Từ nghề thêu, dệt trọn ước mơ

- Giữa dòng chảy hiện đại, khi nhiều nghề thủ công truyền thống đang dần mai một, hai phụ nữ dân tộc Nùng gồm chị Mông Thị Dương (thôn Tồng Riền) và chị Lý Thị Yến (thôn Co Riềng), xã Hải Yến, huyện Cao Lộc đã lựa chọn khởi nghiệp từ nghề thêu, dệt thổ cẩm, nghề truyền thống do cha ông để lại. Xuất phát từ tình yêu dành cho những sản phẩm thủ công mang đậm bản sắc dân tộc, các chị đã góp phần hồi sinh nghề truyền thống, tạo việc làm cho phụ nữ địa phương và đưa thổ cẩm Nùng ra thị trường.

Chị Mông Thị Dương chia sẻ: “Trước đây, các bà, các mẹ trong làng đều tự tay dệt, thêu và may trang phục truyền thống của dân tộc Nùng. Vì vậy, từ nhỏ tôi đã bị cuốn hút bởi những tấm vải hoa văn tinh xảo, đường kim mũi chỉ tỉ mỉ, những nét văn hóa gắn liền với ký ức gia đình và cộng đồng. Có một thời gian, trang phục truyền thống ít được sử dụng, dần vắng bóng trong đời sống thường ngày. Tuy nhiên, những năm gần đây, nhu cầu sử dụng lại tăng lên, nhất là trong các dịp lễ hội, sự kiện văn hóa. Nhận thấy cơ hội, tôi đã có ý tưởng khởi nghiệp với nghề thêu, dệt thổ cẩm.”

Mục tiêu của nhóm khởi nghiệp là bảo tồn kỹ thuật thêu dệt truyền thống, tạo sinh kế cho phụ nữ địa phương và xây dựng cộng đồng nghệ nhân dân tộc Nùng đoàn kết, vững mạnh. Để làm được điều đó, sản phẩm cần có sự đổi mới, cải tiến để phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Chính vì vậy, chị Dương và chị Yến đã chủ động nghiên cứu, học hỏi thêm các hoa văn của các dân tộc khác, sau đó biến tấu, cách điệu để phù hợp với văn hóa người Nùng ở Cao Lộc. Những họa tiết lấy cảm hứng từ thiên nhiên như cây cỏ, hoa lá được lồng ghép khéo léo trên khăn, túi xách, áo nam… tạo nên các sản phẩm vừa mới mẻ, độc đáo, vừa giữ được tinh thần bản địa. Bên cạnh đó, các chị cũng truyền dạy nghề cho nhiều chị em thuộc Câu lạc bộ nghề thêu, dệt thổ cẩm xã Hải Yến nhằm làm phong phú thêm mẫu mã và hoa văn trên các sản phẩm.

Để trang phục truyền thống trở nên hấp dẫn hơn, các chị đã lựa chọn thêm nhiều họa tiết, chất liệu vải giúp người mặc không chỉ đẹp hơn mà còn thoải mái khi sinh hoạt. Đồng thời, nhóm cũng mở rộng thiết kế sang các sản phẩm như túi xách, khăn trải bàn, tranh treo tường… phù hợp với cuộc sống hiện đại. Nhờ vậy, thổ cẩm Nùng không chỉ đến với người tiêu dùng trẻ mà còn thu hút được sự quan tâm từ các doanh nghiệp, nhà hàng, khách sạn có nhu cầu sử dụng vật liệu truyền thống trong trang trí nội thất hoặc để xuất khẩu.

