Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi): Chuyển mô hình chính quyền địa phương thành 2 cấp

Bộ Nội vụ đang dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) nhằm chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp như hiện nay (tỉnh, huyện và xã) thành 2 cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở), bảo đảm tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.

Bộ Nội vụ cho biết, để triển khai thực hiện chủ trương của Đảng về tinh gọn tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị (không tổ chức cấp huyện, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp), Đảng ủy Quốc hội đang chỉ đạo việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 với phạm vi là các vấn đề về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó sửa đổi, bổ sung một số điều của Chương IX quy định về chính quyền địa phương, dự kiến bỏ đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, chính quyền địa phương chỉ tổ chức thành 2 cấp (gồm cấp tỉnh và cấp dưới cấp tỉnh).

Theo đó, sau khi Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 thì kịp thời sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành để bảo đảm thống nhất với quy định của Hiến pháp năm 2013 (sau khi sửa đổi, bổ sung) về chính quyền địa phương.

Bên cạnh đó, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 (hiệu lực từ ngày 01/3/2025) đã được sửa đổi, bổ sung toàn diện nhằm phân định rõ thẩm quyền, đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, ủy quyền giữa cơ quan nhà nước ở Trung ương với địa phương; giữa các cấp chính quyền địa phương và khắc phục những bất cập, tồn tại, hạn chế trong quá trình thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015.

Tuy nhiên, do quy định về ĐVHC và mô hình tổ chức chính quyền địa phương tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành đang được thiết kế theo 3 cấp (cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã). Vì vậy, phải sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương để thực hiện theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và những vấn đề phát sinh khi chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là cấp thiết nhằm tạo lập hành lang pháp lý để các cơ quan, tổ chức trong bộ máy nhà nước đi vào hoạt động theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước.

Mục tiêu xây dựng Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) nhằm sửa đổi cơ bản các quy định về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương để thể chế hoá đầy đủ các chủ trương, định hướng trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và cụ thể hoá quy định của Hiến pháp (sau khi sửa đổi) nhằm chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp như hiện nay (cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã) thành 2 cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở), bảo đảm tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.

Bố cục của dự thảo Luật Tổ chức, chính quyền địa phương (sửa đổi)

Dự thảo Luật gồm 7 chương, 49 điều (giảm 1 điều so với Luật số 65/2025/QH15, trong đó: giữ nguyên 9 điều, bỏ 3 điều (liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện); bổ sung mới 2 điều (do tách quy định nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND tỉnh với thành phố trực thuộc trung ương và của xã với phường để quy định cụ thể hơn nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND tại các ĐVHC theo từng lĩnh vực); sửa đổi, bổ sung 35 điều để phù hợp với việc chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 3 cấp (cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã) thành 2 cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở)), cụ thể như sau:

Chương I: Những quy định chung, gồm 7 điều (từ Điều 1 đến Điều 7).

Chương II: Tổ chức ĐVHC, thành lập, giải thể, nhập, chia ĐVHC, điều chỉnh địa giới hành chính và đổi tên ĐVHC gồm 3 điều (từ Điều 8 đến Điều 10).

Chương III: Phân định thẩm quyền giữa chính quyền địa phương các cấp, gồm 4 điều (từ Điều 11 đến Điều 14).

Chương IV: Nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, gồm 11 điều (từ Điều 15 đến Điều 25).

Chương V: Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, gồm 14 điều (từ Điều 26 đến Điều 39).

Chương VI: Tổ chức chính quyền địa phương trong trường hợp thay đổi địa giới ĐVHC và các trường hợp đặc biệt khác, gồm 7 điều (từ Điều 40 đến Điều 46).

Chương VII: Điều khoản thi hành, gồm 3 điều (từ Điều 47 đến Điều 49).