Nâng cao hiệu quả phát triển hợp tác xã nông nghiệp ở Lào Cai

Những năm qua, các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp luôn đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn ở Lào Cai. Song, trên thực tế vẫn còn nhiều HTX hoạt động kém hiệu quả, đòi hỏi phải có những giải pháp phù hợp để kinh tế HTX nông nghiệp thực sự phát huy vai trò trong thời kỳ mới.

Những năm qua, các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp luôn đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn ở Lào Cai. Song, trên thực tế vẫn còn nhiều HTX hoạt động kém hiệu quả, đòi hỏi phải có những giải pháp phù hợp để kinh tế HTX nông nghiệp thực sự phát huy vai trò trong thời kỳ mới.

Thành công và thách thức

Đến nay, trên địa bàn tỉnh có 72/249 HTX hoạt động trên lĩnh vực nông nghiệp với vốn điều lệ trên 71,8 tỷ đồng. Các HTX đã thu hút gần 4.800 xã viên tham gia với doanh thu (năm 2012) đạt trên 67,5 tỷ đồng, thu nhập bình quân của xã viên và người lao động đạt 2 triệu đồng/người/tháng.

Cá hồi (Sa Pa) đem lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân

Ông Phạm Đức Cường, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh cho biết: Thời gian qua, Liên minh Hợp tác xã tỉnh Lào Cai đã tích cực hỗ trợ các HTX nông nghiệp trên địa bàn liên kết lại để cùng hoạt động hiệu quả theo những mô hình mới và tháo gỡ những khó khăn về vốn. Nhiều HTX đã kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, bố trí người có năng lực và trách nhiệm vào vị trí chủ chốt, từng bước củng cố và đổi mới nội dung hoạt động.

Thực tế cho thấy, hầu hết các HTX nông nghiệp đều tập trung chủ yếu vào làm dịch vụ trong các khâu quan trọng nhất của sản xuất nông nghiệp, hỗ trợ cho hộ xã viên phát triển sản xuất; ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong trồng trọt và chăn nuôi; thúc đẩy cơ cấu cây trồng, vật nuôi; dịch vụ về giống, vật tư, phân bón, thủy lợi, khuyến nông, đi đôi với việc hình thành hoạt động tiêu thụ nông sản.

Gần đây, nhiều HTX tiếp tục đổi mới theo hướng kinh doanh tổng hợp, kết hợp giữa dịch vụ với sản xuất, phát triển ngành nghề, kinh doanh mua bán. Một số mô hình HTX chuyên sâu về chăn nuôi gia súc, gia cầm; nuôi cá nước lạnh; sản xuất rau an toàn… đang có triển vọng phát triển tốt như: HTX Quý Hiền (chuyên về chăn nuôi gia súc, gia cầm) ở huyện Bảo Thắng; HTX nông nghiệp Hoa Đào chuyên sản xuất rau an toàn ở huyện Sa Pa, HTX Can Hồ A chuyên cung cấp cá hồi thương phẩm và cá giống ở Bản Khoang – Sa Pa… Các HTX này đã tạo ra một khối lượng sản phẩm đáng kể phục vụ đời sống nhân dân, từng bước đã có tích luỹ, mở rộng và phát triển sản xuất kinh doanh theo hướng sản xuất hàng hoá tập trung.

Bà Đỗ Thị Liên, Chủ nhiệm HTX Hoa Đào cho biết: HTX Hoa Đào được thành lậpnăm 2008 với ngành nghề kinh doanh sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp (chủ yếu là rau quả su su). Trước đây, quả su su rất khó tiêu thụ vì không có những đơn hàng lớn, người trồng su su tự cạnh tranh với nhau và cuối cùng tư thương hưởng lợi. Khi HTX ra đời, đã tạo ra vùng chuyên canh sản xuất tập trung, đủ sức cạnh tranh trên thị trường, nên HTX tự tin tìm đầu ra tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh… và xây dựng được thương hiệu rau an toàn của Sa Pa. Đến nay, HTX có 35 xã viên với thu nhập bình quân 5,5 triệu đồng/người/tháng.

