là 1,9 tỉ đồng. Cổ đông sáng lập gồm: Nguyễn Văn Minh (góp 40%), La Khắc Minh (30%) và Lê Thị Thảo (30%). Nguyễn Văn Minh sinh năm 1989 giữ vị trí giám đốc kiêm người đại diện theo pháp luật doanh nghiệp.

Ngoài vị trí Tổng Giám đốc, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Z Holding, Hoàng Quang Thịnh còn giữ vị trí giám đốc kiêm người đại diện theo pháp luật của nhiều doanh nghiệp khác. Tương tự, La Khắc Minh cũng giữ vị trí giám đốc, người đại diện pháp luật của nhiều doanh nghiệp khác ngoài vai trò là cổ đông sáng lập Z Holding.

Trong hệ sinh thái Z Holding, Công ty CP Thương mại và Sản xuất Nature Made đóng vai trò là đơn vị trực tiếp sản xuất sữa giả. Công ty này từng tự quảng bá là “một trong những cơ sở sản xuất hàng đầu” trong lĩnh vực sữa bột, thực phẩm.

Theo dữ liệu từ Phòng Đăng ký kinh doanh Hà Nội, Nature Made được thành lập từ tháng 2/2023, có trụ sở tại xã Uy Nỗ, huyện Đông Anh, với vốn điều lệ ban đầu 5 tỉ đồng. Cổ đông sáng lập gồm: Đào Mỹ Linh (55% vốn), Lê Văn Duyên (25%) và Nguyễn Thị Bích Hồng (20%).

Dù chỉ hoạt động chưa đầy 2 năm, nhưng doanh nghiệp này đã 3 lần tăng vốn. Lần cập nhật gần nhất vào tháng 5/2024, vốn điều lệ được nâng từ 15 tỉ đồng lên 45 tỉ đồng. Cơ cấu cổ đông sau điều chỉnh không được công bố. Đào Mỹ Linh (sinh năm 1997) vẫn là người đại diện pháp luật kiêm Tổng Giám đốc từ khi thành lập đến nay. Tại doanh nghiệp này, Lê Văn Duyên - từng có vai trò cổ đông (hiện không xác định), Nguyễn Thị Thu Hiền - Giám đốc Nature Made và Phạm Duy Tân - nguyên Giám đốc Nature Made - đều đã bị khởi tố về tội “sản xuất hàng giả là thực phẩm”.
Cũng trong hệ sinh thái Z Holding, Công ty TNHH Kinh doanh và Công nghệ Alama Việt Nam được xác định là đơn vị sở hữu bản quyền và phân phối chính thức dòng sữa HIUP.

Theo dữ liệu từ Phòng Đăng ký kinh doanh Hà Nội, công ty này được thành lập từ tháng 5/2020, đặt trụ sở tại quận Thanh Xuân, Hà Nội. Ngành nghề chính của Alama là bán buôn thực phẩm, bao gồm rau quả, thịt, đường, sữa và các sản phẩm từ sữa, kinh doanh thực phẩm chức năng...
Ngoài ra, doanh nghiệp còn đăng ký hoạt động trong 59 ngành nghề khác. Thời điểm mới thành lập, vốn điều lệ của Alama là 1,9 tỉ đồng. Trần Xuân Chiến (sinh năm 1996, quê Thái Bình) là Giám đốc kiêm người đại diện pháp luật, đồng thời là chủ sở hữu doanh nghiệp. Đến tháng 7/2024, công ty đã tăng vốn điều lệ lên 5 tỉ đồng. Trước khi vụ việc bị phanh phui, HIUP từng được quảng cáo là “được nghiên cứu và phát triển dựa trên nền tảng tài liệu khoa học uy tín và thông tin tư vấn chuyên môn từ các đối tác trong lĩnh vực dinh dưỡng”.

Ngày 21/3/2024, Sở Y tế Hà Nội đã có quyết định số 75/QĐXPVPHC xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Alama Việt Nam vì hành vi quảng cáo thực phẩm HIUP 27 không phù hợp với một trong các tài liệu theo quy định. Cụ thể là việc quảng cáo uống vào hết táo bón, cam kết tăng 3-5 cm chiều cao sau 3-6 tháng là không có cơ sở. Đến giữa tháng 4/2025, HIUP bị “điểm danh” trong số gần 600 nhãn hiệu sữa giả bị Bộ Công an phanh phui.

