Thực hiện phân cấp, phân quyền trong phát triển đô thị

Dự thảo Luật Quản lý phát triển đô thị (Dự thảo Luật) vừa được Bộ Xây dựng trình Chính phủ, đã quán triệt quan điểm phân cấp, phân quyền, địa phương quyết định. Theo đó, địa phương làm, Trung ương hướng dẫn, hỗ trợ, cộng đồng tham gia, giám sát với nhiều giải pháp cụ thể, đa dạng để thúc đẩy sáng tạo không gian phát triển, nâng cao hiệu quả tăng trưởng kinh tế.

Hệ thống đô thị quốc gia với hơn 900 đô thị có bối cảnh phát triển rất phong phú, đa dạng theo sáu vùng kinh tế-xã hội. Các đô thị cũng đã trải qua quá trình đầu tư và phát triển gắn với đặc điểm tự nhiên và các yếu tố lịch sử, kinh tế, văn hóa, xã hội. Những đặc điểm, đặc thù đó tạo nên nguồn lực riêng cho mỗi địa phương, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững hệ thống đô thị Việt Nam.

Địa phương là “nhạc trưởng” triển khai quy hoạch đô thị

Dự thảo Luật được xác định là một cơ sở pháp lý quan trọng thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền cho địa phương trong lĩnh vực phát triển đô thị, từ đó, phát huy nguồn lực, sáng tạo không gian phát triển. Mỗi địa phương sẽ căn cứ điều kiện thực tiễn, nhu cầu của mình để chủ động lập kế hoạch, chương trình và có các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý phát triển đô thị.

Theo Cục trưởng Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) Trần Quốc Thái, mỗi đô thị đều có quy hoạch đô thị để định hướng phát triển cho giai đoạn từ 20 năm đến 25 năm, có thể tầm nhìn dài hạn đến 50 năm. Để bảo đảm sự tuân thủ, đồng bộ trong dài hạn, quá trình triển khai quy hoạch cần tích hợp đầu tư công với việc thu hút được nguồn lực phát triển từ xã hội, cộng đồng để phát huy hiệu quả tổng hợp của nguồn lực. Dự thảo Luật đã đề xuất các địa phương ban hành chương trình, kế hoạch phát triển đô thị, xác định nhiệm vụ ưu tiên gắn với thời hạn hoàn thành hạ tầng khung của đô thị theo từng giai đoạn và từng khu vực phát triển đô thị. Nội dung chương trình, kế hoạch cũng sẽ lồng ghép nội hàm về phát triển đồng bộ hạ tầng đô thị, không gian ngầm đô thị và phương án cải tạo đô thị…

Đây là công cụ đóng vai trò điều tiết đồng bộ, thống nhất trong triển khai quy hoạch được duyệt, đồng thời công khai thông tin về dự kiến thực hiện các trách nhiệm của Nhà nước. Từ đó, đầu tư của xã hội và thị trường sẽ phát triển một cách chủ động, minh bạch hơn, hạn chế tình trạng dư thừa do đầu tư đúng với quy hoạch nhưng không sát với nhu cầu hoặc ngược lại là tình trạng hạ tầng khung không đáp ứng nhu cầu phát triển thực tế. Việc này sẽ bảo đảm kết nối liên tục giữa các giai đoạn trong việc thực hiện quy hoạch cũng như chủ động điều chỉnh khi có thay đổi. Các địa phương đều đánh giá cao chủ trương phân cấp này.

Từ thực tế nhiều năm quản lý phát triển đô thị của Thành phố Hồ Chí Minh, TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng thành phố nhấn mạnh sự cần thiết tổ chức phát triển đô thị theo chương trình phát triển đô thị để hạn chế sự manh mún, không đồng bộ. “Đối với chương trình phát triển đô thị loại đặc biệt như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, Sở Xây dựng hai thành phố này nên tập trung nội dung hoàn thành hạ tầng khung và các tiêu chí, tiêu chuẩn phân loại đô thị. Các chương trình, kế hoạch cải tạo đô thị, phát triển không gian ngầm có thể phê duyệt riêng”, TS Võ Kim Cương đề xuất.

