Mỹ phẩm Handmade không lẽ chỉ “dùng bằng lòng tin”?

Trước kia, khái niệm “mỹ phẩm Handmade” chỉ gói gọn trong những chai dầu gội hay nước hoa hồng, thì hôm nay, người ta có thể “Handmade” cả serum, kem dưỡng chống lão hóa, gel trị mụn, kem trộn… và đầu tư cho nó một bộ nhận diện quy củ không kém gì “hàng chính hãng”. Và, không quá khó để bắt gặp những trường hợp khách hàng bị “bung bét’’ cả khuôn mặt vì sử dụng đồ “tự tay làm hết” trên cõi mạng.

Mỹ phẩm trôi nổi “mặc áo” Handmade

Mặc dù các vụ việc liên tục bị phanh phui và xử lý nhưng thực tế cho thấy hoạt động sản xuất và buôn bán mỹ phẩm Handmade (tự làm) vẫn diễn ra công khai, rầm rộ trên chợ online. Nhiều người bán không ngần ngại livestream trực tiếp quá trình pha trộn kem trong các thau nhựa hoặc inox, với hình ảnh đầy màu sắc. Đáng báo động, một số trường hợp còn dùng tay trần, thậm chí dùng cả chân để khuấy kem nhằm câu view, câu like.

Những sản phẩm này thường được giới thiệu là cốt kem nhập khẩu từ Thái Lan, Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc và được quảng cáo là có khả năng làm trắng da chỉ sau 7 đến 14 ngày, không gây tác dụng phụ. Sau khi trộn, kem được đóng vào các hũ nhựa đơn giản và bán cho người tiêu dùng với giá chỉ vài trăm nghìn đồng.

Phóng viên vào trang chuyên bán mỹ phẩm Handmade có tên “mỹ phẩm nhà làm Thu Y.” đang có hàng nghìn người theo dõi và đăng ký để hỏi về giá cả cũng như công dụng của các sản phẩm Handmade. Tại đây, nhân viên của trang gửi quảng cáo dòng kem trộn “cốt Nhật” do tự tay chủ shop chế tạo, có giá 220.000/hũ/100g, kem trộn truyền thống thảo mộc Việt Nam có giá 250.000/hũ, kem trộn cao cấp, làm trắng cấp tốc trong vòng 7 ngày có giá 320.000/hũ/500g…

Để tạo uy tín, nhân viên tư vấn đã gửi cho chúng tôi một loạt hình ảnh về nguyên liệu sử dụng trộn kem có chữ tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Hàn: “Bên em nhập nguyên liệu chính hãng pha trộn theo công thức đã được nghiên cứu và có thử nghiệm thành công. Đây là sản phẩm của viện da liễu Hàn Quốc, chuyên tập trung vào các sản phẩm sữa chua, phục hồi và nuôi dưỡng làn da, phù hợp với mọi loại da, bao gồm cả da nhạy cảm…” nhân viên của trang mỹ phẩm Handmade quảng cáo về loại kem trộn lấy nguyên liệu từ Hàn Quốc về Việt Nam tự làm.

Một trang bán mỹ phẩm nhà làm có lượng người theo dõi đông đảo là N. L. cũng ra rả livestream quảng cáo bán mỹ phẩm truyền thống Handmade, cùng những dòng mỹ phẩm phong phú như: kem trộn thảo mộc, kem dưỡng trắng toàn thân, kem trộn thiên nhiên…Với dòng kem trộn thiên nhiên, nhân viên của kênh tư vấn cho chúng tôi chỉ cần dùng 3 hũ trong vòng 3 tuần là trắng sáng toàn thân không tì vết: “Thành phần thiên nhiên chứa sáp ong được biết đến như một nguyên liệu kháng sinh lành tính có tác dụng kháng khuẩn, làm cho làn da dù ngăm đen chai lì, trước giờ dùng kem không bao giờ trắng thì bên em đảm bảo 100% không trắng hoàn lại tiền”, nhân viên rôm rả quảng cáo, liên tục hối thúc chốt đơn cho liệu trình trắng sáng toàn thân trong vòng 3 tuần chỉ vỏn vẹn 550.000 đồng.

Trên trang “mỹ phẩm Handmade V.N”, chủ kênh U. P vừa livestream cảnh trộn kem với tay trần, mặt mộc vừa quảng cáo loại kem “nhà làm” bằng công thức truyền thống, bí quyết gia truyền không thể bật mí. Thành phẩm của kem được đóng vào hũ nhựa không nhãn mác, không hạn sử dụng và rao bán với mức giá chỉ từ 50.000 - 100.000 đồng/hũ. Trong các dòng giới thiệu, chủ kênh luôn tuyên bố chắc nịch: “Da đen cỡ nào cũng trắng, cam kết 5 ngày bật tông, không trắng hoàn tiền”.

