Nhiều băn khoăn trong tổ chức thi học sinh giỏi quốc gia

Thí sinh tham dự kỳ thi học sinh giỏi quốc gia THPT năm 2019 tại tỉnh Bình Thuận.

Nhiều sai phạm kéo dài

Ðầu năm học 2018-2019, Thanh tra Bộ GD và ÐT đã có kết luận thanh tra một số vấn đề liên quan Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD và ÐT), trong đó chỉ ra hàng loạt sai phạm trong tổ chức kỳ thi HSGQG các năm 2015, 2016, 2017. Cụ thể, một số người là thành viên ra đề đề xuất và hội đồng ra đề thi nhưng lại tham gia bồi dưỡng, tập huấn cho đội tuyển dự thi của các tỉnh, thành phố. Chẳng hạn: Trường THPT chuyên Lương Văn Tụy (tỉnh Ninh Bình), năm 2017 có 12 người; Trường THPT chuyên Bắc Giang (tỉnh Bắc Giang), năm 2017 có 21 người; Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP Hồ Chí Minh), năm 2016 có 7 người… là thành viên ra đề đề xuất, hội đồng ra đề thi tham gia tập huấn, ôn luyện học sinh giỏi. Trong khi đó, số lượng đề đề xuất của một số môn dùng cho thi HSGQG khá ít như: Ngữ văn (hai đề), Tin học (ba đề), Tiếng Pháp (bốn đề)… Như vậy, với việc số lượng đề đề xuất ít, trong khi người liên quan ra đề lại đi tập huấn, bồi dưỡng cho đội tuyển một số tỉnh, thành phố tiềm ẩn nguy cơ lộ bí mật, thiếu khách quan.

Kết luận của Thanh tra Bộ GD và ÐT chỉ rõ, quá trình tổ chức thi HSGQG, danh sách người ra đề đề xuất không bảo đảm thể thức văn bản “tối mật” theo quy định. Danh sách người ra đề đề xuất không ghi ngày, tháng ban hành; người ký không quy định về độ mật, số lượng in, phạm vi lưu hành, hình thức sao chụp, nhân bản, không đánh số trang, không đóng dấu độ mật… Cục Quản lý chất lượng có hàng loạt các thiếu sót, sai phạm trong tham mưu, ban hành văn bản. Trong đó, năm 2017, Cục đã tham mưu Bộ trưởng GD và ÐT ban hành quyết định thành lập Hội đồng ra đề và Hội đồng chấm thi chung một quyết định là không đúng quy chế thi HSGQG; thành phần chấm thi cũng không đúng theo quy chế; tham mưu Bộ trưởng ban hành quyết định thành lập Hội đồng chấm phúc khảo nhưng có giám khảo chấm thi đồng thời lại tham gia chấm phúc khảo. Kế hoạch chấm thi HSGQG các năm 2015, 2016 không có số, không có ngày, tháng ban hành, chưa được Bộ trưởng GD và ÐT phê duyệt là sai; quy định chấm thi ngày 16-1-2017 do Cục trưởng Quản lý chất lượng ký với chức danh Chủ tịch hội đồng chấm thi không đúng thẩm quyền…

Cùng với công tác làm đề, ban hành các văn bản không đúng quy định, công tác chấm thi HSGQG cũng có nhiều sai sót. Kết quả việc kiểm tra xác suất chấm lần một của 27 bài thi HSGQG năm 2017 cho thấy, giám khảo chưa chấm bài thi độc lập theo quy định, việc cộng điểm trên bài thi không đúng. Như bài thi số phách 4114 (môn Sinh học), điểm câu 1 ghi không đúng, khiến cho tổng điểm bài thi thực tế là 18,75 điểm nhưng được ghi là 19 điểm; bài thi số phách 5606 (môn Lịch sử) câu 6 được ghi là 2,5 điểm nhưng điểm thực tế chỉ là 2,25 điểm. Quá trình chấm thi, trong “phiếu thống nhất” không có điểm của giám khảo 1 và giám khảo 2 nhưng lại có điểm thống nhất của hai giám khảo; điểm trên phiếu thống nhất không giống như điểm được nhập vào máy tính. Cụ thể, tại môn Lịch sử, số phách 5209 và số phách 5325 có phiếu điểm thống nhất cùng là 13,75 nhưng in từ máy tính ra lại là 14 điểm… Trong khi đó, biên bản nhập điểm bài thi vào máy tính (môn Hóa học) không có chữ ký của Thư ký Hội đồng chấm thi theo quy định…

