Dư chấn từ Trung Đông lan tới xung đột Ukraine

Các cuộc tấn công tên lửa và máy bay không người lái (UAV) qua lại giữa Israel - Iran hai ngày qua dấy lên lo ngại về nguy cơ bùng phát một cuộc xung đột kéo dài, khốc liệt giữa hai cường quốc quân sự Trung Đông. Với Ukraine, cuộc đối đầu đó tiềm ẩn nguy cơ khiến dòng viện trợ từ phương Tây đảo chiều, nhưng mang đến những gợi mở chiến thuật trong cuộc chiến tiêu hao với Nga.

Nỗi lo của Tổng thống Zelensky

Từ khi Israel mở chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” nhắm mục tiêu tấn công phủ đầu để xóa bỏ chương trình hạt nhân và năng lực tấn công tên lửa tầm xa của Iran hôm 13/6, hai cường quốc quân sự hàng đầu Trung Đông những ngày qua có màn trao đổi hỏa lực ác liệt chưa từng có. Dù đều hứng chịu thiệt hại về con người lẫn hạ tầng, Israel và Iran chưa phát đi dấu hiệu nào cho thấy họ sẵn sàng nhượng bộ đối phương. Tình thế này dẫn đến những lo ngại về một cuộc chiến toàn diện giữa Iran-Israel, đồng thời khiến Mỹ và các nước phương Tây đồng minh của Israel phải cân nhắc triển khai thêm nguồn lực quân sự, nhất là vũ khí, tới khu vực để hỗ trợ Tel Aviv.

Với Ukraine, đây là mối lo lớn. Trong bình luận trên báo giới phương Tây ngày 14/6, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đề cập khả năng dòng viện trợ quốc tế cho Ukraine sẽ sụt giảm khi Mỹ chuyển vũ khí sang Trung Đông thay vì cấp chúng cho Kiev. “Căng thẳng leo thang ở Trung Đông rõ ràng khiến hoạt động viện trợ cho Israel tăng. Không ai bình luận gì về quan hệ Mỹ-Israel, nhưng tôi mong viện trợ cho Ukraine không sụt giảm vì lí do đó”, ông Zelensky nói. Tổng thống Ukraine cũng nhắc lại chuyện Mỹ từng ưu tiên cung cấp vũ khí cho Israel khi xung đột ở Dải Gaza nổ ra trong giai đoạn 2023-2024, khiến dòng viện trợ sang Ukraine “chậm lại”. “Chậm hay giảm viện trợ đều tệ như nhau với chúng tôi”, ông Zelensky mô tả.

Mỹ chưa bình luận về phát ngôn của ông Zelensky, nhưng họ không giữ bí mật về chuyện ưu tiên hỗ trợ Israel. Tuần trước, Tổng thống Ukraine phàn nàn việc Mỹ gần đây chuyển 20.000 tên lửa sang Trung Đông mà “lẽ ra phải được sử dụng ở Ukraine” để chống lại các đợt tấn công UAV của Nga. Khi được hỏi về vấn đề trên, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth ngày 14/6 nhấn mạnh, Washington “đang triển khai mọi nguồn lực sẵn có để bảo vệ người Mỹ ở Trung Đông và trên toàn thế giới”, bởi “bối cảnh quốc phòng hiện nay đã khác”.

Tuần trước, ông Hegseth xác nhận, Mỹ sẽ giảm ngân sách viện trợ Ukraine, bởi “chính quyền hiện tại có quan điểm khác về cuộc xung đột này” và Washington tin “một giải pháp hòa bình thông qua đàm phán là vì lợi ích tốt nhất của cả hai bên lẫn lợi ích của Mỹ”. Trái ngược với cách tiếp cận vấn đề Ukraine, ông Hegseth tháng 3/2025 lại khẳng định Mỹ “cam kết 100% với an ninh của Israel”.

Dù các nước châu Âu tuyên bố tăng cường viện trợ Ukraine những tháng qua, nhưng Tổng thống Zelensky thừa nhận “sự ủng hộ thực tế của châu Âu cho Ukraine đã bị đình trệ khi không có sự góp mặt của Washington”. “Châu Âu chưa tự quyết định sẽ làm gì với Ukraine nếu không có Mỹ”, ông Zelensky nêu quan điểm.

