Nhà trình tường - biểu tượng của sự gắn bó, bền bỉ và sáng tạo của người H'Mông

Sáng sớm trên xã Chiến Phố, huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang, sương còn phủ nhẹ mái nhà, nhưng đường núi đã rộn ràng tiếng bước chân. Hôm nay là ngày làm nhà mới của gia đình ông Vàng Sí Hùng, một ngôi nhà trình tường truyền thống. Giữa miền đá khắc nghiệt, nhà trình tường không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là biểu tượng của sự gắn bó, bền bỉ và sáng tạo của người H'Mông ở vùng đất này.

Từ bao đời nay, người H'Mông đã xây dựng những ngôi nhà làm bằng kỹ thuật trình tường, nén đất thủ công trong khuôn gỗ để tạo nên những bức tường dày tới 40-50cm. Tường đất giữ ấm mùa đông, mát mẻ mùa hè, chống chọi tốt với khí hậu khắc nghiệt.

Việc dựng nhà trình tường bắt đầu từ khâu chọn đất. Đất phải dẻo, bám chắc, thường lấy từ vị trí đã được chọn theo kinh nghiệm dân gian. Sau khi san nền và đào móng, cả bản sẽ cùng góp công, người đào đất, người gùi, người sàng, người dựng khuôn...

Trên nền đất mới, hàng chục người cùng làm việc nhịp nhàng. Những người phụ nữ đứng trên cao, tay cầm chày gỗ nện đều từng lớp đất vào khuôn. Mỗi nhịp nện vang lên chắc khỏe như một khúc hát của núi rừng.

Ở phía dưới, đàn ông tiếp đất, đập nhỏ, trộn đều. Ông Vàng Sí Hùng cẩn thận dùng tấm gỗ đập đều lên mặt tường để làm phẳng, đồng thời gia cố thêm độ chắc cho bức trình.

Làm nhà trình tường là việc của cả cộng đồng. Trẻ con xúm lại xem người lớn làm, người già hướng dẫn người trẻ. Thi thoảng, các chị em phụ nữ ngồi nghỉ uống nước, trò chuyện, khoảnh khắc giản dị giữa một ngày lao động đầy ý nghĩa.

Hoàn thành xong phần lớn ngôi nhà, gia đình ông Hùng dọn một bữa cơm mời mọi người. Bát rượu ngô chuyền tay, câu chuyện rôm rả bên mâm cơm nóng hổi như xua tan mỏi mệt.

Những ngôi nhà trình tường không chỉ là nơi sinh sống, mà còn là di sản văn hóa cần được gìn giữ. Không xi-măng, không máy móc, chỉ có kinh nghiệm được truyền qua nhiều thế hệ.

Một ngày dựng nhà trình tường là một ngày sống giữa không gian văn hóa sống động. Không chỉ là chuyện làm nhà, đó là cách người H'Mông gìn giữ văn hóa của tổ tiên, gắn bó với đất, và viết tiếp câu chuyện của chính mình giữa núi rừng đá xám.