Nữ tình báo đầu tiên trong lực lượng công an do đích thân Bác Hồ đào tạo

Bà là người học trò xuất sắc, được đích thân của Chủ tịch Hồ Chí Minh đào tạo từ khi còn nhỏ.

Người được nhắc đến chính là Lý Phương Thuận (tên thật Nguyễn Thị Tích, 1916-1995).

Bà Thuận sinh ra trong gia đình giàu truyền thống cách mạng ở xã Hưng Tân, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An, mồ côi mẹ khi mới 3 tháng tuổi. Bà sống cùng cha là Nguyễn Trọng Quyến - người sớm giác ngộ cách mạng.

Ngôi nhà nhỏ của cụ Trọng Quyến năm xưa là nơi các chiến sĩ cách mạng tập trung để liên lạc, hoạt động bí mật. Sinh ra trong gia đình như vậy, từ nhỏ Lý Phương Thuận đã có tinh thần yêu nước mãnh liệt.

Năm lên 8, cô bé Lý Phương Thuận được đi theo ông Cố Khôn - bạn của ông Nguyễn Trọng Quyền sang Lào học chữ và được đặt tên mới là Hoàng Lệ Minh.

Năm 10 tuổi, Hoàng Lệ Minh được đưa sang Xiêm (Thái Lan), theo học trường Hoa Anh học hiệu ở Bangkok. Lớp học này do Bác Hồ sáng lập với các thành viên gồm: Lý Hữu Trọng (Lý Tự Trọng), Ngô Hậu Đức (Lý Phương Đức), Lê Quang Đạt, Lê Hồng Sơn, Lê Hồng Phong và Hoàng Lệ Minh lấy cái tên mới là Lý Tiểu Muội.

Học được một năm, cả lớp được Bác Hồ đón đến Quảng Châu, Trung Quốc, gửi vào học ở trường Trung Sơn tiểu học. Bấy giờ Lý Tiểu Muội lại có tên mới Ngô Ứng Thuận. Về sau, bà lấy tên Lý Phương Thuận, bí danh Lý Sâm.

Sau khi tốt nghiệp Trung Sơn tiểu học xong, Lý Phương Thuận được phân về hoạt động tại cơ quan bí mật của Chi bộ Hải ngoại của Đảng ta, do đồng chí Phùng Chí Kiên phụ trách. Bấy giờ, nhiệm vụ của Lý Phương Thuận là chuyển tài liệu bí mật, giao liên dẫn đường và phiên dịch cho các đồng chí của Đảng.

Thời gian sau, Lý Phương Thuận nhận được chỉ thị của Bác Hồ xin vào làm công nhân ở Nhà máy Điện Kỳ (sản xuất pin đèn). Vừa làm thợ vừa hoạt động cách mạng, Lý Phương Thuận được giao nhiệm vụ tuyên truyền, vận động cách mạng trong công nhân, phổ biến truyền đơn khẩu hiệu, kêu gọi công nhân chống áp bức bóc lột, đòi tăng lương giảm giờ làm, chống đánh đuổi…

Năm 18 tuổi, Lý Phương Thuận được kết nạp vào Đảng Cộng sản Trung Quốc. Khi đó, Bác Hồ có tên gọi khác là Lý Thụy và dùng bí danh Tống Văn Sơ. Trong bản lý lịch trích ngang của Lý Phương Thuận có dòng ghi bà là cháu gái của Tống Văn Sơ.

Năm 1931, Lý Phương Thuận bị cảnh sát Hồng Kông bắt ở ngôi nhà 186 phố Tam Lung. Dù 18 tuổi nhưng Lý Phương Thuận khai chỉ mới 15 tuổi và là cháu gái của Tống Văn Sơ. Vì không có đủ bằng chứng buộc tội, cuối cùng Lý Phương Thuận được tha. Sau đó bà tìm cách sang Nhật để cư trú, rồi lại về Thượng Hải.

Cuối tháng 8/1945, Lý Phương Thuận về Việt Nam, gặp bà Tống Minh Phương. Trong ngôi nhà ở phố Hàng Buồm, bà nhìn thấy hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh treo dưới lá cờ đỏ sao vàng. Nhận ra đó chính là ông Tống Văn Sơ ngày nào, Lý Phương Thuận vui mừng khôn xiết.

Qua liên lạc, Bác Hồ và Lý Phương Thuận gặp lại nhau sau 14 năm gián đoạn liên lạc. Ngay sau đó, Bác giao Lý Phương Thuận cho đồng chí Lê Giản, Tổng giám đốc Nha Công an Trung ương với lời dặn dò: "Đây là cô Hoàng Lệ Minh - Lý Phương Thuận, người đã từng trải qua hoạt động bí mật, có nhiều kinh nghiệm. Cô ấy thạo tiếng Trung, Pháp và Anh. Chú đang rất cần những cán bộ như thế này để đối phó với quân Tưởng”.

Từ đó Lý Phương Thuận trở lại làm nhiệm vụ tình báo trong vỏ bọc tiếp viên ở khách sạn Thăng Long. Bà trở thành nữ tình báo viên đầu tiên thuộc lực lượng công an, thu thập được nhiều tin tức quan trọng. Nổi bật trong quá trình hoạt động tình báo của Nguyễn Thị Tích có thể kể đến lần phát hiện âm mưu bắt cóc Bác Hồ của quân Tưởng vào tháng 12/1945, ý đồ dùng bọn phản động Quốc dân đảng ở phố Ôn Như Hầu nhằm gây đảo chính của thực dân Pháp.

Lý Phương Thuận phục vụ trong ngành công an đến năm 1970 mới nghỉ hưu. Bà qua đời năm 1995 lúc vừa bước sang tuổi 80.