Ngành gỗ và nội thất chờ thời điểm "nước lớn" đưa thuyền ra khơi

Khi nhu cầu thị trường sụt giảm, nhiều doanh nghiệp đã chủ động chậm lại để cải thiện nội lực một cách toàn diện, không chỉ đầu tư thiết bị máy móc hiện đại mà còn nâng cấp quản trị sản xuất.

Dư địa, tiềm năng tăng trưởng của ngành gỗ và nội thất còn rất lớn, song để hội tụ đủ “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” như hiện nay, phần lớn đến từ sự nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề trong việc đổi mới tư duy, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh nhằm xây dựng, củng cố năng lực nội sinh.

Nhìn lại năm 2024, ngành gỗ và nội thất bước đứng trước "đề bài" khó là lấy lại đà tăng trưởng sau khi trải qua giai đoạn "chạm đáy" của năm 2023 - năm đầu tiên trong lịch sử tăng trưởng xuất khẩu âm. Song với sự chủ động của doanh nghiệp, hiệp hội trong đổi mới phương thức sản xuất, quản trị, xúc tiến thương mại, ngành gỗ không chỉ hoàn thành các mục tiêu mà còn tạo nên kỷ lục mới.

Theo số liệu của Tổng Cục Hải quan, năm 2024, xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt 17,3 tỷ USD; trong đó riêng gỗ và sản phẩm gỗ đóng góp 16,25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023.

Như vậy, kim ngạch xuất gỗ và đồ gỗ năm 2024 đã lập thêm kỷ lục mới, vượt gần 500 triệu USD so với kỷ lục 15,8 tỷ USD đạt được vào năm 2022.

Những con số trên là thành quả đặc biệt ấn tượng trong bối cảnh ngành gỗ gặp nhiều khó khăn kéo dài từ năm 2023.

Ông Trần Lam Sơn, Nhà sáng lập Công ty Thiên Minh Furniture, thông tin, sau khi tăng trưởng nhảy vọt vào năm 2022, ngành gỗ rơi vào tình trạng "khát" đơn hàng trầm trọng do suy giảm kinh tế ở nhiều khu vực, hàng tồn kho nhiều và cước vận tải biển tăng cao. Có thời điểm lượng đơn hàng giảm 40-60%, nhiều nhà máy phải hoạt động cầm chừng.

Tuy nhiên, với kinh nghiệm quan sát thị trường nhiều năm, doanh nghiệp, hiệp hội nhận thấy quy mô của ngành hàng này không nhỏ lại mà sẽ ngày càng phát triển. Do đó, doanh nghiệp nỗ lực tìm cách thích ứng, giữ chân người lao động để chờ thời điểm "nước lớn" đưa thuyền ra khơi.

Khi nhu cầu thị trường sụt giảm, nhiều doanh nghiệp đã chủ động chậm lại để cải thiện nội lực một cách toàn diện, không chỉ đầu tư thiết bị máy móc hiện đại mà còn nâng cấp quản trị sản xuất.

Doanh nghiệp cũng đầu tư cho đội ngũ thiết kế, không ngừng cải tiến công năng sản phẩm và phương thức đóng gói nhằm tối ưu việc vận chuyển sản phẩm nội thất.

Cùng góc nhìn, ông Nguyễn Liêm, Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương, phân tích kể từ sau đại dịch COVID-19, tình hình thế giới nhiều biến động khi cạnh tranh thương mại khốc liệt; xung đột chính trị, quân sự diễn ra ở nhiều nơi ảnh hưởng tiêu cực đến thương mại hàng hoá quốc tế bao gồm cả ngành gỗ và nội thất. Bên cạnh việc tìm kiếm khách hàng, mở rộng thị trường, doanh nghiệp ngành gỗ cũng đối diện áp lực kép về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Thực tế đó vừa là thách thức cũng là cơ hội thúc đẩy doanh nghiệp cải thiện nội lực thông qua nâng cấp hệ thống quản trị, đầu tư máy móc thiết bị để đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của khách hàng.