Triển khai đồng bộ các quy hoạch

Để địa phương chủ động trong việc tổ chức phát triển đô thị, Dự thảo Luật đã tập trung quy định về những kết quả và nguyên tắc, yêu cầu cần đáp ứng của quá trình phát triển thay vì chú trọng các trình tự phải tuân thủ. Dự thảo Luật đã quy định về các chỉ tiêu phát triển hệ thống đô thị, các tiêu chí phân loại đô thị, tiêu chuẩn đánh giá trình độ phát triển hạ tầng và không gian đô thị, khu vực dự kiến thành lập quận, phường cũng như các yêu cầu phát triển đô thị bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh, giảm phát thải, ứng dụng đô thị thông minh. Với các công cụ này, chương trình phát triển đô thị sẽ giúp các địa phương xây dựng và lựa chọn giải pháp tối ưu để đạt được các kết quả phát triển mong muốn trong từng giai đoạn. Đồng thời, đó là những cơ sở pháp lý để địa phương chủ động áp dụng các giải pháp cụ thể trong thực tiễn nếu đáp ứng các nguyên tắc, yêu cầu luật đã nêu.

Cục trưởng Trần Quốc Thái cho biết thêm, Dự thảo Luật đã được xây dựng theo hướng cắt giảm tối đa thủ tục hành chính giữa Trung ương, địa phương với doanh nghiệp, người dân và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đôn đốc, hướng dẫn của các cơ quan quản lý nhà nước về phát triển đô thị. Theo đó, Dự thảo Luật quy định duy nhất một thủ tục bàn giao quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật đã được thực hiện ổn định, hiệu quả trong thời gian qua, được kế thừa từ quy định tại Luật Xây dựng.

Đồng thời, Dự thảo Luật đã cắt, giảm thủ tục hành chính trong việc lập, thẩm định, phê duyệt công cụ quản lý thông qua quy định lồng ghép các nội dung phát triển đồng bộ hạ tầng, phương án tổng thể cải tạo đô thị… trong nội dung chương trình phát triển đô thị. Cùng với các quy định giao trách nhiệm cho chính quyền địa phương, Dự thảo Luật cũng nhấn mạnh việc xây dựng cơ sở dữ liệu để thực hiện mục tiêu hiện đại hóa, áp dụng chuyển đổi số trong quản lý. Đồng thời, quy định trách nhiệm trong công tác bồi dưỡng, đào tạo chuyên sâu theo lĩnh vực để nâng cao năng lực cán bộ quản lý và chuyên môn phát triển đô thị. Có thể nói, Dự thảo Luật lần này sẽ cụ thể hóa xuyên suốt từ phát triển hệ thống đô thị đến phát triển từng đô thị, hạ tầng và không gian mở đô thị, phát triển mới cũng như cải tạo đô thị.

Tại cuộc họp mới đây về việc hoàn thiện dự án Luật, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh cần thực hiện nghiêm Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, các chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư, Thủ tướng Chính phủ về định hướng, quan điểm xây dựng luật trong giai đoạn hiện nay; chỉ quy định trong Dự thảo Luật các vấn đề đã chín, đã rõ, thuộc thẩm quyền của Quốc hội; các vấn đề mới, có yếu tố biến động thì quy định khung, làm cơ sở để Chính phủ hoặc cơ quan có thẩm quyền khác quy định chi tiết.

Phó Thủ tướng Chính phủ lưu ý, nội dung Dự thảo Luật phải thể hiện rõ nguyên tắc phát triển đô thị dựa trên cơ sở công cụ quy hoạch đô thị được duyệt và hạ tầng đi trước. Dự thảo Luật này phải quy định rõ việc triển khai thực hiện đồng bộ các quy hoạch, xác định thứ tự ưu tiên các nhiệm vụ, dự án cũng như nguồn lực để thực hiện định hướng phát triển mà quy hoạch đô thị đã đề ra. Quy định của Dự thảo Luật phải có tính kết nối, tích hợp việc thực hiện các quy hoạch khác nhau để thống nhất thời điểm triển khai các quy hoạch. Đồng thời, các cơ quan liên quan cần tiếp tục rà soát nội dung Dự thảo Luật, bảo đảm các yêu cầu về phát triển kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh cũng như bao quát, đồng bộ với các luật liên quan; định hướng áp dụng các mô hình phát triển đô thị tiên tiến trên thế giới như: đô thị xanh, ứng phó với biến đổi khí hậu, ứng dụng giải pháp đô thị thông minh và chuyển đổi số; chú trọng phát huy giá trị kiến trúc, lịch sử văn hóa của đô thị trong quá trình phát triển ■