Xã giữ rừng - Vững bền từ gốc

- Từ ngày 1/7/2025, chính quyền cấp xã chính thức được giao quyền phê duyệt phương án quản lý rừng bền vững đối với hộ gia đình, cá nhân và tổ hợp tác. Lần đầu tiên cấp xã có vai trò cụ thể trong lĩnh vực lâm nghiệp, mở ra cơ hội để người dân khai thác hợp pháp tài nguyên rừng, phát triển sinh kế từ rừng ngay tại địa phương.

Tháng 6/2025, Chính phủ ban hành hai nghị định gồm: Nghị định số 131/2025/NĐ-CP quy định phân định thẩm quyền giữa chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Nông nghiệp và Môi trường; Nghị định số 136/2025/NĐ-CP về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường. Theo đó, cấp xã tiếp nhận 19 nhiệm vụ mới, trong đó có 16 nhiệm vụ liên quan đến lâm nghiệp, kiểm lâm và 3 nhiệm vụ về bảo tồn đa dạng sinh học.

Ngày 19/6/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Thông tư số 16/2025/TT-BNNMT, hướng dẫn chi tiết trình tự, thủ tục thực hiện các nhiệm vụ phân cấp. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng để cấp xã chính thức triển khai các hoạt động quản lý rừng, kiểm lâm, bảo tồn sinh cảnh theo cơ chế thống nhất.

Ngay sau khi Thông tư có hiệu lực, Chi cục Kiểm lâm tỉnh đã nhanh chóng rà soát, sắp xếp lại mạng lưới kiểm lâm địa bàn; ban hành 12 văn bản hướng dẫn kỹ thuật và tổ chức tập huấn cho gần 100 cán bộ kiểm lâm. Đồng thời, phối hợp với các xã cập nhật dữ liệu tài nguyên rừng lên hệ thống FRMS – hệ thống theo dõi diễn biến rừng và đất lâm nghiệp.

Ông Nguyễn Hữu Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh cho biết: Phân quyền mạnh phải đi kèm hỗ trợ kịp thời. Đến nay, 100% xã, phường đã có kiểm lâm phụ trách địa bàn. Chúng tôi đang chỉ đạo kiểm lâm phối hợp với UBND 65 xã, phường rà soát lại toàn bộ diện tích rừng, cập nhật dữ liệu lên hệ thống, đẩy mạnh tập huấn cho cán bộ xã để vận hành cơ chế mới một cách hiệu quả.

Cùng với đó, các hạt kiểm lâm khu vực cũng chủ động vào cuộc. Điển hình, tại khu vực Đình Lập, hạt kiểm lâm khu vực đang phối hợp với chính quyền các xã Đình Lập, Thái Bình, Kiên Mộc, Châu Sơn rà soát hiện trạng rừng, kiện toàn ban chỉ đạo phòng cháy chữa cháy rừng (PCCCR), hướng dẫn người dân và doanh nghiệp thực hiện các thủ tục khai thác, sử dụng rừng theo đúng quy định.

Ông Phạm Xuân Phong, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm khu vực Đình Lập cho biết: Trước đây chúng tôi chủ yếu giám sát, nay đồng hành cùng xã trong từng bước, từ xây dựng phương án phòng cháy chữa cháy rừng, cập nhật tài nguyên rừng lên hệ thống FRMS đến hướng dẫn người dân, tổ chức làm thủ tục đăng ký chứng chỉ rừng...

Lạng Sơn hiện có hơn 580.000 ha rừng, trong đó 257.000 ha là rừng tự nhiên; tỷ lệ che phủ đạt 64,4%, thuộc nhóm cao nhất cả nước. Tuy nhiên, giá trị kinh tế từ rừng vẫn còn khá khiêm tốn. Quy định mới trao quyền cho Chủ tịch UBND cấp xã được phê duyệt phương án quản lý rừng bền vững dưới 50 ha; tổ chức kiểm kê, phân loại rừng; lập dự án giao đất, giao rừng; theo dõi diễn biến và đề xuất chuyển loại rừng, đây không chỉ là bước cải cách hành chính mà còn là cơ hội để người dân chuyển từ “giữ rừng” sang “sống được nhờ rừng”.

Tại xã Thống Nhất, chính quyền xã đang khẩn trương rà soát hiện trạng rừng và xây dựng kế hoạch phát triển lâm nghiệp bền vững, chú trọng phát triển rừng gỗ lớn. Ông Vi Văn Thắng, Chủ tịch UBND xã Thống Nhất cho biết: Chúng tôi cử cán bộ xuống thôn tuyên truyền, vận động người dân đăng ký chứng chỉ rừng để nâng cao giá trị rừng, đồng thời tạo ràng buộc pháp lý giúp dân gắn bó với rừng lâu dài. 

 Xã Thiện Long - nơi có gần 13.000 ha rừng tự nhiên hiện cũng đang đẩy mạnh cập nhật dữ liệu tài nguyên rừng, đặt mục tiêu mỗi năm trồng mới trung bình hơn 140 ha keo và quế. Ông Hoàng Đăng Duy, Trưởng phòng Kinh tế xã Thiện Long cho biết: Trước đây, khi cá nhân, tổ chức muốn chuyển đổi mục đích sử dụng rừng phải xin cấp huyện, cấp tỉnh, mất nhiều thời gian. Nay xã có thẩm quyền phê duyệt quy mô nhỏ, thủ tục rõ ràng, nhanh hơn và thuận lợi cho dân.

Thực tế triển khai cho thấy, từ khi Thông tư 16 có hiệu lực, nhiều hộ dân, tổ chức đã nộp hồ sơ đăng ký chứng chỉ rừng, xin chuyển đổi mục đích sử dụng hoặc khai thác hợp pháp. Tất cả được thực hiện tại xã, nhanh gọn và minh bạch.

Ông Nông Văn Điền, thôn Thống Nhất, xã Thái Bình phấn khởi chia sẻ: Nhà tôi có hơn 10 ha rừng trồng. Tôi lên xã xin làm thủ tục đăng ký chứng chỉ rừng, cán bộ hướng dẫn rõ ràng, không mất nhiều thời gian như trước.

Song song với cơ chế, công nghệ cũng đang được đẩy mạnh ứng dụng. Hệ thống FRMS được nâng cấp, cho phép cập nhật bản đồ rừng, hồ sơ điện tử, trạng thái xét duyệt phương án… giúp tăng tính minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ.

Tuy nhiên, triển khai cơ chế mới tại cơ sở vẫn đối mặt nhiều thách thức: Đội ngũ cán bộ xã chưa đồng đều, hạ tầng số chưa đồng bộ, người dân còn mơ hồ về các cơ hội kinh tế từ rừng. Do đó, việc trao quyền phải đi liền với đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, đầu tư công nghệ và truyền thông sâu rộng để người dân hiểu, tin và chủ động tham gia.

Từ một ngành được quản lý tập trung, lâm nghiệp đang chuyển mình theo hướng phân cấp, phân quyền mạnh mẽ. Khi chính quyền xã – cấp gần dân, gần rừng được giao nhiệm vụ cụ thể, việc bảo vệ và phát triển rừng sẽ được chủ động từ cơ sở. Đây sẽ là bước ngoặt quan trọng giúp người dân không chỉ bảo vệ rừng mà còn sống được nhờ rừng. Tiềm năng rừng không chỉ là che phủ xanh mà còn là giá trị kinh tế, là sinh kế và là nền tảng cho phát triển bền vững lâu dài.