Vì sao cơ khí chế tạo của Việt Nam vẫn chưa thể phát triển bứt phá?

Cơ khí chế tạo của Việt Nam vẫn chưa thể phát triển mạnh mẽ vì còn thiếu những doanh nghiệp sản xuất có thương hiệu quốc tế và quy mô thị trường toàn cầu.

Triển lãm quốc tế về Cơ khí chính xác và Sản xuất chế tạo - MTA Vietnam 2025 đang diễn ra tại TP.HCM. Dù diễn ra ngay trên ''sân nhà'', nhưng các gian hàng của doanh nghiệp Việt lại khá mờ nhạt so với đầu tư quy mô của các đơn vị đến từ Đức, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Ý - những đại diện trong hơn 400 đơn vị đến từ 21 quốc gia tham dự triển lãm.

Doanh nghiệp Việt không có quá nhiều máy móc, công nghệ "Made in Vietnam" để trình diễn, giới thiệu với bạn bè quốc tế. Điều này cũng phần nào cho thấy, lĩnh vực sản xuất chế tạo của nước ta đang có khoảng cách khá xa so với các nước phát triển.

PV Báo Điện tử VTC News đặt câu hỏi với PGS.TS Lê Kỳ Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI): “Vì sao ngành cơ khí chế tạo của Việt Nam vẫn phát triển chậm và chưa tương xứng với sự thay đổi và vươn lên mạnh mẽ của đất nước?”.

PGS.TS Lê Kỳ Nam cho biết, có nhiều nguyên nhân khiến ngành cơ khí chế tạo của Việt Nam vẫn phát triển chưa tương xứng so với kỳ vọng. Nguyên nhân thứ nhất, cơ khí thường đi đôi với luyện kim, thế nhưng, ở Việt Nam, nguyên liệu đầu vào chủ yếu là nhập khẩu nên giá cao và cạnh tranh rất khó.

“Trước đây, Việt Nam đã nhìn thấy bài toán này và khẩn trương thực hiện Khu gang thép Thái Nguyên và sau này thì Tập đoàn Hòa Phát cũng đang làm rất tốt”, ông Nam nói.

Theo ông Nam, nguyên nhân thứ 2 khiến ngành cơ khí chế tạo của Việt Nam không phát triển được chính là quy mô thị trường. Chúng ta không có nhiều doanh nghiệp lớn, thương hiệu toàn cầu để có quy mô sản xuất lớn, cung ứng cho những thị trường rộng lớn.

Ông Nam ví dụ, các hãng xe như Ford hay Toyota đều có quy mô thị trường lớn, ở tầm toàn cầu. Công đoạn sản xuất của các thương hiệu xe này sẽ chia ra phụ trợ cấp 1, phụ trợ cấp 2, phụ trợ cấp 3... Trong đó, phụ trợ cấp 1 là động cơ, hộp số… thì việc đầu tư sản xuất là vô cùng lớn và Việt Nam chưa có quy mô ở mức này. Chúng ta chỉ tham gia vào phụ trợ cấp 2 (cung cấp cho cấp 1) như các sản phẩm bánh răng, ly hợp, trục ổ…hoặc tham gia vào phụ trợ cấp 3.

“Trong tương lai, chúng ta cần phải phát triển thêm nhiều doanh nghiệp OEM (Original Equipment Manufacturer), tức là các nhà sản xuất thiết bị gốc. Đây là những công ty sản xuất sản phẩm theo yêu cầu và thiết kế của đối tác. Tại Việt Nam, Tập đoàn Trường Hải đã làm OEM khá tốt cho hãng xe Mazda, Kia và đang phát triển Thaco Industries với nhiều triển vọng lớn. Gần đây, Vinfast cũng đã tự sản xuất được các linh kiện và bán sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam”, ông Nam chia sẻ.

Ông Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ - Chủ tịch Hội tự động hóa Việt Nam (VAA) chia sẻ, mới đây, Chính phủ đã ban hành Quyết định 1131 về danh mục công nghệ chiến lược và các sản phẩm công nghệ chiến lược. Trong đó có 11 danh mục công nghệ chiến lược và 25 sản phẩm công nghệ chiến lược. Tuy nhiên, ông khá tiếc nuối vì trong số 11 danh mục công nghệ chiến lược lại chưa có danh mục cơ khí chế tạo.

"Cần bổ sung cơ khí chế tạo vào danh mục công nghệ chiến lược, bởi Việt Nam đang trong giai đoạn công nghiệp hóa, cơ khí chế tạo công nghệ cao là rất quan trọng và không thế thiếu được. Tôi hy vọng, trong thời gian tới, Chính phủ sẽ bổ sung lĩnh vực cơ khí chế tạo vào danh mục công nghệ chiến lược của quốc gia”, ông Quân nói.

Theo ông Quân, triển lãm về cơ khí chính xác và sản xuất chế tạo như MTA Vietnam 2025 sẽ là cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận với những thành tựu mới nhất về cơ khí chế tạo trên thế giới, giúp cho các cơ quan quản lý của Việt Nam hiểu được vai trò của cơ khí chế tạo trong việc phát triển kinh tế đất nước. Cơ khí chế tạo cũng đóng góp quan trọng không kém so với số hóa hay trí tuệ nhân tạo (AI)...