Ngoài vấn đề vũ khí, giao tranh Israel-Iran khiến giá dầu mỏ tăng gần 15%, tiến đến ngưỡng 100 USD/thùng, do lo ngại về gián đoạn nguồn cung từ Trung Đông, khu vực cung cấp 20% dầu mỏ toàn cầu. Iran gần đây đe dọa sẽ phong tỏa Eo biển Hormuz, động thái có thể đẩy giá dầu vượt 120 USD/thùng. Theo Tổng thống Ukraine, giá dầu tăng có lợi cho Nga, bởi xuất khẩu dầu mỏ chiếm tỷ trọng đáng kể trong nguồn thu ngân sách Nga. “Với chúng tôi, điều này bất lợi”, ông Zelensky nêu và kêu gọi phương Tây giảm giá trần đối với dầu mỏ Nga, hiện ở mức 60 USD/thùng.

Về mặt chính trị, khi xung đột leo thang giữa Iran và Israel, tầm ảnh hưởng của Nga với Tehran có thể đóng vai trò then chốt để các bên ngồi lại bàn đàm phán khi thời cơ đến. Đây sẽ là yếu tố khiến phương Tây, nhất là Mỹ, phải cân nhắc kĩ lưỡng khi áp đặt các biện pháp cấm vận mới với Moscow. Theo Bloomberg, đã có đề xuất trong nhóm G7 về việc giảm giá trần dầu thô của Nga từ 60 USD/thùng xuống 45 USD, nhưng cuối cùng, các nước chưa thể thông qua đề xuất đó do Mỹ phản đối.

Ukraine đặt cược vào chiến lược UAV?

Theo New York Times, giống chiến dịch “Mạng nhện” hồi đầu tháng mà Ukraine thực hiện khi họ tuồn lậu UAV cỡ nhỏ vào lãnh thổ Nga để tấn công các căn cứ không quân chiến lược của Moscow, Israel ngày 13/6 cũng sử dụng UAV mà tình báo Mossad lén đưa vào Iran trong nhiều tháng để tấn công bất ngờ, rồi vô hiệu hóa các bệ phóng tên lửa phòng không tầm xa Khordad và SA-69 (phiên bản Iran của hệ thống S-300 do Nga phát triển); tên lửa tầm trung-xa Mersad, và tên lửa tầm ngắn Raad tại một loạt vị trí trên lãnh thổ Iran, khiến phòng không Iran phản ứng thiếu hiệu quả trong lúc tiêm kích Israel quần thảo bầu trời để tấn công hạ tầng quân sự -hạt nhân của Tehran.

Tờ New York Times nhận định, UAV cỡ nhỏ, giá rẻ và khó phát hiện đang chứng minh chúng trở thành phương tiện tấn công đáng gờm của chiến tranh hiện đại nếu sử dụng đúng cách. Ukraine chỉ cần 117 UAV cỡ nhỏ giá vài ngàn USD để gây thiệt hại cho 10 máy bay ném bom chiến lược của Nga trị giá hàng trăm triệu USD. Trong chiến dịch “Sư tử trỗi dậy”, Wall Street Journal tiết lộ, tình báo Mossad đã tuồn lậu thành phần của hàng trăm UAV tấn công cỡ nhỏ trên “vali, xe tải và tàu chở dầu” vào Iran, sau đó cử điệp viên lắp đặt và đưa chúng đến các cơ sở bí mật chuẩn bị tấn công.

Trong bối cảnh nguồn viện trợ cho Ukraine từ phương Tây sụt giảm và Nga chiếm ưu thế hơn hẳn trên chiến trường bởi hỏa lực và nhân lực áp đảo, giới chuyên gia tin rằng, cách thức Israel tấn công Iran đã khích lệ Kiev tiếp tục đặt cược vào các đòn tấn công UAV theo kiểu chiến dịch “Mạng nhện” với hi vọng có thể khiến Nga phần nào nhượng bộ trên bàn đàm phán. Chưa rõ Ukraine có đang lên kế hoạch cho cuộc tấn công tương tự nào trong tương lai gần không và liệu chúng có thể tác động ra sao lên quan điểm của Nga. Tổng thống Ukraine Zelensky đầu tháng 6/2025 mô tả các cuộc tập kích của Ukraine khiến “Nga cảm nhận được ý nghĩa của những mất mát của mình và thúc đẩy họ hướng đến ngoại giao”. Ông Zelensky cũng khẳng định Kiev đang lên kế hoạch cho các cuộc tấn công bất ngờ tương tự.

Assaf Orion, một chuẩn tướng đã nghