Giai đoạn mới trong quan hệ hai bờ eo biển Manche

Thủ tướng Anh Keir Starmer đã có cuộc gặp song phương chính thức đầu tiên với Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen kể từ khi nhậm chức, đồng thời gặp Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel và Chủ tịch Nghị viện châu Âu (EP) Roberta Metsola.

Đây là động thái mang tính biểu tượng quan trọng nhằm cải thiện quan hệ giữa hai bên, sau những thăng trầm của 8 năm sau khi Anh quyết định rời EU (Brexit). Trong bối cảnh hai bên vẫn còn nhiều điều phải làm để xây dựng một mối quan hệ hợp tác lâu dài và hiệu quả thời hậu Brexit đầy thách thức, các cuộc gặp gỡ giữa ông Starmer với lãnh đạo EU có thể là khởi đầu quan trọng cho một giai đoạn mới trong mối quan hệ giữa hai bờ eo biển Manche.

Thay đổi cách tiếp cận

Lần đầu lãnh đạo chính phủ Anh kể từ năm 2010, Công đảng đặt mục tiêu hàn gắn mối quan hệ căng thẳng với EU sau các cuộc đàm phán Brexit đầy biến động. Thủ tướng Anh Keir Starmer, lãnh đạo Công đảng thắng trong cuộc bầu cử tại Anh hồi tháng 7, chủ trương thúc đẩy việc “cài đặt lại” quan hệ với EU. Khác với các Chính phủ bảo thủ trước đây, Chính phủ do Công đảng của Thủ tướng Starmer lãnh đạo đã đặt mục tiêu thay đổi cách tiếp cận trong quan hệ Anh-EU. Kể từ sau cuộc bầu cử, nhà lãnh đạo Anh đã đến Berlin (Đức), Paris (Pháp), Rome (Italia) và Dublin (Ireland).

Trong chuyến thăm tới Brussels (Bỉ) lần này, ông Starmer có cuộc gặp với Chủ tịch EC Ursula von der Leyen. Đây là cuộc thảo luận đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Anh và EU về các vấn đề như thương mại, an ninh và luân chuyển nhân lực trẻ. Thủ tướng Starmer khẳng định, chính phủ của ông sẽ không yêu cầu đàm phán lại toàn bộ thỏa thuận Brexit, song ông đang tìm cách điều chỉnh mối quan hệ trong nhiều lĩnh vực. Trong khi đó, EU cũng đồng thuận với mong muốn của ông Starmer về việc đạt được một hiệp ước an ninh chung.

Thủ tướng Starmer mong muốn hai bên cùng hợp tác để giải quyết các thách thức quốc tế, thiết lập mối quan hệ thực chất và tốt đẹp với EU. Người phát ngôn của EC đánh giá đây là cơ hội để hai bên thảo luận về một lộ trình khả thi đối với các vấn đề cùng quan tâm.

Vương quốc Anh và EU đã nhất trí đẩy mạnh chương trình hợp tác, với việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh thường xuyên, trong đó một hội nghị thượng đỉnh dự kiến diễn ra vào đầu năm tới để tái thiết lập mối quan hệ. Trong tuyên bố chung hôm 2/10, Chủ tịch EC Ursula von der Leyen và Thủ tướng Anh Keir Starmer khẳng định sẽ cùng nhau xác định những lĩnh vực hợp tác có lợi cho cả hai bên, bao gồm kinh tế, năng lượng, an ninh. Thủ tướng Starmer cam kết giảm các rào cản thương mại với EU, sau khi Brexit đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp Anh.

Cuộc gặp của Thủ tướng Starmer với các nhà lãnh đạo EU đánh dấu một thời điểm quan trọng trong quan hệ Anh-EU sau Brexit. Cuộc gặp này là tiền đề cho các cuộc thảo luận chính thức dự kiến sẽ bắt đầu vào cuối năm nay, tập trung vào các thỏa thuận an ninh cùng nhiều vấn đề khác. Các kế hoạch đang được tiến hành cho hội nghị thượng đỉnh song phương đầu tiên giữa Anh và EU vào năm tới đều thể hiện mối quan tâm chung trong việc thiết lập lại quan hệ.

Thủ tướng Starmer cho biết, người dân Anh mong muốn có một cách tiếp cận hợp lý và thực tế trong quan hệ với EU, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, an ninh và giải quyết các thách thức chung như di cư và biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định sẽ không quay lại thị trường chung EU hay khôi phục tự do đi lại giữa hai bên.

Trong khi đó, bà von der Leyen nhấn mạnh tới sự đồng thuận trong các vấn đề toàn cầu, tạo nền tảng vững chắc cho quan hệ song phương. Bà cũng kêu gọi thực hiện nghiêm túc Thỏa thuận Brexit, Khuôn khổ Windsor và Thỏa thuận Thương mại và Hợp tác (TCA), đồng thời khẳng định EU muốn Vương quốc Anh tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ Brexit trước khi xem xét cải thiện các điều kiện thương mại.