Một số tài khoản vào hỏi nguyên liệu, công thức và tác dụng của mỹ phẩm nhà làm, chủ kênh không ngần ngại quảng bá: “Kem bên em làm từ các loại thảo mộc, chiết xuất nước cốt trái cây và tinh dầu thiên nhiên, tác dụng trắng sáng tự nhiên, trắng thật, không trắng ảo, chất kem thì siêu mịn, siêu thấm, giúp làm trắng da sau hai tuần sử dụng mà không gây bong tróc hay tổn thương…”. Sau đó, nhân viên bên cạnh liên tục đọc số điện thoại, tên khách hàng chốt đơn. Có hàng trăm đơn hàng chỉ trong phiên live của kênh, chưa kể các đơn hàng đặt qua tin nhắn hoặc số điện thoại.

Trước sức hút của mỹ phẩm Handmade, không gian mạng dần trở thành “mảnh đất màu mỡ” để kem trộn giá rẻ lấy mác nhà làm mà không cần đến xuất xứ nguồn gốc hoặc bất cứ chứng chỉ kiểm định nào của cơ quan chức năng.

Khi khách mua thắc mắc về dòng sản phẩm tự làm, lập tức chủ kênh lấp liếm bằng những câu từ đánh vào niềm tin của khách hàng như “muốn trắng nhanh thì chỉ có xài kem trộn thôi”. Và không quên rao giảng về lương tâm, đạo đức người buôn bán kiểu như “người bán có tâm” hay “lấy uy tín, đạo đức lên hàng đầu” nhằm tăng độ tin cậy với khách hàng.

Đáng lo ngại, không chỉ bán sản phẩm, nhiều tài khoản còn đăng tải các video hướng dẫn cách tự trộn kem tại nhà, với lời khẳng định mơ hồ: “Chỉ cần kem tốt, trộn lại là da sẽ trắng mà vẫn an toàn”. Tuy nhiên, hầu hết những người mua mỹ phẩm online khi phản hồi sản phẩm bị lỗi hoặc kém chất lượng đều không thể kết nối do bị chặn tài khoản.

Chị Trần Minh Hạnh (ngụ quận Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh) cho biết, chị là tín đồ của mỹ phẩm nên thường xuyên mua hàng online nhưng không bao giờ có cơ hội đổi trả hay hoàn lại tiền được vì hễ nhắn tin lên kênh hoặc gọi điện phản ánh về sản phẩm là bị chặn ngay. “Tôi từng bị dị ứng khi dùng kem trộn thảo mộc và phải đi bệnh viện da liễu điều trị một tuần. Lần khác bị đau đầu dữ dỗi do nhiễm hóa chất từ một loại dầu gội nhà làm mua trên mạng. Bây giờ tôi rất ngán ngẩm khi xem mấy phiên livestream về kem trộn hay mỹ phẩm nhà làm, vì tất cả đều lòe bịp để bán hàng, còn chất lượng và độ an toàn không ai kiểm chứng được”, chị Hạnh chia sẻ.

Mỗi ngày, bệnh viện da liễu TP Hồ Chí Minh tiếp nhận nhiều bệnh nhân đến điều trị do bị dị ứng mỹ phẩm hoặc các loại thuốc không rõ nguồn gốc được mua trên cõi mạng. Theo bác sĩ Phan Ngọc Huy (Bệnh viện Da liễu TP Hồ Chí Minh), những biến chứng thường gặp của các bệnh nhân sau khi sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc thường bị viêm da tiếp xúc dị ứng với biểu hiện bong tróc vảy, đỏ da, ngứa. Trong trường hợp nặng, làn da có thể bị viêm tiết dịch dễ dẫn đến nhiễm trùng và tạo sẹo xấu. Ngoài ra, tình trạng sạm da sau phản ứng dị ứng cũng khá thường gặp và cần điều trị trong một thời gian trung bình khoảng 3 - 6 tháng để có thể phục hồi hoàn toàn.

Hãy làm đẹp bằng lý trí

Dạo một vòng chợ mạng bán mỹ phẩm Handmade, chúng tôi dễ dàng nhận ra hầu hết người bán sản phẩm “nhà làm” đều không cần cơ sở kinh doanh, không giấy phép sản xuất, cũng không công bố chất lượng. Các chủ shop tự phong cho mình là chuyên gia, có bí quyết riêng, luôn “mặc áo” cho sản phẩm bằng danh “Handmade” để mặc sức quảng cáo bán hàng. Thực tế là, chỉ với một vài nguyên liệu cơ bản và công thức có sẵn trên mạng, ai cũng có thể tự làm ra một hũ mỹ phẩm cho riêng mình. Chính vì sự dễ dàng này mà thị trường mỹ phẩm Handmade online đang hoành hành.

Ngày 5/6, Đội Quản lý thị trường Thương mại điện tử (thuộc Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Đắk Lắk) vừa phát hiện, thu giữ hơn 3.300 sản phẩm mỹ phẩm không có hóa đơn, chứng từ sắp bán ra thị trường, bao gồm, kem dưỡng da, kem dưỡng ẩm, kem mờ sẹo, sữa tắm...tổng trị giá hàng hóa hơn 230 triệu đồng.

