Đường lối của Đảng mở ra vận hội, xu thế mới trong chấn hưng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam

Dân tộc Việt Nam với hơn bốn nghìn năm lịch sử, trải qua bao biến đổi, thăng trầm đã tích lũy, tạo ra được nhiều giá trị, bản sắc văn hóa riêng, làm nên hồn cốt của dân tộc và góp phần đóng góp vào nền văn hóa của nhân loại.

Vai trò quan trọng của văn hóa được Ðảng ta khẳng định xuyên suốt quá trình lãnh đạo cách mạng. Ðường lối văn hóa của Ðảng định hướng cho sự phát triển văn hóa Việt Nam, đáp ứng những yêu cầu nhiệm vụ qua từng giai đoạn cách mạng; phát huy tác dụng tích cực trong đời sống xã hội và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam.

Những chặng đường lãnh đạo phát triển văn hóa của Ðảng

Lịch sử khẳng định, từ ngày thành lập đến nay, Ðảng Cộng sản Việt Nam luôn luôn coi trọng vai trò của văn hóa, hết sức quan tâm công tác xây dựng văn hóa trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, nhất là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Nhận thức sâu sắc được vị trí, vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa trong sự phát triển của đất nước, dân tộc ta, ngay từ trong Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Ðảng năm 1930, Ðảng đã đề cập vấn đề phải phát triển văn hóa của dân tộc; và năm 1943, khi nước nhà còn chưa giành được độc lập, Ðảng ta đã đề ra “Ðề cương văn hóa Việt Nam”, trong đó chỉ rõ “Mặt trận văn hóa là một trong ba mặt trận (chính trị, kinh tế, văn hóa)”, và chủ trương phát triển văn hóa theo hướng: Dân tộc-Khoa học-Ðại chúng.

Tháng 2/1943, “Ðề cương văn hóa Việt Nam” được thông qua tại Hội nghị Thường vụ Trung ương Ðảng. Ðây được coi là cương lĩnh đầu tiên của Ðảng về văn hóa. “Ðề cương văn hóa Việt Nam” giải quyết những vấn đề cơ bản về tư tưởng, học thuật và mục tiêu, nhiệm vụ của nền văn hóa nước nhà, tạo nền tảng ban đầu cho sự nghiệp xây dựng một nền văn hóa mới. “Ðề cương văn hóa Việt Nam” đã góp phần thức tỉnh, tập hợp những nhà văn hóa, trí thức, văn nghệ sĩ và đông đảo quần chúng nhân dân tham gia cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc do Ðảng ta lãnh đạo .

Tại Hội nghị văn hóa toàn quốc lần thứ hai, ngày 16/7/1948, Tổng Bí thư Trường Chinh đã đọc bản báo cáo “Chủ nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam”, xác định rõ đường lối, phương châm phát triển văn hóa Việt Nam từ trong cuộc kháng chiến của dân tộc. Văn hóa-văn nghệ được xác định là một mặt trận và văn nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận ấy. Những định hướng đó còn tiếp tục soi rọi nền văn hóa trong cả cuộc kháng chiến chống xâm lược tiếp theo và sự nghiệp thống nhất đất nước của dân tộc. Sức mạnh văn hóa từ truyền thống được tỏa sáng và nâng cao trong Thời đại Hồ Chí Minh đã phát huy sức mạnh to lớn, góp sức để quân và dân Việt Nam chiến đấu và chiến thắng.

Bước vào thời kỳ đổi mới đất nước, Ðảng ta đã có nhiều nghị quyết, quyết định, chỉ thị rất quan trọng để tập trung xây dựng và phát triển văn hóa. Tổng kết những thành tựu đã đạt được về lĩnh vực văn hóa những năm đầu thời kỳ đổi mới, Ðảng ta đã ban hành Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII và đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII, năm 1998, về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Ðây là những nghị quyết có ý nghĩa chiến lược về phát triển văn hóa Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ðảng ta khẳng định vai trò của văn hóa, là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực để phát triển kinh tế-xã hội. Ðây là một bước phát triển trong tư duy lý luận của Ðảng về văn hóa, đã đặt đúng vị trí, vai trò của văn hóa trong những nhân tố phát triển, thúc đẩy sự nghiệp đổi mới.

“Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” (bổ sung, phát triển năm 2011) một lần nữa nhấn mạnh yêu cầu và nhiệm vụ xây dựng nền văn hóa Việt Nam, làm cho văn hóa gắn kết chặt chẽ và thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển.

Hội nghị Trung ương lần thứ 9, khóa XI (6/2014) ra “Nghị quyết Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Nghị quyết chỉ rõ văn hóa “là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc”.

