Người trẻ giữ hồn then

- Với niềm đam mê và sự sáng tạo của giới trẻ, di sản thực hành Then của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh đã và đang từng bước lan tỏa đến công chúng. 

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Thọ (sinh năm 1991), ở thôn Nà Noọng, xã Tràng Định là một ví dụ. Bằng tình yêu đặc biệt dành cho di sản thực hành then của dân tộc mình, mới 34 tuổi nhưng anh Thọ đã có gần 23 năm thực hành, trình diễn và đưa then cổ đến với người dân, đặc biệt là giới trẻ. Bên cạnh những buổi lễ then tín ngưỡng, anh Thọ đã tham gia rất nhiều cuộc liên hoan, hội diễn trình diễn di sản thực hành Then trong và ngoài tỉnh. Năm 2024, anh Thọ là một trong số các nghệ nhân của tỉnh Lạng Sơn và Quảng Ninh được Hiệp hội tinh hoa Việt Nam (L’Association Parfums du Vietnam) tại Pháp mời sang trình diễn di sản thực hành Then tại thành phố Nice và thành phố Paris, Cộng hòa Pháp.

Anh Thọ chia sẻ: Tôi muốn di sản thực hành Then không chỉ bó buộc trong không gian làng bản và chỉ những người lớn tuổi mới nghe then, xem then mà cả người trẻ phải biết đến then, yêu then, đặc biệt là người trẻ dân tộc Tày. Nếu không như vậy thì văn hóa truyền thống của cha ông sẽ bị mai một và mất đi.

Tương tự như anh Thọ, anh Dương Doãn Quảng (sinh năm 1992), xã Bắc Sơn có niềm đam mê sâu sắc với cây đàn tính. Từ khi còn học lớp 9, anh Quảng đã mày mò tự làm đàn tính, ban đầu là làm cho bản thân sử dụng, sau đó làm tặng một số người yêu đàn và “tiếng lành đồn xa” nhiều người dân quanh vùng đã đến đặt mua. Đàn tính do anh Quảng làm ra không chỉ phục vụ người dân địa phương mà còn phục vụ nhiều khách ở các tỉnh lân cận như Thái Nguyên, Cao Bằng… 

Anh Quảng chia sẻ: Với tôi, đàn tính không chỉ là một nhạc cụ mà còn là người bạn để tâm tình lúc vui, buồn. Vậy nên, tôi làm đàn tính không chỉ vì thu nhập mà còn là đam mê, là tình yêu của tôi đối với di sản văn hóa dân tộc Tày. Ngoài làm đàn tính, tôi còn tham gia câu lạc bộ hát then đàn tính của địa phương và thường biểu diễn phục vụ khách du lịch tại các làng du lịch cộng đồng.

Cũng chung niềm đam mê những điệu then em Lăng Thùy Linh (sinh năm 2006), xã Hoàng Văn Thụ, hiện đang là nữ sinh năm thứ hai, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã đưa loại hình diễn xướng dân gian này đến với thế hệ trẻ thông qua mạng xã hội. Linh lập kênh Tiktok mang tên “Nàng Then Thùy Linh”, nơi chia sẻ các video biểu diễn, hướng dẫn hát then, chơi đàn tính, giúp giới trẻ tiếp cận nghệ thuật dân gian một cách nhẹ nhàng và gần gũi hơn. Những video do Linh tự dàn dựng có hiệu ứng sinh động, âm thanh cuốn hút, thu hút hàng chục nghìn lượt xem và tương tác.

Anh Thọ, anh Quảng, em Linh chỉ là ba trong số rất nhiều người trẻ hiện nay đang từng ngày góp phần bảo tồn, phát huy những di sản văn hóa truyền thống của Lạng Sơn giữa nhịp sống hiện đại. Sự kết hợp giữa văn hóa truyền thống với những nét hiện đại đã tạo nên những nét riêng, độc đáo và hấp dẫn.

Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL), trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 100 người trẻ tham gia vào việc bảo tồn, duy trì các giá trị của di sản thực hành Then (độ tuổi từ 18 đến 35).  

Ông Lưu Bá Mạc, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL cho biết: Để khuyến khích và tạo điều kiện cho thế hệ trẻ kế thừa và phát huy giá trị các di sản văn hoá, trong đó có di sản thực hành Then, thời gian qua chúng tôi đã tổ chức các lớp truyền dạy hát then, đàn tính trong cộng đồng, vinh danh, khen thưởng đội ngũ nghệ nhân then trẻ có nhiều cống hiến, đóng góp cho hoạt động văn hóa của tỉnh; mời các nghệ nhân then trẻ tham gia trình diễn tại các sự kiện lớn... Hiện nay đội ngũ then trẻ tuổi ngày càng khẳng định được vai trò của mình trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá dân tộc.

Cùng với đó, thời gian qua, ngành giáo dục và đào tạo đã đưa hát then vào giảng dạy trong các tiết học ngoại khóa và các hoạt động ở các trường. Hiện toàn tỉnh có 23 trường ở 3 cấp học đã và đang tổ chức giảng dạy và thành lập được các CLB hát then, đàn tính, thu hút trên 400 học sinh theo học. 

Sự chung tay của các cấp, ngành trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản thực hành Then đã góp phần bồi đắp tâm hồn cho người trẻ, giúp họ thêm yêu và tự hào về bản sắc dân tộc mình. Qua đó, di sản thực hành Then không chỉ được lưu giữ mà còn trở nên sống động và phát triển mạnh mẽ trong cộng đồng.