Tại thời điểm làm việc, lực lượng chức năng phát hiện ông N.T.H (trú tại thôn 6, xã Cư Né, huyện Krông Búk) đang đóng hàng, chuẩn bị giao cho khách mua online. Ông N.T.H xác nhận, toàn bộ số hàng hóa nêu trên được mua trôi nổi trên thị trường thông qua các nhóm bán hàng online nên không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp.

Trước đó, Công an tỉnh Thanh Hóa đã triệt phá cơ sở sản xuất, buôn bán mỹ phẩm giả số lượng lớn do Nguyễn Thị Dung (30 tuổi, trú xã Hợp Thắng, huyện Triệu Sơn) làm chủ.

Nguyễn Thị Dung thường xuyên lên mạng xã hội TikTok để livestream, bán mỹ phẩm của nhiều hãng nổi tiếng với giá thành rất rẻ. Nghi vấn có thể Dung sản xuất, buôn bán mỹ phẩm giả nên công an đã lập chuyên án đấu tranh. Qua kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện, thu giữ số lượng lớn hóa chất, dung dịch các loại không rõ nguồn gốc xuất xứ, vỏ mỹ phẩm rỗng và các dụng cụ dùng để sản xuất mỹ phẩm giả gồm: 3 máy trộn, 7 thanh quay máy trộn cùng nhiều dụng cụ dùng để pha trộn mỹ phẩm.

Kiểm tra nhà ở của Nguyễn Thị Dung, lực lượng chức năng phát hiện, thu giữ 256 chai mỹ phẩm gồm 24 loại mỹ phẩm khác nhau như: kem tẩy trang, kem dưỡng da, serum trị mụn, kem làm trắng da do Dung tự sản xuất; 122 lọ mỹ phẩm gồm 5 loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không hóa đơn, chứng từ và giấy phép kinh doanh.

Làm việc với cơ quan công an, bước đầu Nguyễn Thị Dung khai nhận tháng 12/2024, Dung tham gia hội nhóm chuyên mua bán mỹ phẩm trên mạng xã hội và liên hệ đặt mua mỹ phẩm về bán tại nhà qua trang Fanpage “Mỹ phẩm pass” do Dung tự lập. Nhận thấy bán mỹ phẩm kiếm lời cao, khách hàng mua qua mạng xã hội lại không có nhiều hiểu biết về các mỹ phẩm, ham rẻ nên Dung đã nảy sinh ý định làm mỹ phẩm giả để bán kiếm lời.

Để thực hiện được hành vi của mình, Dung thuê nhà tại thôn 4, xã Minh Sơn, huyện Triệu Sơn để sản xuất mỹ phẩm giả. Tại đây Dung đặt mua các loại kem, serum và chất pha trộn trên mạng xã hội với giá 50.000 đồng/kg cùng với một số chất tạo màu, tạo mùi. Sau đó Dung sử dụng máy trộn cầm tay để khuấy, đánh, trộn cho các loại dung dịch này gần giống với các loại mỹ phẩm nguyên bản rồi bơm, đổ vào các chai lọ mỹ phẩm của các nhãn hàng đã sử dụng hết được thu mua từ trước đó, bán ra thị trường.

Trước tình trạng buôn bán mỹ phẩm Handmade diễn biến phức tạp trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử trong thời gian qua, Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) yêu cầu các địa phương kiểm tra hoạt động sản xuất kinh doanh, quảng cáo mỹ phẩm chế, mỹ phẩm nhà làm được buôn bán qua mạng.

Nhiều sản phẩm chưa được công bố, không rõ nguồn gốc xuất xứ, không đáp ứng yêu cầu về chất lượng, an toàn theo quy định của pháp luật, tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Vì vậy, để bảo đảm quyền lợi và sức khỏe cộng đồng, ngành y tế địa phương phải tăng cường kiểm tra hoạt động sản xuất, kinh doanh, quảng cáo các loại mỹ phẩm này. Trường hợp vi phạm như không được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, chưa được cấp số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm, không bảo đảm chất lượng hoặc quảng cáo không đúng quy định, thổi phồng tính năng, công dụng... sẽ bị xử lý.

Các ứng dụng Facebook, Zalo, TikTok, YouTube, các sàn thương mại điện tử được yêu cầu chủ động rà soát và gỡ bỏ nội dung quảng cáo mỹ phẩm có dấu hiệu vi phạm pháp luật, không có số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm, không tuân thủ quy định. Đồng thời, kiểm duyệt và kiểm soát nội dung quảng cáo mỹ phẩm trên trang cá nhân, hội nhóm, fanpage, kênh video... Sản phẩm phải có thông tin rõ ràng về nguồn gốc, cơ sở sản xuất được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện.