Người bị tuyên án tử hình trước 1/7 sẽ xử lý thế nào?

Bộ Công an hướng dẫn chi tiết về quy định chuyển tiếp với phạm nhân bị tuyên án tử hình trước 1/7.

Sáng 3/7, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố Lệnh của Chủ tịch nước công bố các Luật, Pháp lệnh được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua.

Trình bày về những điểm mới của Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ Luật Hình sự, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng cho biết, luật sửa đổi, bổ sung 39 điều của Bộ luật Hình sự, trong đó bổ sung 1 điều về Tội sử dụng trái phép chất ma túy; quy định bỏ hình phạt tử hình với 8 tội và sửa đổi theo hướng tăng mức hình phạt tù, phạt tiền với một số tội khác.

Cụ thể, luật bỏ hình phạt tử hình tại 8 tội danh gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; Tội gián điệp; Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Việt Nam; Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; Tội vận chuyển trái phép chất ma túy; Tội tham ô tài sản; Tội nhận hối lộ; Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.

Đáng chú ý, trong điều khoản chuyển tiếp của luật đã hướng dẫn xử lý tình huống phát sinh với người đã bị tuyên án tử hình về các tội đã bỏ hình phạt tử hình trong luật trước ngày 1/7 nhưng chưa thi hành.

Theo đó, các quy định của luật này nếu không có lợi cho người phạm tội thì không áp dụng đối với hành vi phạm tội xảy ra trước 0h00 ngày 1/7/2025 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử, trừ trường hợp người phạm tội về các tội quy định tại điều 353 (tội tham ô tài sản) và điều 354 (tội nhận hối lộ) của Bộ luật Hình sự mà theo quy định của luật này (bỏ hình phạt tử hình với các tội này) được chuyển thành tù chung thân.

Song vẫn áp dụng quy định về việc chỉ được xem xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đáp ứng được các tiêu chí đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Thượng tướng Lê Quốc Hùng nêu rõ, hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7/2025 đối với người phạm tội về 8 tội đã bỏ hình phạt tử hình hoặc thuộc trường hợp không thi hành án tử hình vì bị ung thư giai đoạn cuối mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án TAND Tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 1/7 với người phạm tội sản xuất trái phép chất ma túy và tội mua bán trái phép chất ma túy mà khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt tử hình đối với họ lớn hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại điều sửa đổi, bổ sung của luật nhưng người phạm tội không phải là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 2 tình tiết tăng nặng trở lên mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án TAND Tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Về hướng dẫn xử lý tình huống phát sinh khi thi hành án tù chung thân đối với người phạm tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có và khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, Luật sửa đổi, bổ sung quy định theo hướng:

"Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn".

Nếu không đáp ứng các tiêu chí này, người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ sẽ chấp hành án phạt tù vĩnh viễn.

Để đảm bảo sự công bằng, tránh gây bất lợi đối với người phạm tội, Luật cũng quy định về việc hình phạt tù chung thân đã tuyên trước ngày 1/7/2025 với các tội tham ô tài sản và nhận hối lộ thì không cần phải có điều kiện "đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn" khi xét giảm mức hình phạt đã tuyên đối với người phạm tội.

Tăng gấp đôi hình phạt tiền với 24 tội danh

Thượng tướng Lê Quốc Hùng cho biết luật sửa đổi đã nâng gấp 2 lần hình phạt tiền đối với 24 tội danh.

"Việc nâng mức hình phạt tập trung vào nhóm tội về hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm, tham nhũng", Thứ trưởng Bộ Công an nói.

Theo ông, thực tiễn phòng ngừa và đấu tranh với các loại tội phạm hàng giả, môi trường, an toàn thực phẩm, tham nhũng cho thấy đây là những loại tội phạm thu lợi nhuận bất chính rất lớn từ hành vi phạm tội.

Tuy nhiên, hiện nay, mức phạt tiền đối với tội này tương đối thấp, chưa thực sự tương xứng với tính chất của tội phạm, chưa bảo đảm tính răn đe cần thiết, nhiều đối tượng sẵn sàng thực hiện hành vi phạm tội để thu được lợi nhuận, dẫn đến tình trạng “nhờn luật”.

Cũng theo lãnh đạo Bộ Công an, việc nâng mức phạt tiền này cũng phù hợp tình hình phát triển kinh tế, xã hội, có tính đến các yếu tố biến động của giá cả, thu nhập bình quân đầu người (có tham chiếu mức lương cơ sở tăng 2,04 lần, thu nhập bình quân đầu người tăng 2,02 lần) tại thời điểm năm 2015 với thời điểm hiện tại.

Đồng thời, luật cũng quy định tăng mức phạt tù tại 8 điều luật trong Bộ luật Hình sự hiện hành. Việc tăng mức hình phạt tù tập trung vào các nhóm tội về môi trường, ma túy, an toàn thực phẩm.

Thượng tướng Lê Quốc Hùng nêu thực tế những loại tội phạm này đang diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong Nhân dân, gây nhiều hệ lụy xấu song mức hình phạt khởi điểm của các tội này lại tương đối thấp, chưa bảo đảm tính răn đe và chưa tương xứng với mức độ nguy hiểm của tội phạm. Do đó, Luật nâng mức phạt tù ở các nhóm tội này.