Những bóng hồng trong thời đại công nghệ số

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số đã trở thành xu hướng tất yếu trong phát triển kinh tế-xã hội. Tại Việt Nam, quá trình này không chỉ ảnh hưởng các lĩnh vực mà còn tác động sâu sắc đến cuộc sống, vai trò và quyền năng của phụ nữ.

Chuyển đổi số không chỉ giúp cho phụ nữ tiếp cận các mô hình kinh doanh, thị trường mới mà còn tạo điều kiện để họ tham gia vào các sàn giao dịch thương mại điện tử, tăng hiệu quả trong quản lý hoạt động, quảng bá các sản phẩm, dịch vụ đến cách tiếp cận và tương tác với khách hàng.

"Chắp cánh" cho các dự án kinh doanh, khởi nghiệp

Như câu chuyện khởi nghiệp của chị Võ Thị Ngọc Thư (quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng), với dòng sản phẩm từ xơ mướp mang thương hiệu Mộc Xơ. Qua tìm hiểu kỹ, đặc thù của những mặt hàng này được thị trường nước ngoài ưa chuộng cho nên khi hoàn thiện các dòng sản phẩm, chị Thư không chỉ bán hàng theo cách truyền thống mà còn tìm tòi, nghiên cứu đưa các mặt hàng lên các sàn thương mại điện tử và xây dựng website kinh doanh. Mỗi tháng, công ty cung ứng ra thị trường từ 5.000 đến 10.000 sản phẩm, trong đó 70% thu nhập chính từ bán hàng trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử, website.

Thời gian đầu khởi nghiệp, chị Thư phải đối mặt nhiều khó khăn khi nền tảng kiến thức về công nghệ số của chị còn khá "mỏng". Nhận thức được tầm quan trọng của công nghệ số trong xu thế phát triển hội nhập, chị đã chủ động học hỏi, tham gia các khóa tập huấn, đào tạo của các cấp hội phụ nữ trên địa bàn thành phố về hỗ trợ ứng dụng nền tảng công nghệ số, tham gia sàn thương mại điện tử và thanh toán điện tử...

Đến nay, chị Thư đã quen dần với những xu hướng công nghệ mới, biết livestream bán hàng trên mạng xã hội, cách tạo ra những video clip giới thiệu về sản phẩm theo xu thế đổi mới, hiện đại, bắt nhịp với thị hiếu tìm hiểu của khách hàng. "Công nghệ luôn đổi mới nên với tôi ngày nào cũng là ngày khởi nghiệp để bản thân luôn phải trau dồi, cập nhật thường xuyên, giúp tôi không bị bỏ lại phía sau trong thời đại công nghệ số", chị Thư tâm sự.

Thời gian qua, đồng hành cùng phụ nữ khởi nghiệp gắn với chuyển đổi số, kinh tế số, các cấp hội phụ nữ tại Đà Nẵng đã có nhiều hoạt động giúp hội viên làm kinh tế được nâng cao năng lực. Trong đó, chú trọng về lĩnh vực ứng dụng khoa học-công nghệ, thương mại điện tử, phát triển kinh tế xanh và bền vững; tích cực tuyên truyền về các hoạt động hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp trên website, mạng xã hội; tổ chức hội thi "livestream bán hàng"; đồng hành cùng nữ tiểu thương chuyển đổi số tạo sự thay đổi nhận thức về kinh doanh thương mại điện tử, mua bán trực tuyến…

Tại các phiên hội chợ, xúc tiến thương mại, chị Trần Thị Việt Liên (Công ty cổ phần Công nghệ Davifood Việt Nam) luôn tích cực tham gia giới thiệu những sản phẩm đạt OCOP 4 sao như tép lắc bơ, khô bò Kinbe, bánh tráng tôm... Hiện nay, sản phẩm của chị Liên có mặt ở nhiều siêu thị, cửa hàng quà tặng tại Đà Nẵng và ở một số tỉnh, thành phố khác.

Gần đây, chị cũng mở rộng thêm các kênh bán hàng trên sàn thương mại điện tử. Trong lần tham gia phiên livestream từ chương trình Ngày hội quảng bá sản phẩm Đà Nẵng, chị đã có những suy nghĩ đổi mới hơn. "Việc livestream bán hàng giúp sản phẩm của chúng tôi tiếp cận thị trường nhanh chóng hơn, có sự tương tác thực tế với khách hàng, góp phần tăng độ tin cậy cho người mua. Thời gian tới, tôi sẽ tìm hiểu kỹ hơn về các xu hướng kinh doanh trên nền tảng số và có những thay đổi dần phù hợp nhằm mở rộng thị trường, tăng doanh thu, tối ưu hóa quy trình quản lý", chị Việt Liên chia sẻ.

Cơ hội và thách thức

Phụ nữ Việt Nam chiếm hơn 50% dân số, là lực lượng lao động quan trọng và đang đứng trước những cơ hội, thách thức lớn từ chuyển đổi số. Các nền tảng công nghệ hiện đại, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) đã tạo điều kiện để phụ nữ không chỉ tham gia sâu hơn vào thị trường lao động, mà còn khẳng định vai trò của họ trong lĩnh vực công nghệ, khởi nghiệp.

Có những lĩnh vực, ngành nghề trước đây thường được biết đến dành cho nam giới, tuy nhiên, với thời đại công nghệ số ngày càng phát triển, phụ nữ có thể tham gia vào nhiều ngành nghề đặc thù, thậm chí đóng vai trò nhà lãnh đạo, quản lý.

