Thành phố Lạng Sơn: Nỗ lực bảo tồn, phát huy di sản “kép” Kỳ Cùng – Tả Phủ

– Di tích và lễ hội Kỳ Cùng – Tả Phủ là di sản văn hóa duy nhất của Lạng Sơn được xếp hạng cấp Quốc gia ở cả hai loại hình vật thể và phi vật thể. Thời gian qua, chính quyền và Nhân dân thành phố đã nỗ lực bằng nhiều giải pháp tích cực, góp phần bảo tồn, phát huy và nâng tầm giá trị của di sản.

Theo một số tài liệu ghi chép lại, đền Kỳ Cùng (phường Vĩnh Trại, thành phố Lạng Sơn) được xây dựng vào khoảng thời Hậu Lê, ban đầu là ngôi miếu nhỏ thờ Thần Giao Long (Thần sông Kỳ Cùng). Trải qua thời gian lịch sử, hiện tại, đền thờ Quan lớn Tuần Tranh, một vị quan được cử lên trấn ải tại Lạng Sơn. Đền Tả Phủ (phường Hoàng Văn Thụ, thành phố Lạng Sơn) được Nhân dân 7 phường của Lạng Sơn và khách buôn 13 tỉnh Trung Quốc xây dựng vào năm Chính Hòa thứ 4 (1683) để tri ân, phụng thờ Tả Đô Đốc Hán Quận công Thân Công Tài. Năm 1993, hai di tích đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng cấp quốc gia; năm 2015, lễ hội đền Kỳ Cùng – Tả Phủ đã được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nghi thức rước kiệu truyền thống tại lễ hội đền Kỳ Cùng – đền Tả Phủ năm 2022

Bà Phạm Tuyết Lê, Phó trưởng Ban Quản lý di tích phường Vĩnh Trại, Trưởng Bộ phận Thường trực Quản lý đền Kỳ Cùng cho biết: Đối với người dân chúng tôi, đền Kỳ Cùng có ý nghĩa hết sức to lớn. Chính vì vậy, hằng ngày, chúng tôi gồm 5 người thường xuyên quét dọn, bao sái ban thờ. Khi du khách đến tham quan, chiêm bái, các thành viên trong ban nhắc nhở, hướng dẫn Nhân dân chấp hành quy tắc 5K, nếp sống văn minh tại di tích, hóa vàng mã đúng nơi quy định, không thắp hương bừa bãi…

Về phía chính quyền, thời gian qua, UBND thành phố đã triển khai nhiều giải pháp tích cực nhằm bảo tồn, phát huy di sản “kép” này như: chỉ đạo các phòng chuyên môn khoanh vùng, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho di tích, trong đó, đền Kỳ Cùng với diện tích 2.359,3 m2, đền Tả Phủ với diện tích 343,7 m2; giao Phòng Văn hóa – Thông tin (VH-TT) quan tâm, hướng dẫn UBND hai phường Vĩnh Trại và Hoàng Văn Thụ thực hiện công tác quản lý, bảo vệ di tích.

Theo đó, năm 2018, di tích đền Kỳ Cùng, phường Vĩnh Trại đã được tu bổ, tôn tạo mở rộng diện tích đền chính từ 285 m2 lên 487,3 m2 (tăng 202,3 m2) với kinh phí gần 20 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa. Đối với di tích đền Tả Phủ, ông Phùng Mạnh Cường, Phó Chủ tịch UBND, Trưởng Ban quản lý di tích phường Hoàng Văn Thụ cho biết: Hiện nay, Bộ phận Thường trực Quản lý di tích đền Tả Phủ gồm 5 thành viên thường xuyên thực hiện nghiêm công tác bảo quản hiện vật, đồ thờ tự trong đền. Đặc biệt, năm 2018, theo nguyện vọng của người dân, UBND phường đã tham mưu UBND thành phố xây dựng kế hoạch thực hiện tu bổ, xây dựng lại đền Tả Phủ. Dự kiến, theo chủ trương của UBND thành phố Lạng Sơn, quý IV năm 2022, đền Tả Phủ sẽ được tiến hành tu bổ, xây dựng lại.

Song song với công tác bảo tồn di tích, việc phát huy lễ hội gắn với hai di tích cũng đã được UBND thành phố đẩy mạnh. Đơn cử như hằng năm, UBND thành phố ban hành các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo, tăng cường công tác quản lý Nhà nước tổ chức lễ hội đảm bảo phù hợp với văn hóa truyền thống địa phương; chỉ đạo UBND hai phường nghiêm túc triển khai, thực hiện công tác quản lý, tổ chức lễ hội theo quy định của pháp luật… Đặc biệt, tháng 3/2022, UBND thành phố đã ban hành Kế hoạch số 102/KH-UBND về thực hiện Đề án Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia lễ hội đền Kỳ Cùng – đền Tả Phủ, thành phố Lạng Sơn giai đoạn 2021- 2025, định hướng đến năm 2030.

Bà Phạm Thị Thuận, Phó trưởng Phòng VH-TT thành phố cho biết: Để thực hiện tốt đề án, chúng tôi đã xây dựng kế hoạch thực hiện với lộ trình cụ thể theo từng năm, từng giai đoạn. Trước mắt, trong năm 2022, chúng tôi tham mưu UBND thành phố tập trung vào các nội dung chính như: thực hiện giai đoạn 1 dự án tu bổ Bia và di tích đền Tả Phủ; hoàn thiện kịch bản tổng thể, chi tiết về lễ hội đền Kỳ Cùng – đền Tả Phủ; xây dựng video clip, phóng sự, tin, bài, in ấn, phát hành tờ rơi, tờ gấp tuyên truyền giới thiệu về di tích và lễ hội đền Kỳ Cùng – đền Tả Phủ…

Có thể nói, di tích và lễ hội đền Kỳ Cùng – đền Tả Phủ là niềm tự hào của di sản văn hóa thành phố nói riêng, Xứ Lạng nói chung, di sản trong di sản. Tuy nhiên, để khai thác tiềm năng du lịch cũng như giá trị di sản nhưng vẫn bảo lưu được yếu tố truyền thống là một điều không hề dễ. Chính vì vậy, thời gian tới, để phát huy giá trị di sản “kép” này rất cần sự quan tâm hơn nữa của các cấp, ngành và sự nỗ lực của người dân trong tỉnh.

HOÀNG HIẾU - TUYẾT MAI