Ngay sau đó, ngày 15/4, Công ty Alama Việt Nam đã đăng thông cáo gửi đến khách hàng và đối tác khẳng định: “Sản phẩm HIUP được sản xuất theo tiêu chuẩn ISO 22000:2018, kiểm nghiệm định kỳ bởi Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia. Sản phẩm đã được Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm, Sở Y tế tỉnh Vĩnh Phúc cấp Giấy tiếp nhận bản công bố”.

Doanh nghiệp này cũng cho biết, HIUP được kiểm nghiệm độc lập bởi Trung tâm Kiểm nghiệm và Tư vấn khoa học công nghệ AVATEK, đảm bảo tính khách quan trong kiểm soát chất lượng. Trước thông tin HIUP nằm trong số nhãn hiệu sữa giả bị phanh phui, trong thông cáo, Công ty Alama Việt Nam phủ nhận và cho rằng “một số cá nhân và tổ chức đã lợi dụng sự việc để đăng tải thông tin sai lệch, xuyên tạc bản chất vụ việc”. Thậm chí, công ty này còn thông tin đã thực hiện các “biện pháp pháp lý cần thiết” như: Thu thập chứng cứ, lập vi bằng các bài viết, video, hình ảnh và bình luận có dấu hiệu vi phạm; đồng thời hoàn thiện hồ sơ gửi đến các cơ quan chức năng có thẩm quyền.

Cuối thông cáo, Alama Việt Nam còn nhấn mạnh sản phẩm HIUP và công ty hoàn toàn không liên quan và không có bất kỳ mối liên hệ nào với các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh sữa bột giả; cam kết tất cả sản phẩm HIUP đều đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng theo pháp luật hiện hành; thực hiện truyền thông trung thực, minh bạch, chính xác về sản phẩm...

Thực tế cho thấy, thủ tục thành lập doanh nghiệp hiện nay đã được đơn giản hóa, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của khu vực kinh tế tư nhân, tạo ra một cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân lớn mạnh. Đây là điều thông thoáng để các doanh nghiệp nhanh chóng gia nhập thị trường và cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp. Thế nhưng, lợi dụng sự thông thoáng đó, không ít đối tượng thành lập các công ty “ma”, hay cả một hệ thống sinh thái để lừa đảo.

Trước khi vụ việc sữa giả HIUP bị phanh phui, tháng 4/2025, Bộ Công an cũng đã triệt phá một đường dây sản xuất gần 600 loại sữa giả. Điều đáng nói, trong đường dây này, từ 2 doanh nghiệp chính là Rance Pharma và Hacofood Group, nhóm chủ mưu đã lập cả một hệ sinh thái gồm 9 công ty phủ khắp cả nước để sản xuất, phân phối sữa bột giả cho người bị tiểu đường, phụ nữ có thai.

Theo một chuyên gia kinh tế, để bịt lỗ hổng thành lập công ty “ma”, công tác hậu kiểm của các cơ quan liên quan như đăng ký kinh doanh, thuế... cần được tiến hành thường xuyên hơn. Ngoài cơ quan thuế, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị có trách nhiệm của cơ quan khác như: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Quản lý thị trường, Công an, chính quyền địa phương... trong công tác hậu kiểm sau cấp phép doanh nghiệp có tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh hay không.

Khi thành lập doanh nghiệp cần có quy định rõ hơn về hồ sơ đăng ký doanh nghiệp, cần chứng minh rõ địa chỉ kinh doanh, thông tin của chủ sở hữu doanh nghiệp. Cần có quy định rõ hơn về số lượng doanh nghiệp mà mỗi cá nhân có thể làm đại diện pháp luật. Đồng thời quy định rõ thời gian tối thiểu mỗi lần thành lập doanh nghiệp do một người đứng tên để tránh tình trạng thành lập doanh nghiệp tràn lan như hiện nay.