Chị Nguyễn Trần Ngọc Linh, Giám đốc Trung tâm Phân tích dữ liệu (Tổng công ty Viễn thông Viettel), quản lý hơn 100 nhân sự với nhiều dự án liên quan ứng dụng AI và phân tích dữ liệu lớn vào các dịch vụ viễn thông tại Viettel là một minh chứng mạnh mẽ cho hình ảnh người phụ nữ đam mê công nghệ và bước qua những định kiến xã hội.

Từ ngày còn nhỏ, Linh đã đam mê, thích thú tìm hiểu về chiếc máy tính và đến khi 14 tuổi, cô bắt đầu theo học lập trình. Nuôi dưỡng và thực hiện những hoài bão của mình, năm 2010, cô gái với dáng vẻ nhỏ nhắn đã đầu quân vào Viettel. Năm 2013, Linh được giao nhiệm vụ nghiên cứu công nghệ Big data (dữ liệu lớn) để giải quyết những bài toán liên quan dữ liệu viễn thông.

Nhận trọng trách lớn khiến cô gái trẻ vừa vui mừng vừa lo lắng, bởi thời điểm đó, lĩnh vực Big data còn khá mới. Kết hợp với các thuật toán học máy, nghiên cứu của Linh cùng đồng nghiệp đã đưa ra khuyến nghị về kinh doanh trong viễn thông, quảng cáo thương mại điện tử, giải quyết nhiều bài toán của Viettel tại Việt Nam và các thị trường nước ngoài.

Nhiều công nghệ và ứng dụng AI ra đời hiện nay đang tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cuộc sống, công việc cũng như vai trò của phụ nữ trong xã hội. Những tác động này vừa mang lại cơ hội, vừa đặt ra thách thức, đòi hỏi phụ nữ phải thích nghi để không bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số.

Làm việc trong lĩnh vực thường được coi là thế mạnh của nam giới, Linh cho rằng: Các quan niệm truyền thống về vai trò của phụ nữ có thể cản trở họ tham gia vào các lĩnh vực công nghệ cao hoặc các vị trí lãnh đạo, từ đó giới hạn sự phát triển cá nhân và cơ hội nghề nghiệp. Có thể thấy, các chương trình hỗ trợ phụ nữ tham gia vào chuyển đổi số và AI tại Việt Nam còn hạn chế, chưa đủ để tạo điều kiện cho họ vượt qua các rào cản về kỹ năng, văn hóa.

Phát huy vai trò của phụ nữ trong thời đại chuyển đổi số không chỉ là một yêu cầu cấp thiết mà còn là chìa khóa để đạt được sự phát triển bền vững, toàn diện. "Thúc đẩy chính sách bình đẳng giới, xây dựng các chương trình hỗ trợ, tạo cơ hội phát triển trong lĩnh vực công nghệ có thể giúp phụ nữ Việt Nam vượt qua thách thức, khẳng định vai trò trong công cuộc đổi mới và sáng tạo. Khi phụ nữ được trao quyền, khuyến khích tham gia vào quá trình chuyển đổi số, họ sẽ trở thành động lực quan trọng, góp phần tạo nên một xã hội hiện đại, công bằng, tiến bộ", chị Linh nhấn mạnh.

Tại hội thảo quốc gia "Chuyển đổi số trong hoạt động của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam", Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương nhấn mạnh: Chuyển đổi số sẽ chỉ thật sự thành công khi phụ nữ tích cực tham gia vào tất cả các trụ cột là chính phủ số, kinh tế số và xã hội số; đồng thời họ cần được thụ hưởng lợi ích do chuyển đổi số mang lại.

Sự tham gia bình đẳng của phụ nữ vào quá trình chuyển đổi số không chỉ vì mục tiêu bình đẳng giới mà còn mang lại lợi ích kinh tế và hiệu quả cho chuyển đổi số khi quá trình này có được quan điểm, kinh nghiệm của tất cả các nhóm đối tượng trong xã hội.

Theo Phó Giám đốc Học viện Phụ nữ Việt Nam Dương Kim Anh, chuyển đổi số đặt ra nhiều vấn đề giới đáng lưu tâm, trong đó việc bảo vệ an toàn cho phụ nữ trên không gian mạng cần được chú trọng, khi nơi đây đã trở thành trợ thủ đắc lực cho họ tìm kiếm thông tin phục vụ cho công việc, chuyên môn, nghiên cứu, học tập, chăm sóc sức khỏe gia đình.

Song phụ nữ cũng gặp nhiều rủi ro khi sử dụng mạng xã hội, như: Bị rình rập, theo dõi trong các nhóm họ tham gia; bị lấy cắp thông tin cá nhân để sử dụng với mục đích xấu. Đồng thời, họ phải chịu các rủi ro bạo lực trên cơ sở giới như: Bị quấy rối tình dục, rủi ro bị buôn bán... Ngoài ra, việc tiếp cận với các dịch vụ xã hội mang tính số hóa của phụ nữ cũng hạn chế do khả năng ứng dụng công nghệ thông tin; hạn chế hơn trong tiếp cận và sở hữu các thiết bị công nghệ.

Có thể thấy, trước những tác động của chuyển đổi số, phụ nữ ngày càng đóng vai trò quan trọng trên mọi lĩnh vực trong sự phát triển chung của đất nước. Vì vậy, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để phát huy hơn nữa vai trò, năng lực của phụ nữ trong bối cảnh mới.

Trong đó, tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các chính sách tạo cơ sở pháp lý cho việc phát huy vai trò của phụ nữ trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay; bảo đảm lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng và thực thi văn bản quy phạm pháp luật; nâng cao nhận thức cũng như xóa bỏ khuôn mẫu giới trong các chương trình giảng dạy, định hướng nghề nghiệp. Đồng thời, mỗi người phụ nữ nên chủ động học tập, nâng cao nhận thức, năng lực, trình độ để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của tiến trình chuyển đổi số quốc gia và hội nhập quốc tế.