Quảng cáo sai sự thật: Không thể mãi xin lỗi!

Thời gian vừa qua, liên tiếp xảy ra những lùm xùm liên quan đến việc quảng cáo và kinh doanh hàng hóa trên nền tảng số của người nổi tiếng, người có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL), người tiêu dùng chủ chốt (KOC).

Thực tế đó cho thấy: Nếu không có biện pháp quyết liệt, tình trạng quảng cáo sai sự thật sẽ tiếp tục tái diễn, gây tổn hại không chỉ đến sức khỏe người tiêu dùng mà còn đến sự minh bạch của thị trường.

Sự bùng nổ của các kênh quảng cáo trực tuyến, đặc biệt là sự tham gia của người nổi tiếng, KOL, KOC khiến việc kiểm soát nội dung quảng cáo trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Trong đó, các sản phẩm liên quan đến sức khỏe người tiêu dùng như thực phẩm chức năng, thuốc, mỹ phẩm lại càng cần được giám sát chặt chẽ. Luật Quảng cáo năm 2012 nghiêm cấm hành vi quảng cáo sai sự thật, gây hiểu lầm về công dụng và thành phần sản phẩm. Bất kỳ nội dung quảng cáo thực phẩm chức năng nào cũng phải có giấy xác nhận từ cơ quan chức năng. Không chỉ doanh nghiệp mà ngay cả những người tham gia quảng bá sản phẩm cũng có trách nhiệm kiểm chứng thông tin trước khi công khai giới thiệu tới công chúng. Việc siết chặt quản lý quảng cáo trên nền tảng số là bước đi cần thiết để bảo vệ quyền lợi người dân và thúc đẩy một môi trường kinh doanh công bằng, lành mạnh.

Nhà nước đã có nhiều quy định nghiêm ngặt về chế tài xử phạt đối với các hành vi quảng cáo sai sự thật. Nghị định số 128/2022/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 38/2021/NĐ-CP quy định mức phạt hành chính 60-80 triệu đồng đối với hành vi quảng cáo thực phẩm chức năng không có giấy phép, đồng thời, các cá nhân, tổ chức buôn bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc có thể bị xử phạt nặng, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự. Hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng cần tăng cường mức phạt và yêu cầu các nền tảng thương mại điện tử phải có trách nhiệm giám sát nội dung quảng cáo thay vì chỉ đơn thuần là nơi trung gian. Ngoài phạt tiền, các cá nhân, tổ chức vi phạm nhiều lần hoặc gây hậu quả nghiêm trọng có thể bị đình chỉ hoạt động kinh doanh, bị thu hồi giấy phép hoạt động, thậm chí bị truy tố hình sự nếu hành vi quảng cáo gây tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng.

Vụ việc Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs quảng cáo sản phẩm kẹo rau Kera là một minh chứng rõ ràng cho thấy sự lỏng lẻo trong kiểm soát nội dung quảng cáo. Việc thổi phồng công dụng sản phẩm trên gây hiểu lầm nghiêm trọng và có thể gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Thế nhưng, khi bị dư luận lên án, những người quảng cáo chỉ đơn giản lên tiếng xin lỗi, trong khi hậu quả của việc lan truyền thông tin sai lệch rất khó đong đếm và không thể đảo ngược. Đây cũng chính là kẽ hở nguy hiểm trong quản lý quảng cáo trực tuyến.

Sự việc này một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc kiểm soát nội dung quảng cáo trên mạng xã hội. Không thể để những người nổi tiếng tự do quảng bá sản phẩm mà không cần xác thực. Trách nhiệm của KOL và KOC trong việc bảo đảm tính trung thực của sản phẩm cần được quy định rõ ràng hơn. Nếu quảng cáo sai sự thật, họ phải chịu trách nhiệm pháp lý chứ không thể chỉ xin lỗi rồi tiếp tục hoạt động như chưa có chuyện gì xảy ra. Cần có chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn, chẳng hạn như cấm hoạt động quảng cáo trong một khoảng thời gian nhất định hoặc phạt tiền theo tỷ lệ doanh thu từ hợp đồng quảng cáo sai phạm. Ngoài ra, những cá nhân, tổ chức quảng cáo sai sự thật nhiều lần cần bị đưa vào danh sách đen, hạn chế khả năng hợp tác với các thương hiệu uy tín và chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng.

Không chỉ dừng lại ở việc xử phạt cá nhân, doanh nghiệp sản xuất và phân phối sản phẩm cũng phải chịu trách nhiệm liên đới. Nếu một sản phẩm được quảng cáo sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, doanh nghiệp sản xuất phải chịu trách nhiệm thu hồi sản phẩm, bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng và có thể bị đình chỉ hoạt động hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Các chế tài này cần được thực thi một cách nghiêm minh, tránh tình trạng xử phạt cho có rồi mọi việc lại rơi vào quên lãng.

Ngoài ra, các nền tảng số cần phải có trách nhiệm kiểm duyệt nội dung quảng cáo một cách nghiêm túc. Hiện nay, nhiều nền tảng chỉ can thiệp khi có khiếu nại hoặc sự cố xảy ra, điều này là chưa đủ. Cần áp dụng cơ chế kiểm duyệt trước khi cho phép nội dung quảng cáo hiển thị, đặc biệt với những sản phẩm có ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Các sàn thương mại điện tử cũng phải nâng cao tính minh bạch, yêu cầu người bán hàng cung cấp đầy đủ giấy phép trước khi cho phép đăng tải sản phẩm. Ngoài ra, nếu nền tảng cố tình tiếp tay hoặc không kiểm soát chặt chẽ quảng cáo sai sự thật, cần áp dụng mức xử phạt tương ứng với mức độ thiệt hại mà quảng cáo đó gây ra.

Quan trọng hơn cả, việc nâng cao nhận thức của người tiêu dùng cũng là một trong những giải pháp dài hạn để hạn chế vấn nạn này. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giúp người dân có đủ kiến thức để phân biệt sản phẩm chính hãng với hàng giả, hàng kém chất lượng. Các cơ quan chức năng cũng cần tích cực công khai danh sách các sản phẩm bị cấm lưu hành hoặc các cá nhân, tổ chức vi phạm để người tiêu dùng có thể chủ động phòng tránh. Bên cạnh đó, cần thành lập các tổ chức độc lập có trách nhiệm giám sát hoạt động quảng cáo trên nền tảng số. Các tổ chức này có thể phối hợp với cơ quan chức năng để kiểm tra, rà soát và báo cáo kịp thời những trường hợp vi phạm. Ngoài ra, cần tăng cường các kênh phản ánh để người tiêu dùng có thể tố giác quảng cáo sai sự thật một cách nhanh chóng và thuận tiện hơn.