"Trong bối cảnh thương mại liên tục biến động, tâm lý thắt chặt chi tiêu vẫn còn phổ biến ở nhiều thị trường, kết quả xuất khẩu năm 2024 vượt hơn cả kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp cho thấy nội lực và khả năng vượt khó của ngành gỗ và nội thất Việt Nam. Đây nền tảng quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam vững vàng đối diện những thách thức mới, khai thác hiệu quả cơ hội sắp tới," ông Nguyễn Liêm nhấn mạnh.

Tuy nhiên, xét một cách tổng thể, mức độ tăng trưởng giữa các doanh nghiệp không đồng đều. Khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tăng trưởng vượt trội. Dù chỉ chiếm chưa đến 20% về số lượng nhưng doanh số của các doanh nghiệp nước ngoài chiếm 50% toàn ngành. Riêng khối doanh nghiệp nội địa cũng chia làm hai nhóm khác biệt, có doanh nghiệp tăng trưởng cao cũng có những doanh nghiệp còn khó khăn, chưa tìm được cơ hội trong làn sóng phục hồi.

Về thị trường, ông Vũ Hải Bằng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Woodsland, chỉ ra điểm sáng trong sự tăng trưởng của ngành xuất khẩu gỗ và nội thất là việc giữ vững được thị trường Mỹ.

Đến nay, Mỹ tiếp tục là thị trường gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam, kim ngạch đạt gần 9 tỷ USD, chiếm 56% tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm. Ghi nhận từ cộng đồng doanh nghiệp cho thấy đây là thị trường có quy mô lớn nhưng cũng đòi hỏi ngày cao về chất lượng, thời gian giao hàng và giá cả cạnh tranh.

Nhờ đổi mới phương thức quản trị sản xuất, tiết giảm chi phí tốt, doanh nghiệp Việt Nam vẫn đáp ứng được các yêu cầu của khách hàng.

Ngoài Mỹ thì Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Hàn Quốc cũng có mức tăng trưởng cao nhờ nhu cầu phục hồi và lượng hàng tồn kho đã xuống thấp.

Ở một khía cạnh khác, song song với việc chinh phục thị trường quốc tế, ngành gỗ và nội thất Việt cũng cần khai thác hiệu quả thị trường nội địa để tạo nên thế cân bằng, ổn định cho hoạt động sản xuất.

Ông Vũ Hải Bằng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Woodsland, cho biết những năm trước khi xuất khẩu thuận lợi, nhiều doanh nghiệp chỉ chăm chăm đi tìm khách ngoại mà quên mất miếng bánh ngay trước mắt là thị trường tiêu dùng trong nước cũng có quy mô không hề nhỏ. Năm 2025, khi thị trường bất động sản được dự báo sẽ phục hồi sau thời gian "đóng băng," thị trường nội thất Việt Nam cũng được kỳ vọng sẽ tăng trưởng tốt hơn, doanh nghiệp cần chủ động trong việc đón đầu cơ hội này để tăng doanh số và khẳng định sự hiện diện trên sân nhà.

Dù có nhiều cơ hội nhưng kinh tế-thương mại toàn cầu vẫn đang trong giai đoạn nhiều biến động, mức phục hồi của các thị trường không đồng đều, xung đột tiếp diễn ở nhiều khu vực.

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, cho rằng ngành gỗ và nội thất Việt Nam đã cơ bản xây dựng được nền tảng nội lực, cần tiếp tục đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, mở rộng sang các khu vực tiềm năng mới, và tận dụng hiệu quả các kênh thương mại điện tử.

Với yêu cầu ngày càng cao về sản xuất xanh và bền vững, từng doanh nghiệp phải tích cực hơn trong việc chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và liên kết xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, đáp ứng truy xuất nguồn gốc gỗ. Tăng cường sử dụng gỗ hợp pháp, nguyên liệu tái chế, và giảm phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất.

Song song đó, doanh nghiệp cũng cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, duy trì đà tăng trưởng bền vững và cải thiện thị phần trên quy mô toàn cầu./.