Không được phép giả dối với sự sống con người!

"Những gì là thực phẩm, thuốc chữa bệnh tuyệt đối không được để giả!" – lời chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội ngày 16/6/2025 không chỉ là sự nhấn mạnh về quản lý thị trường, mà còn là tuyên ngôn về giới hạn đạo đức của một quốc gia: Không được để xảy ra gian dối với sự sống và sức khỏe của con người.

Trước đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có nhiều chỉ đạo hết sức quyết liệt về đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, trong đó có lĩnh vực thực phẩm và thuốc chữa bệnh.

Trong bất kỳ xã hội nào, thực phẩm và thuốc – thứ nuôi sống và cứu chữa sinh mạng – phải được đặt vào vùng "bất khả xâm phạm". Một đất nước không thể gọi là phát triển nếu để hàng giả len lỏi vào bữa ăn hằng ngày và tủ thuốc của mỗi gia đình.

Thực trạng đáng báo động

Tình trạng hàng giả, hàng nhái – đặc biệt trong lĩnh vực thực phẩm và thuốc chữa bệnh – không còn là hiện tượng cá biệt mà đã trở thành vấn nạn lan rộng với niều thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Về thuốc chữa bệnh, WHO cảnh báo khoảng 10% số thuốc lưu hành tại các nước đang phát triển là thuốc giả. Ở Việt Nam, tình trạng này đang có dấu hiệu gia tăng và ngày càng quy mô hóa.

Một minh chứng mới nhất là vụ đường dây sản xuất, buôn bán tân dược giả có quy mô "khủng" vừa bị Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá đầu tháng 4/2025. Nhóm đối tượng thu lời bất chính gần 200 tỷ đồng chỉ trong 4 năm. Đây không chỉ là hành vi vi phạm kinh tế, mà là tội ác, xâm hại trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Không chỉ ở những chuỗi sản xuất tập trung, việc trộn thuốc thật với thuốc giả để tạo niềm tin rồi bán tràn lan qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử cũng thể hiện mức độ tinh vi đáng lo ngại.

Trên bình diện quốc tế, theo Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển (OECD), mỗi năm có từ 72.000–169.000 trẻ em tử vong do dùng thuốc giả điều trị viêm phổi, và 116.000 ca tử vong do thuốc điều trị sốt rét giả . Con số trẻ em tử vong vì thuốc giả ở Việt Nam là bao nhiêu?! Đây rõ ràng là những con số mà chúng ta chẳng thể làm ngơ.

Về thực phẩm, từ nước mắm, bột ngọt, dầu ăn đến rau củ tẩm hóa chất, thịt đông lạnh quá hạn… đều từng bị phát hiện bán công khai. Theo Tổng cục Quản lý thị trường, riêng năm 2023 đã xử lý hơn 2.800 vụ vi phạm về thực phẩm giả, kém chất lượng; đặc biệt thực phẩm chức năng quảng cáo sai sự thật tràn lan trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, tạo nên môi trường tốt cho hàng giả.

Hệ lụy khôn lường: Sức khỏe người dân và danh dự quốc gia

Thứ nhất, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và sinh mạng người dân.

‎Thực phẩm bẩn, thuốc giả không chỉ gây ngộ độc tức thời mà còn dẫn đến những hệ lụy lâu dài như ung thư, suy gan, suy thận, rối loạn chuyển hóa và vô sinh. Đặc biệt, việc sử dụng thuốc không đạt chất lượng có thể khiến bệnh tình kéo dài, kháng thuốc hoặc trở nên trầm trọng hơn do mất thời gian "vàng" trong điều trị. Đó là những cái giá mà người bệnh phải trả không chỉ bằng tiền, mà bằng sinh mạng và niềm tin.

Thứ hai, gây tổn thất lớn cho nền kinh tế và uy tín quốc gia.

‎Hàng giả, hàng nhái khiến người dân "tiền mất, tật mang", đồng thời làm gia tăng chi phí y tế, lãng phí ngân sách và gây tổn thất cho năng suất lao động. Không dừng lại ở đó, việc để hàng giả hoành hành còn làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Những ngành được coi là mũi nhọn xuất khẩu như dược phẩm, thực phẩm chế biến, nông sản… đều có thể bị ảnh hưởng dây chuyền bởi một vài vụ việc hàng giả gây tiếng xấu.

Đáng lo ngại hơn, không ít trường hợp thực phẩm không đạt tiêu chuẩn bị nước ngoài trả về lại được bày bán trong nước. Việc để người dân trong nước phải tiêu thụ những sản phẩm mà thị trường quốc tế từ chối là một nghịch lý không thể chấp nhận. Những thực phẩm này phải cương quyết tiêu hủy ngay. Một chính sách đúng không chỉ bảo vệ thị trường, mà còn phải bảo vệ phẩm giá dân tộc.

Thứ ba, bóp nghẹt doanh nghiệp làm ăn chân chính.

‎Trong một môi trường bị ô nhiễm bởi hàng giả, hàng nhái, những doanh nghiệp nghiêm túc đầu tư cho chất lượng sản phẩm và tuân thủ quy trình kiểm định thường bị rơi vào thế yếu. Họ phải cạnh tranh bất công với các sản phẩm kém chất lượng, giá rẻ nhưng được quảng cáo hấp dẫn, đánh vào tâm lý nhẹ dạ của người tiêu dùng. Sự lũng đoạn thị trường này không chỉ làm xói mòn niềm tin mà còn làm suy giảm động lực sáng tạo, đổi mới công nghệ và mở rộng đầu tư của các doanh nghiệp tử tế. Nếu không có sự bảo vệ từ hệ thống pháp luật và quản lý nhà nước, thì "người làm thật" sẽ bị chính thị trường do mình muốn góp sức tạo dựng quay lưng.

