Lạm bàn về ý nghĩa của lễ Vu lan báo hiếu

LSO-Trong cung bậc tri ân và báo hiếu của dân tộc từ lâu đã được trân trọng và lấy hạnh hiếu làm đầu. Sự tương phùng của tinh thần đó đã dẫn dắt nên những gương hiếu hạnh trong quá khứ cũng như hiện tại, sáng rực và ghi mãi dấu ấn thời gian.

Thả đèn hoa đăng trong ngày lễ Vu lan – Ảnh tư liệu

Theo truyền thuyết nhà Phật: tôn giả Mục Kiền Liên là một trong số ít đệ tử xuất chúng của Ðức Phật. Khi mẹ ông – bà Thanh Đề qua đời, phải ở “cõi quỷ”, bị hành hạ khổ cực vì khi còn sống bà đã gây ra nhiều tội lỗi. Thương mẹ, chàng quyết tâm cứu mẹ. Đức phật khuyên chàng đến ngày rằm tháng Bảy, sửa cúng lễ sao cho thật thành tâm thì sẽ cứu được mẹ, có lẽ theo truyền thuyết này mà hình thành lễ Vu lan.

Trong ngày rằm tháng Bảy, mọi người cùng nhau bày tỏ tình cảm nhằm tri ân đối với cha mẹ, ông bà tổ tiên. Là người Việt Nam ai cũng thuộc câu: “Công cha như núi Thái Sơn/Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”. Công sinh dưỡng của cha mẹ là vô tận. Công cha – nghĩa mẹ thấm sâu vào mỗi con người, mỗi gia đình, dòng họ, thấm sâu vào nếp sinh hoạt của cộng đồng. Trên ý nghĩa rộng lớn hơn, Vu lan không chỉ dành cho chữ hiếu mà còn là “ngày rằm xá tội vong nhân”, bởi không phải ai mất cũng được người thân cúng giỗ: có người mất vì chiến tranh, vì thiên tai, dịch bệnh…

Ơn sinh thành của cha mẹ thật bao la, cao như núi, rộng như biển, cha mẹ là đôi vầng nhật nguyệt, sưởi ấm và sáng soi cho con. Trong cuộc sống, không có hạnh phúc nào còn cha mẹ và không có bất hạnh nào lớn hơn bất hạnh của kẻ mồ côi. Hình ảnh người cha cần mẫn lao động sớm hôm, người mẹ dịu hiền chăm chút cho con từng miếng ăn, đã từng và mãi mãi là những cung bậc êm đềm của bài hợp xướng gia đình. Mãi mãi về sau, dù ở lứa tuổi nào ta cũng thấy cha mẹ là chỗ dựa tinh thần vững chắc. Cha mẹ luôn là chiếc nôi ấm cho ta ru giấc ngủ sâu, là vòng tay êm xóa tan hết mọi buồn đau hận tủi.

Hôm nay cuộc sống đã khác trước, nhận thức về thế giới, về nhân sinh cũng đã thay đổi. Con người sống với đời sống thực của mình, bằng bàn tay và trí tuệ của mình để làm nên cuộc sống cho bản thân, gia đình và xã hội. Cũng vì thế mà hệ tiêu chí mới và phát triển về phẩm chất, hành vi của con người được xác lập. Đó là tất yếu khách quan, hình thành nên rất nhiều cách hành xử, lối sống. Trong số đó có nhiều người lơ là trách nhiệm làm con, người coi đạo hiếu là trách nhiệm hơn tình cảm; người lại dựa vào đồng tiền để ứng xử mà quên rằng đối với cha mẹ tiền không phải là tất cả; một số người lại lợi dụng khi cha mẹ khuất, tổ chức linh đình để trục lợi… Có thể thấy rằng, nếu ta quan niệm đúng sẽ hành động đúng, nhất là khi trong bản chất của nó, báo hiếu có quan hệ chặt chẽ với tình cảm, với thái độ chân thành. Vì vậy, ý nghĩa của lễ Vu lan và ngày “xá tội vong nhân”, cha ông muốn nhắn nhủ con cháu lời răn dạy về đạo hiếu, để có đạo lý làm người.

Với người Việt Nam, lễ Vu lan còn là ngày cảm thương đồng loại, vì thế ý nghĩa đã được mở rộng, để mọi người hướng tới điều tốt lành. “Trẻ cậy cha, già cậy con”, báo hiếu là chuyện hằng ngày, ở tấm lòng, ở việc làm cụ thể, cần truyền dạy trong các gia đình giữ đạo hiếu thông qua ứng xử của cha mẹ với ông bà, tổ tiên để trở thành tấm gương cho con cháu. Xem nhẹ yêu cầu này, không ai khác, cha mẹ sẽ chịu hậu quả. Báo hiếu là sự đền đáp công dưỡng dục sinh thành của người con đối với cha mẹ hiện tiền và cha mẹ nhiều kiếp khác.

Lễ Vu lan mang ý nghĩa vô cùng cao đẹp, giúp cho con cái nghĩ đến công ơn cha mẹ, khơi dậy trong lòng mỗi người một tinh thần báo hiếu đáng quý, đáng trân trọng. “Một lòng thờ mẹ kính cha/Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”…

MAI TÙNG