Nga sử dụng máy bay không người lái tự sát mới, Ukraine không thể ngăn chặn

Việc Nga đưa vào sử dụng dòng UAV cảm tử mới với động cơ phản lực đã tạo bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến tại Ukraine, theo chuyên gia.

Theo bài phân tích của Brandon J. Weichert trên tạp chí National Interest, dòng UAV cảm tử Shahed-238 (phiên bản Geran-3 nội địa hóa) với động cơ phản lực được Nga đưa vào sử dụng được đánh giá là tạo bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến tại Ukraine, củng cố thế chủ động cho Nga và khiến hệ thống phòng không Ukraine lâm vào thế bị động.

Shahed-238 là gì?

Shahed-238 là phiên bản nâng cấp đáng kể của UAV cảm tử Shahed-136 do Iran sản xuất – vốn đã được Nga sử dụng rộng rãi từ năm 2022 để tấn công cơ sở hạ tầng Ukraine. Nếu như Shahed-136 sử dụng động cơ piston công suất thấp, bay chậm và dễ bị bắn hạ, thì Shahed-238 được trang bị động cơ phản lực Tolou-10/13, cho tốc độ cao hơn nhiều, khó bị phát hiện và đánh chặn hơn.

UAV này vẫn giữ thiết kế cánh tam giác (delta wing) nhưng phần đuôi được cải tiến với cửa hút khí động cơ và được sơn đen để giảm khả năng bị phát hiện vào ban đêm. UAV này có ba biến thể dẫn đường: dẫn đường quán tính kết hợp GPS/GLONASS; dò tìm bằng cảm biến hồng ngoại/điện quang để tiêu diệt mục tiêu di động như xe quân sự; và sử dụng đầu dò radar để tấn công hệ thống phòng không.

Shahed-238/Geran-3 còn được nâng cấp với các linh kiện Trung Quốc như ăng-ten định vị CRP 8 kênh và vi xử lý từ công ty vi điện tử Bắc Kinh, thay thế linh kiện phương Tây nhằm tránh lệnh trừng phạt.

Tác động lên chiến trường Ukraine

Việc Nga đưa Shahed-238 vào sử dụng được cho là làm suy yếu đáng kể hệ thống phòng không Ukraine. Tốc độ cao và tầm bay lớn khiến UAV này vượt quá khả năng đánh chặn của các hệ thống phòng không tầm thấp như MANPADS hay pháo phòng không – vốn vẫn đủ sức đối phó với Shahed-136.

Trong khi Ukraine từng đạt tỷ lệ đánh chặn 80–83% với Shahed-136, thì Shahed-238 có thể buộc họ phải sử dụng các tên lửa đánh chặn đắt đỏ như Patriot (mỗi quả giá 4 triệu USD), dẫn đến nguy cơ quá tải, cạn kiệt và bỏ lọt các mục tiêu nguy hiểm hơn.

Trong năm qua, Nga phóng hơn 15.000 UAV thuộc dòng Shahed vào lãnh thổ Ukraine. Dù chưa rõ bao nhiêu UAV trúng đích, nhưng thiệt hại gây ra rất lớn.

Nga đang sản xuất Shahed-238/Geran-3 ở quy mô nào?

Nga được cho là đang đẩy mạnh sản xuất Geran-3 tại Khu kinh tế đặc biệt Alabuga với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Iran. Dự kiến đến cuối năm 2024, Nga sản xuất 440 UAV mỗi tháng, với mục tiêu đạt tổng cộng 6.000 chiếc Shahed-136/Geran-2 trong năm 2025. Mỗi chiếc Shahed-238 dù có chi phí cao hơn (khoảng 150.000 USD) nhưng vẫn rẻ hơn nhiều so với tên lửa hành trình.

Nga còn sử dụng các UAV mồi nhử như Gerbera (sản xuất 50 chiếc/ngày) để làm nhiễu radar và đánh lừa hệ thống phòng không Ukraine, tạo điều kiện cho các UAV cảm tử thực sự xuyên phá hiệu quả hơn.

Xu hướng chi phí thấp hiệu quả cao

Sự ra đời và sử dụng thực chiến của Shahed-238 được cho là kết quả hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa Nga, Iran và Trung Quốc – một liên minh quân sự đang thách thức trật tự phương Tây. Iran đóng vai trò cung cấp công nghệ và kinh nghiệm chế tạo UAV giá rẻ nhưng hiệu quả, trong khi Nga và Trung Quốc đảm bảo năng lực sản xuất quy mô lớn và tiếp cận các linh kiện dân dụng.

Shahed-238 là minh chứng cho xu hướng kết hợp giữa chi phí thấp và khả năng chiến đấu cao trong chiến tranh không người lái hiện đại. Ngoài Ukraine, UAV này hoàn toàn có thể trở thành mối đe dọa thực sự đối với NATO, đặc biệt nếu được triển khai tại Trung Đông – nơi các UAV Shahed từng được Houthi sử dụng trong cuộc tấn công vào nhà máy dầu Abqaiq (Saudi Arabia) năm 2019.

Shahed-238 là bước tiến lớn của Nga trong lĩnh vực UAV cảm tử, làm thay đổi cục diện chiến trường Ukraine và đặt ra thách thức mới cho NATO. Dù có những điểm yếu, UAV này vẫn là công cụ chiến lược hiệu quả vì giá rẻ hơn tên lửa hành trình và có thể phối hợp cùng UAV mồi. Quan trọng hơn, nó là chỉ dấu rõ ràng về mức độ cạnh tranh ngày càng tăng của trục Iran – Nga – Trung đối với phương Tây.