Đẩy lùi hủ tục

- Trên địa bàn tỉnh hiện có 7 dân tộc chính, gồm: Kinh, Tày, Nùng, Dao, Hoa, Mông, Sán Chay. Để phát huy giá trị truyền thống văn hóa các dân tộc, xoá bỏ hủ tục, các gia đình văn hoá giữ vai trò vô cùng quan trọng.

Đẩy lùi hủ tục

Trong 2 năm trở lại đây, Ái Quốc là xã đi đầu của tỉnh trong đẩy lùi nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Nếu như năm 2021, trên địa bàn xã vẫn có 15 cặp vợ chồng kết hôn cận huyết và khoảng 10 cặp tảo hôn; thì từ năm 2024 đến nay, tình trạng hôn nhân cận huyết và tảo hôn trên địa bàn đã không còn. Một trong những gia đình có đóng góp quan trọng trong hoạt động này đó là gia đình chị Triệu Thu Huyền, thôn Co Piao, xã Ái Quốc.

Chị Huyền chia sẻ: Đảm nhận công tác tuyên truyền tại Hội Liên hiệp phụ nữ xã nên tôi thường xuyên cùng với các thành viên trong ban vận động cấp xã, thôn chủ động nắm bắt thông tin về các gia đình có nguy cơ tảo hôn để kịp thời có giải pháp tuyên truyền hiệu quả như: vận động dừng tổ chức đám cưới, huỷ hôn… Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tích cực tuyên truyền cho người thân và bà con, làng xóm về hậu quả của việc sinh con sớm, nêu ra hậu quả của hôn nhân cận huyết, vi phạm Luật Hôn nhân và gia đình… Do đó, ngay trong chính gia đình tôi đã loại bỏ được những suy nghĩ lạc hậu, mỗi thành viên đều biết yêu thương chia sẻ và xây dựng gia đình hạnh phúc, gia đình tôi cũng đạt danh hiệu gia đình văn hoá nhiều năm liên tục.

Cũng như gia đình chị Huyền, gia đình anh Dương Văn Ngoan và chị Trịnh Thị Đối là gia đình người Mông tiêu biểu trong việc đẩy lùi các hủ tục ở thôn Khuổi Làm, xã Cao Minh, huyện Tràng Định. Anh Ngoan là trưởng thôn Khuổi Làm, anh cho biết: Trước đây bà con có những tập tục lạc hậu trong việc cưới, việc tang. Cụ thể như trong đám cưới thì thách cưới rất nặng, tiệc cưới tổ chức rất lãng phí, vẫn còn tình trạng tảo hôn; đối với việc tang thì thường tổ chức rườm rà, linh cữu được để trong nhà rất nhiều ngày. Vì vậy, sau những giờ làm việc, tôi thường xuyên nói chuyện và khuyến khích bà con trong thôn động viên con em đến tuổi được đi học, không lập gia đình sớm. Gia đình tôi hiện nay cũng thực hiện sinh đẻ có kế hoạch, chỉ dừng lại ở hai con để nuôi dạy cho tốt. Hiện nay, thôn Khuổi Làm không còn tình trạng tảo hôn, nhiều hủ tục trong việc cưới, việc tang được xoá bỏ, đây cũng là thôn tiêu biểu của xã, huyện trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc. 

Trên đây chỉ là hai trong rất nhiều ví dụ điển hình cho thấy tầm quan trọng của các gia đình văn hoá trong việc xoá bỏ tập tục lạc hậu vùng dân tộc thiểu số. Các gia đình văn hoá là hình mẫu để đồng bào các dân tộc thiểu số học tập và làm theo trong việc nuôi dạy con, phát triển kinh tế, đi đầu về công tác tuyên truyền người dân xóa bỏ hủ tục như: tảo hôn, hôn nhân cận huyết, tục thách cưới, đám cưới tổ chức linh đình, tốn kém; tình trạng làm đám hiếu riêng đối với con trai, con gái làm đám hiếu riêng mỗi khi cha, mẹ qua đời (dân tộc gọi là tẳng lèo)…

Được biết, đến nay một số hủ tục như: tảo hôn và hôn nhân cận huyết trên địa bàn tỉnh đã không còn; các gia đình văn hóa cũng thể hiện sự văn minh trong việc cưới, việc tang bằng việc tổ chức trang nghiêm, phù hợp với thuần phong mỹ tục và quy định của pháp luật. Trong năm 2024, toàn tỉnh có trên 98% đám cưới và 97% đám tang được tổ chức theo nếp sống văn minh. 

