Nhiều tác hại cho sức khỏe từ đồ uống có đường

Đồ uống có đường được nhiều người, ở mọi độ tuổi ưa thích. Tuy nhiên, mức tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam lại tăng quá nhanh, dẫn đến gia tăng bệnh béo phì, đái tháo đường, cao huyết áp...

Nhiều chuyên gia y tế cho rằng, để khỏe mạnh và an toàn hơn, người Việt Nam cần bắt đầu thực hiện một số biện pháp để giảm tiêu thụ đồ uống có đường.

Nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, cho biết, bằng chứng toàn cầu cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và sâu răng. Thừa cân và béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và các tình trạng khác bao gồm ung thư. Theo khuyến cáo của WHO, việc tiêu thụ đường tự do (là bất kỳ loại đường nào được thêm vào thực phẩm hoặc đồ uống) nên được giới hạn ở mức dưới 10% tổng năng lượng; lý tưởng là dưới 5%, tương đương khoảng 25 gram/ngày cho một người trưởng thành trung bình.

Thế nhưng, một lon Coca-Cola thông thường đã chứa tới 36 gram đường, cao hơn lượng đường giới hạn nên uống trong một ngày. “Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng nhanh, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì”, TS Angela Pratt chia sẻ.

Theo thống kê của Bộ Y tế, trong 10 năm qua, người dân đã uống nhiều đồ uống có đường hơn. Trung bình, mỗi người Việt Nam tiêu thụ 1 lít đồ uống có đường mỗi tuần. Nhiều nghiên cứu cho thấy, sau một thời gian dài, khi cơ thể nạp vào một lượng đường lớn có thể làm xuất hiện sự đề kháng lại với insulin (đóng vai trò quy định các chức năng của hệ thần kinh ở bên trong não). Khi các tế bào não đề kháng lại với insulin sẽ gây nên tình trạng xử lý thông tin chậm và ảnh hưởng đến việc điều khiển suy nghĩ của bản thân.

Ngoài ra, khi nạp vào cơ thể quá nhiều đường thì khả năng hấp thụ dưỡng chất cũng sẽ trở nên hạn chế hơn, nhất là vitamin A, C, B12, canxi...; điều này ảnh hưởng xấu đến chức năng miễn dịch của cơ thể và tăng nguy cơ bị mắc các bệnh tim mạch, glucose trong máu tăng cao, gan nhiễm mỡ..., làm cơ thể bị suy nhược. PGS, TS Trương Tuyết Mai, Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế) cho biết, đồ uống có đường đang âm thầm gây hại cho sức khỏe. Tại Việt Nam, tỷ lệ thừa cân, béo phì gia tăng nhanh chóng theo kết quả Tổng điều tra dinh dưỡng năm 2010, 2020. Tỷ lệ đái tháo đường tuýp 2, rối loạn chuyển hóa, tim mạch đang gia tăng. Cũng theo dự báo của Bộ Y tế, sẽ có khoảng 6,1 triệu người mắc bệnh đái tháo đường vào năm 2040.

Vai trò của chính sách

Mới đây, hội thảo về vấn đề tác hại của đồ uống có đường đối với sức khỏe và vai trò của chính sách thuế trong kiểm soát tiêu dùng do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức, nhiều ý kiến nêu rõ, để hạn chế sử dụng đồ uống có đường, nhiều quốc gia áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với loại sản phẩm này.

Theo TS Angela Pratt, tại hơn 100 nước trên thế giới đã áp dụng thuế với đồ uống có đường. Bằng chứng hiện tại cho thấy nếu thuế làm tăng giá đồ uống lên 10%, mọi người sẽ uống ít hơn khoảng 11%. Chính sách này có thể đem lại thay đổi tích cực trong tình hình thừa cân béo phì đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Bởi tăng thuế sẽ tác động đến tăng giá đồ uống có đường, qua đó tác động đến hành vi tiêu thụ, gánh nặng sức khỏe và kinh tế-xã hội sẽ thay đổi tương đương với mức tăng giá bán lẻ. Nếu mức tăng giá 5% đem lại sự thay đổi không đáng kể thì tăng giá ở mức 20% sẽ là con số không nhỏ khi người tiêu dùng phải đắn đo và cân nhắc khi mua một sản phẩm đồ uống có đường. Lượng đường trong sản phẩm đồ uống có đường cao thì sẽ đánh thuế cao, điều này có thể đem lại sự thay đổi tích cực, hạn chế tình trạng béo phì ở Việt Nam.

PGS, TS Trương Tuyết Mai đề xuất, cùng với áp dụng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt, cần xây dựng quy định về ghi nhãn dinh dưỡng mặt trước bao bì sản phẩm đóng gói sẵn, hạn chế quảng cáo đối với thực phẩm không có lợi cho sức khỏe, đặc biệt đối với trẻ em. Xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật bữa ăn học đường, các quy định về dinh dưỡng hợp lý và hoạt động thể lực trong trường học, quy định về hoạt động của căng tin trong trường học để bảo đảm cung cấp thực phẩm, đồ uống có lợi cho sức khỏe của học sinh, sinh viên.

“Cần phải có những biện pháp đồng bộ để kiểm soát được vấn đề tiêu thụ đồ uống, thực phẩm có đường. Bởi, việc sử dụng đồ uống có đường là một thói quen rất dễ tăng cao đối với lứa tuổi học sinh và người dân nên cần phải có sự kiểm soát, hạn chế quảng cáo cũng như kiểm soát được lượng tiêu thụ”, PGS, TS Trương Tuyết Mai cho biết thêm.

Làm rõ về tác động của chính sách thuế trong việc hạn chế đồ uống có đường, TS Nguyễn Thùy Duyên, Trường Đại học Y tế công cộng cho rằng đánh thuế đồ uống có đường sẽ làm giảm mức tiêu thụ, từ đó làm giảm lượng đường tiêu thụ. Có thể đánh thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường, thuế tuyệt đối theo thể tích, thuế theo giá xuất xưởng, tuy nhiên, cần tính phương án khả thi để đạt hiệu quả cao trong việc hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường. Trong đó, thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường cho thấy khá nhiều ưu điểm so sánh với loại thuế khác. Loại thuế này có tác động trực tiếp đến các sản phẩm có hàm lượng đường cao. Do đó, có thể khuyến khích người tiêu dùng và nhà sản xuất chuyển đổi sang các dòng sản phẩm ít đường hơn. Theo TS Nguyễn Thùy Duyên, những chính sách này có thể đem lại thay đổi tích cực trong tình hình thừa cân béo phì đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam.