Ngày 26/4/1975: Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn

Ngày 26/4/1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn. Quân ủy và Bộ Tư lệnh Miền động viên toàn thể cán bộ, chiến sĩ dốc toàn lực tiến công, giải phóng quê hương.

Ngày 26/4/1975, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền nam Việt Nam ra tuyên bố khẳng định mục tiêu của nhân dân ta ở miền nam là xóa bỏ chính quyền Sài Gòn, công cụ của chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ, xóa bỏ bộ máy chiến tranh và bộ máy kìm kẹp, đàn áp nhân dân miền nam Việt Nam.

20 giờ 45 phút ngày 26/4/1975, đài trinh sát kỹ thuật của ta tiếp tục thông tin: Quân lính địch trên các đảo Nam Yết, Sinh Tồn, Trường Sa đã được lệnh rút ra tàu bảo vệ để chạy khỏi đảo. Bộ Tư lệnh Hải quân tiền phương lập tức chỉ thị cho đồng chí Mai Năng - Chỉ huy Đoàn C75 (lực lượng làm nhiệm vụ giải phóng các đảo trong quần đảo Trường Sa) đang trên tàu 673 ở Song Tử Tây: "Khẩn trương cho lực lượng đến giải phóng các đảo còn lại, quyết không để một lực lượng nào khác lợi dụng cơ hội để chiếm đảo".

Sáng 26/4/1975, bộ phận tiền phương của Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh chuyển xuống Căm Xe, phía bắc Dầu Tiếng.

Sáng 26/4/1975, binh lính địch bảo vệ vòng ngoài căn cứ Nước Trong lùng sục các vùng chung quanh đã chạm súng với trinh sát Sư đoàn 304. Tới 7 giờ 30 phút, địch cho hai máy bay tới đánh vào đội hình Trung đoàn 9 Sư đoàn 304. Trong ngày 26/4/1975, địch dùng phi pháo liên tục đánh phá khu vực tây bắc Nước Trong và Long Thành. Trước giờ G chiến dịch, địch cho không quân đánh phá ác liệt khu vực trận địa của Quân đoàn 2.

17 giờ ngày 26/4/1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn. Hỏa lực dồn dập của hàng chục trận địa pháo binh dội xuống các mục tiêu quân địch ở Trảng Bom, Hố Nai, Biên Hòa, Nước Trong, Long Thành, Đức Thạnh, Bà Rịa, các sư đoàn bộ binh của Quân đoàn 4 và Quân đoàn 2 bắt đầu cuộc tiến công.

Hướng đông do Quân đoàn 2 đảm nhiệm, mũi Sư đoàn 304, Trung đoàn 9 tiến công trường thiết giáp; Trung đoàn 24 tiến đánh trường bộ binh ở căn cứ Nước Trong. Tới 18 giờ 45 phút, Trung đoàn 9 chiếm được trường thiết giáp, địch co lại ở khu vực trường bộ binh và trường biệt kích, đồng thời điều thêm lực lượng từ Biên Hòa lên tổ chức phản kích.

17 giờ 35 phút, hướng Sư đoàn 325, Trung đoàn 46 nhanh chóng chiếm cầu Đông Hữu và vận động ra đánh chiếm Phước Thiềng; Trung đoàn 18 vây chặt và giải quyết gọn mục tiêu Bỉnh Sơn rồi làm dự bị cho Sư đoàn. Trung đoàn 101 tiến công quận lỵ Long Thành bước đầu thuận lợi. Sau đó địch trấn tĩnh chống trả quyết liệt.

Trung đoàn 101 tung lực lượng dự bị (Tiểu đoàn 2) vào chiến đấu, Trung đoàn 46 đánh vào Thái Lạc để hỗ trợ. Trung đoàn 84 pháo binh đánh kiềm chế các trận địa pháo địch. Các đơn vị cao xạ của Sư đoàn, Đại đội 12 tên lửa A.72 áp sát thị trấn đánh máy bay địch, bảo vệ đội hình tiến công của Trung đoàn 101. Quân địch vẫn ngoan cố kháng cự.

Một mũi của Tiểu đoàn 3 Trung đoàn 101 và 2 xe tăng Lữ đoàn 203 đánh dọc Đường số 15 phát triển nhầm sang khu vực Nước Trong, nổ súng bắn cháy 2 xe tăng, tiêu diệt một số địch, tạo thuận lợi cho Trung đoàn 9 Sư đoàn 304 đang chiến đấu quyết liệt với địch ở đây. Phát hiện nhầm lẫn, chỉ huy Tiểu đoàn 3 lập tức cho bộ đội và xe tăng quay lại thị trấn Long Thành.

Hướng Sư đoàn 3 Quân khu 5, 19 giờ, Trung đoàn 141 bắt đầu tiến công vào thị xã Bà Rịa. Đại đội xe tăng 4 chở Đại đội 3 Tiểu đoàn 7 theo đường Lê Lợi tiến vào trung tâm thị xã. Sau những phút đầu hoảng loạn, địch bắt đầu chống trả.

Đêm 26/4/1975, Trung đoàn 141 giữ chắc các vị trí đã chiếm được, nhanh chóng đưa Tiểu đoàn 8 áp sát vào Vạn Kiếp, dùng Tiểu đoàn 5 đánh cắt giữa thị xã và căn cứ Vạn Kiếp, không cho địch co cụm.

20 giờ ngày 26/4/1975, Trung đoàn 12 Sư đoàn 3 đánh chiếm Đức Thạnh, Đất Đỏ, Long Điền, rồi cùng lực lượng địa phương xóa bỏ một loạt vị trí ven biển, tiến vào áp sát thị xã Bà Rịa và Trung tâm huấn luyện Vạn Kiếp.

Hướng đông nam do Quân đoàn 4 đảm nhiệm, hai trung đoàn 270 và 273 (Sư đoàn 341) được tăng cường 1 tiểu đoàn xe tăng, 1 tiểu đoàn pháo cao xạ hỗn hợp và hỏa lực chiến thuật cấp trung đoàn, tiểu đoàn, tiến công yếu khu Trảng Bom - mắt xích trọng yếu trên tuyến phòng ngự phía trước của đối phương. Nhiều trận chiến đấu dữ dội kéo dài hàng giờ giữa xe tăng, xe thiết giáp của ta và của địch.

Trong khi đó, Trung đoàn 266 tiến công khu vực phòng thủ của địch từ Hưng Nghĩa – ấp Bàu Cá, tiêu diệt lực lượng còn lại của Sư đoàn 18 và Trung đoàn 5 thiết giáp Việt Nam Cộng hòa. Cùng ngày, Sư đoàn 6 triển khai nam Lộ 4 tiến công Hố Nai. Lữ đoàn 52 làm dự bị ở ngã ba Dầu Giây.

Các lực lượng vùng ven trên hai hướng đông và đông nam, đồng loạt tổ chức đánh chiếm các cầu: Ghềnh, Rạch Chiếc, Rạch Cát. Địch phản kích chiếm lại, ta chuẩn bị đánh tiếp. Đoàn đặc công 116 đánh chiếm cầu xa lộ Đồng Nai, đánh bại lực lượng địch phản kích, giữ vững cầu.

Hướng bắc, đến ngày 26/4/1975, các đơn vị của Quân đoàn 1 đã chiếm lĩnh xong các vị trí xuất phát tiến công. Một bộ phận Sư đoàn 312 áp sát căn cứ Chánh Lưu, Phước Vĩnh, Phước Hòa thu hút địch, buộc chúng phải điều Trung đoàn 8 Sư đoàn 5 ra chặn Đường 14. Đêm 26/4/1975, Sở chỉ huy Quân đoàn 1 chuyển từ Rạch Bè xuống Ván Hương trực tiếp chỉ huy các hướng.

Hướng tây và tây nam, ngày 26/4/1975, Đoàn 232 (các sư đoàn 3, 5, 9 và Sư đoàn 8 chủ lực Khu 8 và một số đơn vị khác) hoàn thành công tác chuẩn bị. Sư đoàn 8 nhanh chóng tiến ra cắt Đường số 4 đoạn từ Long Định đến Tân Hiệp. Sư đoàn 5 áp sát Lộ 4 đoạn từ Bến Lức đến Trà Cao. Trung đoàn 16 bộ binh tiến công An Lạc-Bình Điền.

Tiểu đoàn bộ đội địa phương Mỹ Tho phối hợp với lực lượng vũ trang huyện chiếm đoạn từ Long Định đến Bủng Môn. Tiểu đoàn đặc công 263, Tiểu đoàn công binh 291 cùng du kích huyện Cái Bè đánh chiếm đoạn từ Hòa Khánh đến bắc Mỹ Thuận. 20 giờ ngày 26/4/1975, Sư đoàn 3 chiếm Đức Thạnh.

Từ ngày 5 đến ngày 26/4/1975, chuẩn bị cho Chiến dịch Hồ Chí Minh, vừa khai thác vừa vận chuyển, ta đã đưa vào chiến trường 10.100 tấn đạn, 2.300 tấn lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, 2.600 tấn xăng dầu... Nhiều trạm sửa chữa ô-tô, sửa chữa pháo và tăng được bố trí dọc đường, phục vụ cơ động của chiến dịch.

Cùng ngày 26/4/1975, Quân ủy và Bộ Chỉ huy Miền gửi thư động viên toàn thể cán bộ và chiến sĩ: …“trận quyết chiến lược lịch sử giành thắng lợi cuối cùng của dân tộc bắt đầu. Toàn thể các đơn vị lực lượng vũ trang giải phóng có trách nhiệm dốc toàn lực tiến công, giải phóng quê hương, khu căn cứ của mình đồng thời có trách nhiệm phối hợp chặt tạo điều kiện cho mặt trận Sài Gòn-Gia Định giành thắng lợi hoàn toàn”…

Trong ngày 26/4/1975, Khu ủy và Quân khu ủy 9 gửi thư kêu gọi và phát động một cao trào tiến công mạnh mẽ đều khắp tất cả huyện, xã với khí thế tổng tiến công và nổi dậy tự giải phóng xã, huyện mình. Quân khu ra lệnh cho lực lượng các tỉnh áp sát vào ven các thị xã để đêm 29 rạng 30/4/1975 đồng loạt tiến công dứt điểm theo kế hoạch đã được thông qua.

Phía địch, tại Sài Gòn, dưới sức ép của Mỹ, ngày 26/4/1975, Trần Văn Hương từ chức. Cùng ngày, tướng Nguyễn Khoa Nam, Tư lệnh Quân đoàn 4 Việt Nam Cộng hòa họp các tướng tá thuộc quyền tại căn cứ Đồng Tâm (Mỹ Tho), quyết tâm cố thủ Đồng bằng sông Cửu Long, với ý định co cụm, giữ cho được khu vực Mỹ Tho-Vĩnh Long-Cần Thơ, một khi Sài Gòn thất thủ. Đêm 26/4/1975, Nguyễn Văn Thiệu và Trần Thiện Khiêm lên máy bay trốn khỏi Sài Gòn.