Hàng loạt tiểu thương đóng cửa, dừng kinh doanh: Vì sao?-Bài 3: Không thể chủ quan, nóng vội (Tiếp theo và hết)

Chủ trương quản lý chặt hóa đơn đầu vào của các loại hàng hóa là hoàn toàn đúng đắn, góp phần lành mạnh hóa hoạt động buôn bán, kinh doanh, chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái... Việc chuyển từ hình thức thuế khoán sang thu thuế theo doanh thu thực tế, xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế cũng rất cần thiết nhằm tạo sự minh bạch, công bằng. Tuy nhiên, bài học rút ra ở đây là từ chính sách đến thực tiễn không thể triển khai chủ quan, nóng vội.

Cần giai đoạn chuyển tiếp chính sách phù hợp

Hầu hết tiểu thương mà chúng tôi có dịp gặp gỡ, trao đổi về chủ trương chuyển từ hình thức thuế khoán sang thu thuế theo doanh thu thực tế, xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế đều có chung tâm lý băn khoăn, lo lắng. Tuy rằng đây là chủ trương hoàn toàn đúng đắn và cần thiết, nhưng do triển khai có phần vội vã nên đã gây ra nhiều khó khăn, bất cập.

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Lê Văn Lên, Giám đốc Hãng luật Capital, Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh cho rằng, Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20-3-2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ là văn bản quy định cụ thể về việc bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh. Đây là một bước đi quan trọng nhằm chuyển đổi mô hình quản lý hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp để minh bạch hóa nguồn thu và tăng cường quản lý thuế. Thông tư số 32/2025/TT-BTC được Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành ngày 31-5-2025 để hướng dẫn chi tiết việc thực hiện Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Cả nghị định và thông tư đều có hiệu lực thi hành từ ngày 1-6-2025, tức là chỉ sau hơn 2 tháng kể từ ngày ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP. “Có thể nói thời gian chuyển tiếp là rất ngắn. Với một chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến khoảng 37.000 hộ và cá nhân kinh doanh-những người đang nộp thuế theo phương pháp khoán, thuộc nhóm có doanh thu lớn sẽ phải chuyển đổi, việc ban hành và có hiệu lực gần như ngay lập tức đã tạo ra tâm lý bị động, hoang mang, đặc biệt là tại các chợ truyền thống và khu dân cư”, luật sư Lê Văn Lên nhấn mạnh.

Cũng theo luật sư Lê Văn Lên, mặc dù nghị định, thông tư ban hành không trái luật, nhưng thiếu giai đoạn “chuyển tiếp chính sách” rõ ràng. Thay vì có lộ trình thông thường từ 6 tháng đến 1 năm, quy định này được đưa vào áp dụng có phần vội vã, nhanh chóng khiến các hộ kinh doanh không kịp hiểu luật, chưa được hỗ trợ chuyển đổi. Cùng với đó, một số địa phương hiện chưa ban hành hướng dẫn cụ thể, gây lúng túng cho cả người dân và cơ quan chức năng. Điều này làm tăng nguy cơ gián đoạn hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Chia sẻ thông tin với chúng tôi, đại diện Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, để triển khai hiệu quả chính sách, thời gian qua, Bộ Tài chính đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ có công điện gửi các bộ, ngành, địa phương phối hợp chỉ đạo công tác quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh; đẩy mạnh triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Đặc biệt, đối với hộ, cá nhân kinh doanh thuộc diện triển khai nhưng chưa thực hiện chuyển đổi do chưa đáp ứng điều kiện về hạ tầng công nghệ thông tin thì đề nghị địa phương có giải pháp hỗ trợ kịp thời về hạ tầng; nghiên cứu có giải pháp hỗ trợ chi phí lắp đặt ban đầu. Chỉ đạo cơ quan thuế tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật về thuế, hóa đơn; trong tháng 6-2025, thực hiện cao điểm tuyên truyền, giải đáp, hỗ trợ, tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho hộ kinh doanh...