Bên cạnh nỗ lực của cá nhân, 2 chị cũng nhận được sự hỗ trợ, tạo điều kiện của UBND huyện Cao Lộc, chính quyền xã Hải Yến trong việc kết nối, giới thiệu sản phẩm đến với người tiêu dùng. Cụ thể, các cấp chính quyền đã hỗ trợ hai chị tham gia các gian hàng trưng bày, quảng bá sản phẩm tại hội chợ, ngày hội văn hóa, lễ hội cấp huyện, cấp tỉnh như Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc vùng Đông Bắc lần thứ XI năm 2024; Ngày hội Văn hóa các dân tộc thành phố Lạng Sơn năm 2024... Nhờ đó, sản phẩm không chỉ được đông đảo người dân biết đến mà còn mở rộng thị trường tiêu thụ ra ngoài địa bàn huyện. Đến nay, các sản phẩm thêu dệt truyền thống của nhóm được tiêu thu nhiều tại tỉnh Lạng Sơn và tỉnh Đắk Lắk. Nhóm cũng hợp tác với Công ty Cổ phần xây dựng thương mại du lịch Song Châu (Lạng Sơn) để đưa sản phẩm ra thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh quảng bá trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo, YouTube, TikTok… với những hình ảnh sinh động về sản phẩm, quy trình sản xuất và câu chuyện văn hóa phía sau mỗi sản phẩm đã giúp kết nối gần gũi hơn với người tiêu dùng. Nhờ đó, các mặt hàng như túi xách (400.000 đồng), khăn (700.000 đồng), áo nam (1.200.000 đồng), quần áo nữ (400.000 đồng)… đều được khách hàng đón nhận tích cực.

Hiện nay, trung bình nhóm sản xuất khoảng 100–200 sản phẩm mỗi tháng và có thể tăng gấp đôi vào dịp cao điểm như mùa lễ hội, các ngày hội văn hóa. Mô hình khởi nghiệp từ nghề thêu, dệt truyền thống đã tạo việc làm thường xuyên cho chị Dương và chị Yến với thu nhập khoảng 10 triệu đồng/người/tháng. Ngoài ra, nhóm còn tạo việc làm thời vụ cho khoảng 10 phụ nữ trên địa bàn xã với thu nhập khoảng 4 triệu đồng/người/tháng.

Chị Nguyễn Thị Cường, thị trấn Cao Lộc, huyện Cao Lộc cho biết: “Tuy không phải người dân tộc Nùng nhưng tôi lại rất thích trang phục truyền thống của họ. Chính vì vậy, tôi đã mua hai bộ để  “diện” đi các lễ hội của tỉnh, huyện. Những bộ trang phục truyền thống này không chỉ độc đáo mà còn rất tinh tế trong từng đường kim, mũi chỉ. Tôi cảm nhận được sự tỉ mỉ và tâm huyết của người làm ra. Mặc lên người thấy vừa đẹp lại vừa ý nghĩa, như mang theo cả một nét văn hóa. Ngoài việc sử dụng trong các dịp lễ hội, tôi còn đặt mua thêm các sản phẩm thổ cẩm như túi xách, khăn choàng để làm quà tặng bạn bè.”

Ông Nguyễn Xuân Dương, Bí thư Đảng ủy xã Hải Yến cho biết: Mô hình khởi nghiệp của chị Dương và chị Yến có ý nghĩa thiết thực trong việc giữ gìn bản sắc dân tộc, lưu giữ nghề truyền thống đang có nguy cơ mai một. Không chỉ vậy, mô hình còn mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế gắn với văn hóa địa phương. Thông qua đó, đã tạo việc làm cho nhiều hội viên phụ nữ, góp phần nâng cao thu nhập, ổn định đời sống, từ đó thúc đẩy phong trào phụ nữ khởi nghiệp trên địa bàn ngày càng lan tỏa mạnh mẽ.

Từ niềm đam mê với nghề truyền thống, chị Dương và chị Yến đã từng bước biến ước mơ thành hiện thực. Hành trình khởi nghiệp của họ không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Nùng mà còn mở ra hướng đi mới cho nhiều phụ nữ vùng cao – tự tin làm kinh tế, làm chủ cuộc sống bằng chính đôi tay và khối óc của mình. Thời gian tới, hai chị sẽ tiếp tục nghiên cứu, đưa thêm nhiều hoa văn mới vào các sản phẩm, đồng thời mở rộng quy mô sản xuất, đưa thương hiệu thổ cẩm Nùng vươn xa hơn nữa.