Vì sao hàng giả vẫn hoành hành?

Trước hết là do lợi nhuận khổng lồ từ những sản phẩm thiết yếu như thực phẩm và thuốc. Một viên thuốc giả có thể lời gấp trăm lần so với giá thành. Một chai nước mắm giả chỉ mất vài nghìn để sản xuất nhưng bán được với giá cao nhờ thương hiệu nhái.

Thứ hai là quản lý nhà nước còn nhiều kẽ hở. Việc kiểm tra, hậu kiểm chưa bao quát toàn diện, hiệu quả. Công tác phối hợp liên ngành giữa y tế, công thương, nông nghiệp, công an, quản lý thị trường còn chưa đồng bộ. Việc cấp phép, đăng ký sản phẩm nhiều khi còn hình thức, thiếu kiểm chứng thực tế.

Thứ ba là chế tài chưa đủ sức răn đe. Nhiều vụ việc bị xử phạt hành chính, không bị truy tố, không công khai thông tin vi phạm – khiến người vi phạm "nhờn luật". Trong khi đó, người tiêu dùng lại thiếu thông tin, dễ bị dụ dỗ bởi quảng cáo "thần dược" chữa bách bệnh hay hàng khuyến mãi giá rẻ.

Cần một cuộc chiến thực sự – vì sức khỏe nhân dân và phẩm giá quốc gia

Cuộc chiến chống hàng giả trong lĩnh vực thực phẩm và thuốc chữa bệnh phải là một cuộc chiến thực sự, toàn diện và có hệ thống, huy động đồng bộ các công cụ pháp lý, quản lý, công nghệ và xã hội – vì sức khỏe nhân dân, vì danh dự quốc gia và vì nền kinh tế tử tế.

Thứ nhất, siết chặt kiểm soát toàn chuỗi – từ đầu vào đến lưu thông.

‎Việc quản lý cần được thực hiện nghiêm ngặt ngay từ nguyên liệu đầu vào, điều kiện sản xuất, chế biến đến quy trình lưu thông và phân phối. Cần chuyển mạnh từ tiền kiểm hình thức sang hậu kiểm thực chất, tăng tần suất thanh tra, kiểm tra đột xuất và công khai vi phạm. Truy xuất nguồn gốc điện tử phải được áp dụng đại trà, vừa là hàng rào kỹ thuật hữu hiệu, vừa là cơ sở để người tiêu dùng tra cứu và lựa chọn sản phẩm an toàn.

Thứ hai, tăng cường chế tài và xử lý nghiêm minh. Không thể tiếp tục xử lý nhẹ tay với các hành vi làm giả thực phẩm và thuốc chữa bệnh. Cần xử lý hình sự kiên quyết, truy cứu trách nhiệm hình sự với các tổ chức, cá nhân vi phạm. Đồng thời, công khai danh tính, thu hồi toàn bộ sản phẩm vi phạm, cấm hoạt động vĩnh viễn đối với những cơ sở cố tình tái phạm. Những hành vi xâm hại đến sức khỏe cộng đồng cần được xem là tội ác không thể khoan nhượng.

Thứ ba, ứng dụng công nghệ để minh bạch hóa thị trường và bảo vệ người tiêu dùng. Cần xây dựng một hệ thống cảnh báo quốc gia về hàng giả trong lĩnh vực y tế và thực phẩm, được tích hợp trên nền tảng số, kết nối với hệ thống quản lý thị trường, y tế, hải quan và công an. Người dân cần có công cụ để tra cứu nhanh sản phẩm, thương hiệu, số đăng ký, đồng thời dễ dàng báo cáo các dấu hiệu vi phạm.

Thứ tư, nâng cao nhận thức xã hội và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng. Hàng giả tồn tại không chỉ vì lỗ hổng thể chế, mà còn vì sự dễ dãi, thậm chí thờ ơ trong tiêu dùng. Do đó, cần đẩy mạnh truyền thông và giáo dục cộng đồng, khẳng định rằng: "Sự an toàn trong bữa ăn và viên thuốc là quyền tối thiểu và thiêng liêng của mỗi con người". Đồng thời, cần phát huy vai trò giám sát xã hội của các tổ chức nghề nghiệp, hiệp hội ngành hàng và người tiêu dùng – như một tầng phòng thủ thứ hai, độc lập và chủ động.

Không thể có vùng xám cho sự giả dối

Chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm xác lập một ranh giới đạo đức rõ ràng: không có chỗ cho sự gian dối trong lĩnh vực liên quan đến sự sống con người. Một quốc gia văn minh không thể để hàng giả, hàng nhái hiện diện trong thực phẩm và thuốc chữa bệnh. Một nhà nước kiến tạo không thể để người dân phải ăn trong lo âu, uống thuốc trong hoài nghi.

Chúng ta có thể khoan dung với sai sót trong quản lý, có thể chấp nhận một số rủi ro trong chính sách, nhưng tuyệt đối không thể thỏa hiệp với sự giả dối đe dọa sinh mạng con người.

Vì vậy, hãy làm tất cả – bằng pháp luật nghiêm minh, bằng công nghệ hiện đại, bằng lương tri của những người có trách nhiệm – để hiện thực hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư: Không để một viên thuốc, một gói thực phẩm giả nào lọt qua được hệ thống bảo vệ của Nhà nước.