Có thể nói, với cách làm năng động, đổi mới và thích nghi với cơ chế quản lý mới, thời gian qua, các HTX nông nghiệp đã từng bước khẳng định vai trò trong việc tập hợp, vận động, thay đổi cách nghĩ, cách làm cho xã viên, thúc đẩy ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nâng cao hiệu quả sản xuất và tăng cường liên doanh, liên kết, tiêu thụ sản phẩm cho nông dân. Nhiều HTX hoạt động có hiệu quả làm nòng cốt thu hút các nguồn vốn đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất, dân sinh cho xã viên và cộng đồng dân cư, góp phần quan trọng vào xây dựng nông thôn mới. Tiêu biểu có HTX Quý Hiền, HTX Hoa Đào, HTX Dì Thàng…

Tuy nhiên, trên thực tế hoạt động của các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh sản xuất nông nghiệp. Còn khá nhiều HTX nông nghiệp hoạt động cầm chừng, dịch vụ hỗ trợ cho xã viên còn thấp cả về số lượng và chất lượng, chưa định hướng được cho xã viên trong sản xuất kinh doanh, còn lúng túng trong việc tìm đầu ra cho sản phẩm của xã viên.

Đặc biệt, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý HTX nông nghiệp còn hạn chế, chưa tâm huyết vì lợi ích tập thể, hiệu quả hoạt động thấp, chưa đem lại nhiều lợi ích cho xã viên; xã viên chưa thật sự gắn bó và mạnh dạn góp vốn cho HTX. Một số HTX tồn tại hình thức, hoạt động chưa đúng nguyên tắc và giá trị thật sự của mô hình HTX kiểu mới.

Trong hoạt động kinh doanh, các HTX còn thiếu gắn kết với nhau, thiếu sự liên kết hệ thống về kinh tế, xã hội và tổ chức; các mối quan hệ liên doanh, liên kết giữa các HTX với nhau và với các thành phần kinh tế khác còn hạn chế. Các HTX nông nghiệp chủ yếu tập trung ở vùng thấp, chưa phát triển rộng khắp nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn

Theo ông Nguyễn Khắc Dũng, Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết, nguyên nhân chính khiến nhiều HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả chưa cao là do năng lực quản lý, điều hành của ban quản trị HTX còn yếu, thiếu phương án sản xuất kinh doanh hợp lý và thiếu sức cạnh tranh với các loại hình kinh tế khác. Rõ ràng hiện nay hầu hết bộ máy quản lý HTX nông nghiệp chưa đồng bộ, chủ yếu còn kiêm nhiệm nên yếu về năng lực quản lý điều hành, cộng thêm vấn đề về chính sách đãi ngộ hạn chế nên cán bộ kém nhiệt tình trong công tác. Ngoài ra, nguồn vốn hoạt động của các HTX còn thiếu trong khi tài sản ít, không thể thế chấp để vay vốn, dẫn đến tình trạng “lực bất tòng tâm”. Cụ thể, hầu hết HTX nông nghiệp thường không có tài sản riêng để bảo đảm khi vay vốn, chủ yếu là do xã viên dùng tài sản cá nhân để thế chấp cho các khoản vay… Những nguyên nhân trên dẫn đến nhiều HTX hoạt động cầm chừng và hiệu quả thấp.

Tạo sức bật cho HTX nông nghiệp

Để hỗ trợ các HTX nông nghiệp, thời gian qua Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã ưu tiên các dự án từ các nguồn của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh giúp đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực, trình độ, nghiệp vụ quản lý cho cán bộ HTX nông nghiệp trong tỉnh; hỗ trợ một số HTX xây dựng án phát triển sản xuất kinh doanh để tiếp cận các nguồn vốn từ Quỹ hỗ trợ phát triển Hợp tác xã Việt Nam; phối hợp với cơ quan xúc tiến của địa phương tư vấn, hướng dẫn các HTX tham gia các hội chợ trong và ngoài nước để tìm cơ hội giao thương, giới thiệu quảng bá sản phẩm nông nghiệp của địa phương.

