Thách thức với khu vực Nam Xa-ha-ra

Nhà máy xử lý quặng tại CHDC Công-gô.

Theo báo cáo mới đây của Ngân hàng Thế giới (WB), tăng trưởng kinh tế của các quốc gia thuộc khu vực nam Xa-ha-ra, hay châu Phi hạ Xa-ha-ra, trong năm 2018 chỉ đạt 2,3%, giảm 0,2% so tốc độ tăng trưởng 2,5% của năm 2017. Ðiều đáng nói là, đây là năm thứ tư liên tiếp tốc độ tăng trưởng kinh tế của khu vực này chậm hơn mức tăng dân số. Kết quả nêu trên không chỉ do tình trạng bất ổn của kinh tế thế giới, mà còn do các yếu tố nội tại, như năng lực quản lý vĩ mô yếu kém dẫn đến lạm phát và thâm hụt ngân sách ngày càng tăng tại nhiều quốc gia.

Tăng trưởng kinh tế khu vực hạ Xa-ha-ra yếu kém cũng một phần xuất phát từ thực tế kinh tế Nam Phi, Ni-giê-ri-a và Ăng-gô-la, ba nền kinh tế chiếm tới 60% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của toàn khu vực. Việc ba nền kinh tế này gặp nhiều khó khăn, với tốc độ phục hồi kinh tế chậm, được xem là yếu tố chính tác động tiêu cực sự tăng trưởng chung của khu vực. Trong khi nền kinh tế phát triển hàng đầu châu lục là Nam Phi vừa thoát khỏi giai đoạn suy thoái tồi tệ nhất kể từ năm 2009, thì hai nước xuất khẩu dầu lớn nhất khu vực là Ni-giê-ri-a và Ăng-gô-la cũng đang phải gồng mình giải quyết bài toán tăng sản lượng khai thác. Doanh thu từ sản xuất nông nghiệp, một trong những lĩnh vực chủ chốt của ba quốc gia nêu trên, đều suy giảm nghiêm trọng do hạn hán và mất mùa.

Báo cáo về tình trạng nghèo đói và thịnh vượng chung năm 2018 của WB cho biết, từ đầu những năm 90 của thế kỷ 20, tỷ lệ nghèo đói ở nhiều nơi thuộc Nam Xa-ha-ra giảm mạnh, song xu hướng này đang chậm lại. Số liệu thống kê của hơn 160 chính phủ từ năm 2015 cho thấy, hơn 50% trong số 736 triệu người nghèo trên thế giới hiện sinh sống ở miền nam Xa-ha-ra châu Phi. Khoảng 50% trong số 368 triệu người trong tình trạng đói nghèo cùng cực hiện tập trung tại năm quốc gia, là Ấn Ðộ, Ni-giê-ri-a, CHDC Công-gô, Ê-ti-ô-pi-a và Băng-la-đét. Ðây cũng là những quốc gia đông dân nhất ở Nam
Xa-ha-ra và Nam Á. WB dự báo, đến năm 2030, tỷ lệ người nghèo ở Nam Xa-ha-ra sẽ chiếm khoảng 87% tổng số người nghèo của thế giới, nếu tăng trưởng kinh tế trong 12 năm tới ở khu vực này duy trì mức tương tự thời gian qua.

Trên thực tế, kinh tế khu vực Nam Xa-ha-ra vẫn đạt được một số kết quả tích cực. Các quốc gia có trữ lượng khoáng sản dồi dào, như CHDC Công-gô và Ni-giê, đã khôi phục tốc độ tăng trưởng năm 2018, nhờ giá quặng kim loại tăng cao. WB dự báo kinh tế của châu Phi hạ Xa-ha-ra có thể đạt tốc độ tăng trưởng 2,9% năm 2019 nhờ đà tăng trưởng của giá quặng kim loại, cũng như việc triển khai mạnh mẽ nền kinh tế số tại nhiều quốc gia trong khu vực.

Theo các chuyên gia của WB phụ trách vấn đề châu Phi, việc chuyển đổi sang nền kinh tế số ở châu Phi thời gian tới sẽ giúp nâng tốc độ tăng trưởng kinh tế thêm 2%, đồng thời giảm 1% tỷ lệ đói nghèo tại đây. Tuy nhiên, khu vực này có thể trở thành “đối tượng” của các cuộc tiến công mạng, do các biện pháp bảo vệ còn yếu kém. Báo cáo về an ninh mạng tại châu Phi của công ty tư vấn Serianu cho biết, các vụ tiến công mạng chủ yếu xảy ra ở các ngân hàng, cơ quan chính phủ và các doanh nghiệp cỡ vừa trên khắp “lục địa đen”. Giới chuyên gia khuyến khích châu Phi tăng cường đầu tư vào các hệ thống có khả năng bảo mật cao, nhằm hạn chế rủi ro đối với an ninh, tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội.

Trên thế giới vẫn còn 43 nước có tỷ lệ nghèo đói trung bình cao hơn 18%, 75% trong số đó là các quốc gia thuộc Nam Xa-ha-ra.