Sự vào cuộc tích cực của các cấp, ngành

Để có được kết quả đó, những năm qua, các cấp, ngành, đoàn thể đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực. Ông Dương Minh Tuệ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Để các gia đình văn hoá trên địa bàn tỉnh trở thành những hạt nhân trong việc gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp và bài trừ những hủ tục ra khỏi đời sống, trong những năm qua, chúng tôi đã đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân hiểu và tích cực thực hiện tốt phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, trong đó có phong trào “Xây dựng gia đình văn hoá” gắn với nhiều giải pháp thiết thực như: tuyên truyền, hướng dẫn, cấp phát tài liệu tập huấn và trang bị các kỹ năng, nghiệp vụ trong hoạt động gia đình và công tác gia đình cho các tầng lớp Nhân dân; nhân rộng mô hình các câu lạc bộ gia đình; triển khai thực hiện Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình; khen thưởng, biểu dương các gia đình tiêu biểu ở các lĩnh vực của đời sống xã hội…

Theo đó, những năm qua, các thành viên ban chỉ đạo công tác gia đình các cấp chú trọng lồng ghép tuyên truyền các nội dung của phong trào xây dựng “Gia đình văn hoá” , “Khu dân cư văn hoá” gắn với xóa bỏ hủ tục, tập quán lạc hậu, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Cụ thể, từ năm 2022 đến nay, ban chỉ đạo công tác gia đình các cấp tổ chức các lớp tuyên truyền lồng ghép được 804 cuộc cho gần 35.500 lượt người tham gia, phối hợp với cộng tác viên dân số tuyên truyền được 615 cuộc cho trên 33.800 lượt người, cấp phát 1000 quyển sách về tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc cho cơ sở …

Cùng với đó, nhân dịp các ngày lễ lớn trong năm, nhất là ngày quốc tế hạnh phúc (20/3) và Ngày Gia đình Việt Nam (28/6), Ban Chỉ đạo công tác gia đình tỉnh đã chỉ đạo các sở, ban, ngành tổ chức các hội nghị, tọa đàm, diễn đàn về chủ đề hạnh phúc gia đình, biểu dương những gia đình dân tộc thiểu số tiêu biểu trong xây dựng gia đình hạnh phúc, góp phần bảo tồn bản sắc văn hoá, đẩy lùi các hủ tục.

Đặc biệt, hoạt động xây dựng mô hình các câu lạc bộ (CLB) gia đình, trong đó thành viên CLB là các gia đình văn hoá đã trở thành hạt nhân trong việc tuyên truyền xây dựng nếp sống văn hoá, văn minh, đẩy lùi các hủ tục lạc hậu trong vùng dân tộc thiểu số. Không chỉ dừng lại ở các buổi nói chuyện, tại mỗi buổi sinh hoạt các CLB còn sáng tạo thêm các hình thức tuyên truyền gần gũi, dễ hiểu và hấp dẫn hơn như: tổ chức các hội thi, cuộc thi tìm hiểu về nếp sống văn minh, về tác hại của hủ tục, lồng ghép thông điệp đẩy lùi hủ tục vào các tiểu phẩm, kịch ngắn, các làn điệu dân ca. Điều này giúp bà con tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, dễ nhớ. Hiện nay trên địa bàn tỉnh có gần 1.000 CLB “Gia đình phát triển bền vững” với hơn 21.000 gia đình tham gia. Mỗi mô hình có từ 20 đến 30 thành viên. 

Ông Khổng Hồng Minh, Trưởng Phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Hữu Lũng cho biết: Ban Chỉ đạo công tác gia đình huyện đã chỉ đạo các phòng, ban, UBND các xã, thị trấn tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của Nhân dân về công tác gia đình gắn với việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang; phê phán, bài trừ những hủ tục. Cùng đó, UBND các xã, thị trấn đã ban hành quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và các văn bản cam kết để các gia đình đăng ký thực hiện. Đặc biệt, để nâng cao chất lượng danh hiệu gia đình văn hóa, chúng tôi đã đẩy mạnh công tác xây dựng mô hình các CLB gia đình. Hiện 24 xã, thị trấn trên địa bàn huyện đã xây dựng được nhóm, mô hình CLB gia đình. Qua đó, từng bước thay đổi nếp nghĩ, lối sống, cách làm của các gia đình trên địa bàn theo hướng tiến bộ hơn, văn minh hơn, góp phần đẩy lùi các hủ tục.

Không chỉ Hữu Lũng, các huyện, thành phố đều chú trọng công tác nâng cao vai trò của các gia đình văn hoá trong việc bảo tồn bản sắc văn hoá, bài trừ hủ tục. Đặc biệt, từ năm 2022 đến nay, các khu dân cư trên toàn tỉnh đã triển khai, vận động Nhân dân đăng ký tham gia thực hiện bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. bộ tiêu chí được ví như cẩm nang giúp các gia đình có cuộc sống nền nếp, các thành viên trong gia đình biết tôn trọng lẫn nhau, theo đó chất lượng gia đình đạt chuẩn văn hóa được nâng cao. Tỷ lệ gia đình văn hóa tăng qua từng năm, cụ thể năm 2024 toàn tỉnh có 89,4% hộ đạt danh hiệu gia đình văn hoá (tăng gần 10% so với năm 2021). 

Nhờ những giải pháp thiết thực của các cấp, ngành và sự đồng lòng của người dân, đặc biệt là các gia đình văn hóa gia đình đã tác động tích cực đến việc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, đẩy lùi những hủ tục lạc hậu. Đồng thời, hình thành nên những con người có lối sống lành mạnh, biết chia sẻ yêu thương và đồng thuận xây dựng một xã hội ngày càng văn minh, hiện đại.