Quá trình chấm phúc khảo cũng không minh bạch, có sai phạm. Qua kiểm tra xác suất bốn bài thi có điểm thay đổi sau khi phúc khảo (hai bài môn Hóa học, hai bài môn Sinh học) cho thấy không có biên bản mở, kiểm tra túi bài thi theo quy định; biên bản tổ chấm ghi không đúng với thực tế của việc tăng điểm bài thi. Cụ thể, bài thi mã phách 04363402 của thí sinh tỉnh Thanh Hóa từ không có giải, sau khi phúc khảo được tăng điểm và đoạt Giải ba (từ 11,5 điểm tăng lên 12,5 điểm). Tuy nhiên, việc tăng điểm có sự không bình thường bởi trong biên bản chấm phúc khảo, việc tăng điểm được lý giải do cộng nhầm điểm; nhưng khi kiểm tra thì không phải cộng nhầm mà do giám khảo chấm phúc khảo cho thêm điểm thành phần vào bài thi bằng mực tím, trong đó riêng câu 6 tăng 0,5 điểm mà không rõ tăng thành phần nào. Tương tự, bài thi có mã phách 04400325 của thí sinh tại Hà Nội (từ 9,25 điểm tăng lên 10,5 điểm) biên bản chấm phúc khảo ghi do cộng nhầm điểm thành phần trước đó; nhưng khi kiểm tra lại do giám khảo chấm phúc khảo cho thêm điểm bằng mực tím và cũng có câu 6 tăng 0,5 điểm nhưng không rõ cho điểm thành phần nào của câu.

Còn những băn khoăn

Có thể nói, kỳ thi HSGQG có sai phạm trong nhiều năm liền, được Thanh tra Bộ GD và ÐT chỉ rõ và đưa ra yêu cầu khắc phục, kiến nghị kiểm điểm xem xét trách nhiệm tập thể, cá nhân từ đầu năm học 2018 – 2019 nhưng đến nay việc xử lý, khắc phục vẫn còn chưa triệt để. Vì vậy, kỳ thi năm 2019 diễn ra từ ngày 13 đến 15-1 tiếp tục gây nên những hoài nghi, băn khoăn trong dư luận xã hội.

Ngay sau khi kết thúc các môn thi, một số ý kiến cho rằng đề thi năm 2019 không được đầu tư kỹ, không phù hợp kỳ thi… GS, TSKH Hà Huy Khoái, nguyên Viện trưởng Viện Toán học cho rằng, đề thi HSGQG môn Toán năm 2019 quá khó, nhiều điểm trong đề chưa sáng tạo, thiếu sự phân loại và chưa phù hợp thi học sinh giỏi, không kích thích được việc học tập của học sinh. Trong khi đó, thầy giáo Ngô Xuân Ái, giáo viên Toán, Trường THPT chuyên Lam Sơn (Thanh Hóa) (từng giảng dạy học sinh đoạt Huy chương vàng Ô-lim-pích quốc tế) cho rằng, đề thi năm nay quá khó, chưa phù hợp mục tiêu kỳ thi. “Với kỳ thi học sinh giỏi, việc ra đề giữa các ý trong một câu cần có sự lô-gích để học sinh có thể sáng tạo. Tuy nhiên, cách ra đề năm nay giữa các ý trong một câu độc lập với nhau, quá nhiều kiến thức thì học sinh chưa tìm ra cách giải có thể đã hết giờ thì làm sao có thể sáng tạo để phân loại học sinh giỏi”, thầy Ái nhìn nhận.

Bộ GD và ÐT thừa nhận, kỳ thi học sinh giỏi quốc gia năm 2019 có nhiều phản ánh, ý kiến của dư luận và các chuyên gia về quá trình tổ chức kỳ thi. Hiện nay, Bộ GD và ÐT đang triển khai các công đoạn của quy trình chấm thi theo quy định. Tuy nhiên, nhiều ý kiến băn khoăn, hoài nghi sự chặt chẽ, nghiêm túc của kỳ thi năm nay do những sai phạm trong tổ chức kỳ thi HSGQG diễn ra nhiều năm dù đã được Thanh tra Bộ GD và ÐT công bố nhưng chưa được công khai xử lý nghiêm túc. Việc cán bộ hội đồng ra đề thi đi dạy bồi dưỡng, ôn luyện cho một số địa phương tiềm ẩn khả năng lộ bí mật, gây nên sự thiếu công bằng được khắc phục như thế nào? Hệ thống văn bản của Bộ GD và ÐT ban hành không đúng với quy chế thi HSGQG; sai phạm trong chấm thi, chấm phúc khảo… được khắc phục ra sao? Có hay không tiêu cực trong phúc khảo, tăng điểm giúp thí sinh đoạt giải kỳ thi HSGQG để được tuyển thẳng vào đại học theo quy chế tuyển sinh hay không? Ðiểm b, Khoản 1, Ðiều 38 của Quy chế thi HSGQG quy định chỉ lưu trữ bài thi của thí sinh và hồ sơ của hội đồng coi thi, chấm thi, phúc khảo trong thời hạn 12 tháng liệu có hợp lý. Bởi vì quy định như trên thì sau thời gian 12 tháng, bài thi và một số văn bản coi, chấm, phúc khảo… sẽ được hủy thì lấy gì để hậu kiểm việc coi thi, chấm thi nếu có nghi ngờ, phát hiện, tố giác sai phạm?

Tất cả những vấn đề băn khoăn, thắc mắc nêu trên, chúng tôi nhiều lần đặt câu hỏi với lãnh đạo Bộ GD và ÐT, Cục Quản lý chất lượng nhưng đều không nhận được câu trả lời…