Quyết tâm, nỗ lực của ngành thuế là rất đáng ghi nhận, thế nhưng, trước thực trạng hiện nay đại đa số tiểu thương đều rất mơ hồ, lúng túng, luật sư Lê Văn Lên khuyến nghị: Nếu nhìn dưới góc độ cải cách hệ thống thuế, đây là một bước tiến phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, việc triển khai cần đặc biệt chú trọng công tác truyền thông-vận động-hướng dẫn-hỗ trợ thực chất, hiệu quả và có giai đoạn chuyển tiếp phù hợp chứ không thể chỉ dựa vào văn bản pháp luật ban hành “trên giấy”.

Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Thị Yến Nhi, Giám đốc Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn YN & Associates (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, việc áp dụng hóa đơn điện tử là chủ trương đúng đắn. Tuy nhiên, với thực trạng hầu hết hộ kinh doanh nhỏ lẻ còn thiếu thiết bị, phần mềm, kỹ năng số, nếu triển khai đồng loạt, cứng nhắc sẽ dễ dẫn đến phản ứng né tránh, tiêu cực. Để phát huy hiệu quả chính sách, cần thực hiện phương châm “truyền thông hiệu quả, hỗ trợ thực chất”, có giải pháp phù hợp với từng nhóm hộ kinh doanh, không áp dụng máy móc theo mô hình doanh nghiệp, xây dựng lộ trình chuyển đổi từng bước...

Để tiểu thương yên tâm làm ăn lâu dài

Cũng như chủ trương chuyển đổi phương thức thu thuế đối với các tiểu thương có doanh thu lớn, việc siết chặt quản lý hóa đơn hàng hóa cũng là việc làm rất cần thiết, phù hợp với các quy định của pháp luật, góp phần quan trọng lành mạnh hóa hoạt động buôn bán, kinh doanh, chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, tình trạng tiểu thương kinh doanh hàng hóa không có hóa đơn đã rất phổ biến, đến mức trở thành thói quen, thậm chí nhiều người coi đó là điều “bình thường”. Thẳng thắn nhìn nhận thì điều này có nguyên nhân từ sự buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng trong suốt một thời gian dài, chứ không phải lỗi chỉ thuộc về các tiểu thương. Bởi vậy, cần có những giải pháp phù hợp để từng bước khắc phục. Không nên và không thể nóng vội, chủ quan, đột ngột tăng cường kiểm travà xử phạt, vì điều này sẽ phản tác dụng, gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực mà tình trạng tiểu thương dừng kinh doanh hàng loạt là một minh chứng.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Đức Trung, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, ngay sau khi xuất hiện tình trạng tiểu thương tại thị trấn Thổ Tang (huyện Vĩnh Tường) đóng cửa, dừng kinh doanh, đoàn công tác của chính quyền địa phương, Chi cục đã đi vận động, tuyên truyền, nêu rõ quan điểm thời gian này cơ quan chức năng tập trung kiểm tra, xử lý hàng lậu, hàng giả, hàng nhái, các mặt hàng thực phẩm không bảo đảm chất lượng... Các chính sách thuế theo quy định mới và việc quản lý hóa đơn sẽ thực hiện theo lộ trình, từng bước phù hợp. Vì vậy, các mặt hàng tiêu dùng không phải hàng giả, hàng lậu... vẫn có thể kinh doanh bình thường. Điều này đã giúp tiểu thương yên tâm, hoạt động kinh doanh, buôn bán trở lại bình thường. Từ đây rút ra một kinh nghiệm quý là không thể chủ quan, duy ý chí, nóng vội trong công tác quản lý, đồng thời phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền để bà con hiểu, đồng thuận.

Để kết thúc loạt bài này, chúng tôi xin chia sẻ ý kiến của ông Sùng A Lầu-tiểu thương kinh doanh nhiều năm tại chợ Noong Bua, TP Điện Biên Phủ (Điện Biên), có lẽ cũng là tâm tư của nhiều tiểu thương khác: “Chúng tôi luôn có ý thức chấp hành các quy định của pháp luật, nhưng trình độ, điều kiện còn có những hạn chế nhất định. Vì thế, mỗi quy định được ban hành, triển khai phải thật sự phù hợp, bảo đảm hài hòa lợi ích các bên, đồng thời mong được chính quyền, các cơ quan chức năng hướng dẫn, hỗ trợ thiết thực, cụ thể. Có vậy chúng tôi mới yên tâm đầu tư làm ăn lâu dài”.