Minh oan cho mía đường

Sau một thời gian điều tra nghiêm túc, tuân thủ đúng các quy định của WTO và pháp luật Việt Nam, mới đây, Bộ Công thương đã quyết định áp dụng thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp tạm thời đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.

Ông Nguyễn Văn Lộc, Quyền Tổng thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cho biết, quyết định này đã minh oan cho ngành mía đường khi lâu nay, nhiều ý kiến cho rằng năng lực cạnh tranh của ngành rất kém.

Khẳng định lại sức cạnh tranh của mía đường Việt Nam

Trên cơ sở kết quả thẩm định hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp của đại diện ngành sản xuất trong nước, Bộ Công thương bắt đầu điều tra vụ việc với ngành mía đường vào ngày 21-9-2020. Trải qua gần năm tháng điều tra, Bộ Công thương kết luận ngành sản xuất đường mía trong nước đã chịu thiệt hại nặng nề trong thời gian vừa qua. Đồng thời quyết định áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp với mía đường có xuất xứ Thái Lan ở mức 44,88% với đường tinh luyện và 33,88% đối với đường thô.

Ông Nguyễn Văn Lộc cho biết, các doanh nghiệp trực thuộc hiệp hội rất phấn khởi với quyết định này, bởi quyết định này là minh chứng rõ ràng cho thấy những ý kiến cho rằng năng lực cạnh tranh của ngành mía đường rất kém, không chịu đầu tư mà chỉ đi xin cơ chế lâu nay vẫn áp vào ngành mía đường là không đúng.

“Thực tế, không ít nhà máy đường trong nước đã chủ động đầu tư công nghệ, xây dựng chuỗi liên kết với nông dân để sản xuất ra sản phẩm có tính cạnh tranh. Song, những gian lận về trợ cấp, bán phá giá đã được kết luận sau quá trình điều tra nghiêm túc mới chính là nguyên nhân khiến doanh nghiệp ngành mía đường “lao đao”, ông Nguyễn Văn Lộc cho hay.

Trước đó, vào năm 2020, kể từ khi bỏ hạn ngạch thuế quan đối với đường nhập khẩu từ các nước ASEAN theo quy định tại Hiệp định ATIGA (Hiệp định tự do trong khu vực ASEAN), tổng lượng đường mía nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng nhanh, đạt xấp xỉ 1,5 triệu tấn, gấp đôi lượng đường sản xuất trong nước. Trong đó, một lượng đáng kể được nhập từ Thái Lan. Giá đường nhập khẩu ở mức rất thấp, gây nhiều khó khăn đối với các doanh nghiệp sản xuất đường cũng như các hộ nông dân trồng mía trên cả nước. Nếu như trước đây, năng lực sản xuất của doanh nghiệp mía đường vào khoảng 1,5-1,6 triệu tấn thì đến nay giảm chỉ còn một nửa. Tuy nhiên, kể cả khi giảm rồi cũng không thể cạnh tranh được với mức giá quá thấp của đường nhập khẩu. Thị phần khoảng hai triệu tấn đường trong nước phần lớn thuộc về đường nhập khẩu.

“Trước khi Hội nhập ATIGA, Việt Nam có 41 nhà máy mía đường phía Bắc và khoảng 300 nghìn ha mía đường, 300 nghìn nông dân. Nhưng hiện nay, chỉ còn 25 nhà máy hoạt động và dưới 150 nghìn người nông dân. Sự sụt giảm mạnh về số lượng nông dân trồng mía và để lại hậu quả xã hội rất lớn. Bởi, ở vùng sâu vùng xa, vùng biên giới, người nông dân chỉ có thể trồng cây mía, không có loại cây nào khác”, ông Nguyễn Văn Lộc cho hay.

Do đó, mức thuế 44,88% với đường tinh luyện và 33,88% đối với đường thô do Bộ Công thương đưa ra được đánh giá là con số tương đối hợp lý. Mức chênh lệch giá đường nội địa so với đường Thái Lan khá tương đồng với mức thuế này. Ông Nguyễn Văn Lộc khẳng định: “Chúng tôi tin rằng ngành đường Việt Nam hoàn toàn đủ sức cạnh tranh với đường Thái Lan hay các quốc gia khác trong khu vực châu Á nói chung. Do đó, quyết định này sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng và sân chơi công bằng trong thời gian tới”.

Thúc đẩy xây dựng chuỗi liên kết

Quyết định tạm thời áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với đường mía Thái Lan được kỳ vọng sẽ chặn đứng đà lao dốc của ngành mía đường, đồng thời mang lại hiệu quả cho cả doanh nghiệp và người nông dân. Bởi khác với nhiều ngành sản xuất khác, sự liên kết trong ngành mía đường rất chặt bởi nhà máy sẽ không thể hoạt động nếu thiếu nguyên liệu, còn người nông dân nếu không bán mía cho nhà máy thì cũng khó có thể tiêu thụ được hết mía nguyên liệu.

“Trong bối cảnh này, doanh nghiệp mía đường cần tận dụng cơ hội để xây dựng lại các chuỗi liên kết với người nông dân, hình thành lại vùng nguyên liệu chất lượng sau thời gian dài bị gián đoạn vì phải giảm công suất. Tuy vậy, việc khôi phục lại vùng nguyên liệu không thể ngày một ngày hai, mà phải cần đến ít nhất ba năm, nên trong ba năm này, doanh nghiệp cần hỗ trợ thêm cho người nông dân nâng cao đời sống để gắn bó hơn với cây mía. Từ đó đôi bên cùng có lợi”, ông Nguyễn Văn Lộc kiến nghị.

Nhờ tác động của việc đánh thuế đường nhập khẩu bán phá giá, vừa qua một số nhà máy đã tăng giá mía từ 200 nghìn đồng/tấn lên khoảng 1 triệu đồng/tấn. Đây được đánh giá là động thái kịp thời để hỗ trợ người nông dân yên tâm mở rộng diện tích mía. Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, với đà này, cây mía có thể giúp người nông dân ở nhiều địa phương ổn định thu nhập cho gia đình và sẽ tránh được tình trạng phải giải cứu như nhiều loại nông sản khác.

Về phía người tiêu dùng, đây là cơ hội để các sản phẩm mía đường Việt Nam lấy lại thị phần. Do đó, doanh nghiệp được khuyến cáo cần tiếp tục đưa ra thị trường các sản phẩm chất lượng, giá cạnh tranh, hài hòa lợi ích của người tiêu dùng và doanh nghiệp để có thể chắc chân trên thị trường.