Tuy nhiên, đó mới chỉ là giải pháp trước mắt, còn về lâu dài để các HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả, cần được Nhà nước tích cực hỗ trợ thông qua việc cụ thể hóa các chính sách ưu tiên, khuyến khích phát triển kinh tế hợp tác như: cụ thể hoá các chính sách để các HTX dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn tín dụng ưu đãi, thủ tục phù hợp và thuận lợi; tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ quản lý HTX, có chính sách đãi ngộ thỏa đáng cán bộ HTX; nghiên cứu sắp xếp các HTX nông nghiệp cho phù hợp về quy mô, năng lực tổ chức sản xuất với thực tế ở từng huyện, xã trên địa bàn.

Thực tế cho thấy, trong cơ chế thị trường cạnh tranh gay gắt như hiện nay, những dịch vụ của HTX đòi hỏi phải bảo đảm chất lượng, vì vậy ban quản trị HTX phải tìm kiếm và ký hợp đồng với các công ty cung ứng vật tư và giống cây trồng có uy tín và cam kết bảo đảm chất lượng cho xã viên, có như vậy, các HTX nông nghiệp làm dịch vụ cung ứng mới thu hút và tạo niềm tin để xã viên yên tâm sản xuất. Bên cạnh đó, các HTX cũng cần phát huy lợi thế ở một số huyện như Bắc Hà, Bát Xát, Mường Khương là những nơi có điều kiện tập trung trồng các loại rau an toàn, hoa quả tươi cung ứng cho thị trường; đồng thời phát huy các nghề thủ công sẵn có của địa phương và học hỏi thêm các nghề mới để chủ động hợp tác, liên kết với các doanh nghiệp dạy nghề, cung ứng dịch vụ, tạo thêm việc làm mới cho xã viên, góp phần nâng cao đời sống và chuyển dịch cơ cấu lao động tại địa phương và giải quyết được việc làm thường xuyên cho lao động lúc thời vụ cũng như lúc nông nhàn.

Ông Phan Quốc Ân, chủ nhiệm HTX Quý Hiền cho biết: Nếu chỉ chăn nuôi gia súc, gia cầm nhỏ lẻ, không đủ hàng hoá để điều tiết bình ổn thị trường, không kiểm soát được dịch bệnh… chắc chắn nông dân luôn gặp cảnh được mùa mất giá, được giá không có sản phẩm để bán. Nhận thức rằng chỉ có HTX mới có điều kiện để giao dịch với cơ sở sản xuất con giống, thức ăn, thuốc thú y tin cậy; chỉ có HTX mới đủ mạnh để xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, áp dụng công nghệ chăn nuôi tiên tiến; sử dụng đồng vốn có hiệu quả… Do đó, HTX Quý Hiền ra đời từ tháng 8/2010 đến nay đã có 38 xã viên với vốn điều lệ 9,7 tỷ đồng. Năm 2012 là năm “ngành chăn nuôi gặp đại hoạ”, nhưng HTX Quý Hiền vẫn có doanh số bán ra đạt 46 tỷ đồng thông qua việc cung ứng cho thị trường 800 tấn gà hơi, 100 tấn lợn hơi, 4 triệu quả trứng gà, vịt.

Như vậy, những băn khoăn, trăn trở của ban quản trị HTX đã được tìm ra, đó là con giống, vật nuôi phù hợp mang lại hiệu quả kinh tế cao; là phương thức hợp tác kinh doanh, dịch vụ, liên kết chặt chẽ bốn nhà một cách bền vững; tập cho các thành viên HTX làm quen tác phong sản xuất công nghiệp, tiếp cận với các thành tựu khoa học tiên tiến trong chăn nuôi để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, tăng thu nhập cho nông dân, tạo điều kiện để nông dân gắn bó với địa phương, đi lên làm giàu từ chính sản xuất nông nghiệp

Theo Dangcongsan.vn