Từ các quan điểm chỉ đạo liên tục và xuyên suốt của Ðảng, cuối nhiệm kỳ khóa XII, Bộ Chính trị đã ra Kết luận số 76-KL/TW, ngày 4/6/2020 về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, nhấn mạnh: “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị”.

Ðại hội XIII của Ðảng xác định những quan điểm, chủ trương mới, sâu sắc và toàn diện, đột phá về phát triển văn hóa, con người và nguồn nhân lực: “lấy giá trị văn hóa, con người Việt Nam làm nền tảng, sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững”, “lấy con người là trung tâm của phát triển và được chia sẻ những thành quả của quá trình phát triển”. Ðảng ta xác định chiến lược phát triển tổng thể của đất nước trong thời gian tới là đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát triển nhanh và bền vững; bảo đảm gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó: phát triển kinh tế là trung tâm; xây dựng Ðảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên.

Văn kiện Ðại hội XIII của Ðảng khẳng định và định hướng phát huy bản sắc văn hóa Việt Nam, những đức tính tốt đẹp của con người Việt Nam là cội rễ của sức mạnh mềm văn hóa dân tộc, là sức mạnh nội sinh, là nguồn lực và động lực to lớn của đất nước trong phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Phát triển văn hóa là một trong những vấn đề trọng tâm, một nội dung nổi bật trong Văn kiện Ðại hội XIII của Ðảng. Lần đầu tiên trong văn kiện Ðại hội, Ðảng ta đề cập một cách toàn diện và sâu sắc đến lĩnh vực văn hóa, từ chủ đề Ðại hội đến các quan điểm, mục tiêu, định hướng lớn, nhiệm vụ trọng tâm, đột phá chiến lược (Văn kiện Ðại hội Ðảng lần thứ XIII)…

“Hội nghị Diên Hồng” về văn hóa

Trong những ngày này, người dân cả nước cùng cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài phấn khởi, tự tin với sự kiện lớn, sâu sắc, đầy ý nghĩa: Hội nghị văn hóa toàn quốc, một “Hội nghị Diên Hồng” về văn hóa, triển khai thực hiện Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng, do Bộ Chính trị-Ban Bí thư T.Ư Ðảng tổ chức vừa thành công rất tốt đẹp.

Hội nghị văn hóa toàn quốc tập trung trí tuệ của toàn Ðảng, các tầng lớp trí thức, đại biểu nhân dân đánh giá việc triển khai đường lối, chủ trương, các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Ðảng về công tác văn hóa, văn nghệ thời gian qua; kết quả xây dựng văn hóa, con người Việt Nam sau 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới đất nước và đề ra phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm công tác văn hóa, văn nghệ trong giai đoạn 2021-2026, tầm nhìn đến năm 2045. Hội nghị đã nghe báo cáo tóm tắt về việc “Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; Xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước; Các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng”, do đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Ðảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương trình bày.

Báo cáo nhận định, sau 35 năm đổi mới đất nước, việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đạt được những kết quả quan trọng. Nội dung, phương thức lãnh đạo của Ðảng đối với công tác văn hóa tiếp tục được đổi mới, cơ bản đáp ứng yêu cầu thực tiễn; hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa từng bước được nâng cao; xây dựng môi trường văn hóa đạt được một số kết quả tích cực; việc xây dựng văn hóa trong chính trị được triển khai gắn với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; xây dựng văn hóa trong kinh tế bước đầu có chuyển biến về nhận thức và hành động; bản sắc, giá trị văn hóa, con người Việt Nam tiếp tục được kế thừa, phát huy cao độ khi đất nước gặp khó khăn, thử thách do thiên tai, dịch bệnh, nhất là đại dịch Covid-19 từ cuối năm 2019 đến nay; tích cực, chủ động hội nhập quốc tế, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Hội nghị đồng thời là diễn đàn và là dịp cổ vũ, động viên các nhà văn hóa, trí thức, văn nghệ sĩ tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, thống nhất trong ý chí, hành động; liên kết các lực lượng làm công tác văn hóa, văn nghệ trong và ngoài nước tạo thành một mặt trận đồng lòng, dốc sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có bài phát biểu quan trọng chỉ đạo Hội nghị. Tổng Bí thư chỉ rõ những thành tựu, đồng thời mong muốn chúng ta nhìn thẳng vào những hạn chế, tồn tại, bất cập, yếu kém trên lĩnh vực văn hóa. Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Những yếu kém, bất cập nêu trên chậm được giải quyết mặc dù đã được nhắc đi, nhắc lại trong nhiều văn kiện, nghị quyết của Ðảng. Sự yếu kém, khuyết điểm này đã gây hệ lụy, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế-xã hội, đến xây dựng con người và môi trường văn hóa của chúng ta”. Từ Hội nghị, thêm một lần đặt ra yêu cầu tìm ra nguyên nhân và giải pháp để khắc phục .