Phối hợp giải quyết các thách thức

Chính phủ của Thủ tướng Starmer đối mặt tình trạng kinh tế tăng trưởng yếu, năng suất kém, đầu tư thấp, nợ công và thuế cao kỷ lục, trong khi mức sống của người dân giảm mạnh. Theo số liệu được Văn phòng Thống kê quốc gia Anh (ONS) công bố mới đây, nền kinh tế Anh chỉ tăng trưởng ở mức 0,1% trong tháng 7, đánh dấu tháng thứ hai liên tiếp biểu đồ tăng trưởng kinh tế Anh đi ngang khi Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong tháng trước đó cũng không thay đổi.

Trong 3 tháng tính đến tháng 7/2024, mặc dù nền kinh tế Anh đã tăng trưởng 0,5% và GDP cao hơn 1,1% so với cùng kỳ năm 2023, nhưng hiệu suất của nền kinh tế trong 2 tháng gần nhất đang ở mức yếu kém. Chuyên gia kinh tế Sanjay Raja của tổ chức Deutsche Bank Research đánh giá, số liệu GDP tháng 7 của Anh là “đáng thất vọng”, phản ánh sự suy yếu trên diện rộng của toàn nền kinh tế. Chính phủ Công đảng cam kết thúc đẩy tăng kinh tế và cải thiện đời sống người dân, coi tăng trưởng kinh tế là sứ mệnh quốc gia.

Thủ tướng Keir Starmer đã cam kết củng cố lại mối quan hệ của Anh với các đồng minh EU nhằm giải quyết các thách thức cấp bách, chẳng hạn như việc hỗ trợ Ukraine hay đối phó với nạn buôn người. An ninh biên giới sẽ là trọng tâm kế hoạch củng cố quan hệ với EU. Năm 2023, hơn 380.000 người di cư không giấy tờ đã vượt biên vào EU, trong đó có hàng chục nghìn người tới Anh.

Việc triệt phá băng nhóm tổ chức vượt biên bất hợp pháp qua eo biển Manche là một trong những vấn nạn mà Chính phủ của Thủ tướng Starmer phải đối phó. Mặc dù bác khả năng Anh tái gia nhập thị trường chung EU, liên minh hải quan, song ông Starmer quan tâm đến việc đàm phán hiệp định an ninh mới với EU, cũng như thỏa thuận nới lỏng kiểm soát biên giới đối với nông sản và một thỏa thuận thương mại song phương tốt hơn.

Cuộc gặp của Thủ tướng Starmer với các nhà lãnh đạo EU đánh dấu một thời điểm quan trọng trong quan hệ Anh-EU sau Brexit. Cuộc gặp này là tiền đề cho các cuộc thảo luận chính thức dự kiến sẽ bắt đầu vào cuối năm nay, tập trung vào các thỏa thuận an ninh cùng nhiều vấn đề khác. Các kế hoạch đang được tiến hành cho hội nghị thượng đỉnh song phương đầu tiên giữa Anh và EU vào năm tới đều thể hiện mối quan tâm chung trong việc thiết lập lại quan hệ.

Tuy nhiên, con đường tăng cường hợp tác còn nhiều thách thức, vì cả Anh và EU đều ưu tiên các kết quả khác nhau từ các cuộc đàm phán. Vương quốc Anh tập trung vào hợp tác quốc phòng, nới lỏng kiểm tra thực phẩm và tạo ra thị thực đặc biệt cho các nghệ sĩ lưu diễn mà không tái gia nhập thị trường chung và liên minh thuế quan. Trong khi ngược lại, các yêu cầu của EU bao gồm hiệp ước luân chuyển thanh niên, hợp tác năng lượng và thực hiện đầy đủ các thỏa thuận hậu Brexit hiện có.

Mặc dù có sự đồng thuận rằng các đề xuất của Anh về các thỏa thuận an ninh là khả thi, các nhà ngoại giao EU bày tỏ lo ngại về việc thiếu chi tiết từ phía Vương quốc Anh. Một điểm gây tranh cãi nữa là sự miễn cưỡng của Vương quốc Anh đối với chương trình luân chuyển thanh niên do EU đề xuất, nhằm mục đích cho phép công dân trẻ ở lại quốc gia đích đến trong tối đa bốn năm, trong khi Chính phủ Anh cảnh giác với tác động của nó đối với vấn đề di cư và đã do dự trong việc chấp thuận đề xuất này.

Thủ tướng Anh Starmer nhấn mạnh tầm quan trọng của việc vượt qua kỷ nguyên Brexit và thúc đẩy mối quan hệ thực dụng với EU, tập trung vào an ninh, tăng trưởng kinh tế và hợp tác. Tuy nhiên, những khác biệt giữa hai bên vẫn là trở ngại không nhỏ đối với lộ trình “cài đặt lại” quan hệ với EU của nhà lãnh đạo Công đảng Anh.