Nêu lại lời Bác Hồ: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ: Nền văn hóa mà chúng ta xây dựng là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với nội dung cốt lõi là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; chủ nghĩa Mác-Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội; kế thừa những truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đồng thời tiếp thu có chọn lọc những thành tựu, tinh hoa văn hóa của thế giới, phấn đấu xây dựng một xã hội văn minh, lành mạnh vì lợi ích chân chính và phẩm giá con người, với trình độ tri thức, đạo đức, thể lực, lối sống và thẩm mỹ ngày càng cao.

Ðồng thời nhấn mạnh: “Ðảng ta cũng đã xác định, chủ thể xây dựng và phát triển văn hóa là Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân là chủ thể sáng tạo; đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ đóng vai trò quan trọng; nhấn mạnh đến phát huy tối đa các nguồn lực từ Nhà nước và xã hội, từ trong nước và nước ngoài để phát triển văn hóa”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nêu rõ một số nhiệm vụ trọng tâm, giải pháp cần tập trung để tiếp tục xây dựng, giữ gìn, chấn hưng và phát triển nền văn hóa của dân tộc.

Chấn hưng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam

Từ dẫn luận, hệ thống lại các chủ trương, đường lối quan điểm của Ðảng, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về văn hóa, hưởng ứng sự chỉ đạo của Tổng Bí thư, Hội nghị sôi nổi bàn thảo các vấn đề về động lực và sức mạnh nội sinh của văn hóa trong sự phát triển của đất nước hiện nay; hoàn thiện hệ thống pháp luật ngành văn hóa, thể thao và du lịch giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; xây dựng môi trường văn hóa, nhiệm vụ quan trọng để phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng; phát triển các ngành công nghiệp văn hóa ở Việt Nam và phát huy giá trị của các di sản văn hóa để phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn… Hội nghị đã đưa ra một số định hướng và giải pháp trọng tâm nhằm xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong thời gian tới. Cụ thể, xác định tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới của Ðảng trong giai đoạn mới là quán triệt đầy đủ trong nhận thức, triển khai đồng bộ, sâu rộng trong thực tiễn cả năm quan điểm chỉ đạo theo tinh thần Nghị quyết Ðại hội lần thứ XIII của Ðảng trong quá trình xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Tại diễn đàn quan trọng này, Phó Thủ tướng Vũ Ðức Ðam tâm huyết phát biểu: Chưa bao giờ câu nói “Văn hóa còn thì dân tộc còn” lại quan trọng và sâu sắc như lúc này. Chúng ta cần sớm có những giải pháp thiết thực để chấn hưng văn hóa, mà nền tảng là hạnh phúc của nhân dân.

Các giải pháp trọng tâm cụ thể được đưa ra tại “Hội nghị Diên Hồng về văn hóa 2021″ nổi bật là: Tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của phát triển văn hóa, xây dựng con người trong đổi mới và phát triển bền vững; tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát huy hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới; hoàn thiện thể chế, đổi mới tư duy quản lý văn hóa, cải cách bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa; phát triển nguồn nhân lực ngành văn hóa, văn nghệ, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý, cho các lĩnh vực then chốt, đặc thù; xây dựng văn hóa trong chính trị, trong kinh tế, đặc biệt là văn hóa trong Ðảng trở thành tấm gương đạo đức cho xã hội; văn hóa doanh nghiệp trở thành hệ điều tiết cho sự phát triển kinh tế-xã hội; phát triển thị trường văn hóa, các ngành công nghiệp văn hóa để đáp ứng nhu cầu tiếp nhận, hưởng thụ của người tiêu dùng và thị trường ngoài nước; xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại; tập trung nguồn lực từ Nhà nước và các thành phần kinh tế khác đầu tư cho phát triển văn hóa, xây dựng con người; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế về văn hóa, xây dựng Việt Nam trở thành địa chỉ hấp dẫn về giao lưu văn hóa quốc tế.

Khẳng định, quyết tâm với mục tiêu chung, xuyên suốt được Ðảng ta chỉ rõ: Xây dựng nền văn hóa Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân-thiện-mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, tính nhân văn, dân chủ và khoa học; làm cho văn hóa phải thật sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng, bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.”Hội nghị Diên Hồng về văn hóa 2021” thêm một lần khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp với sức mạnh thời đại, triển khai thắng lợi nghị quyết Ðại hội lần thứ XIII của Ðảng.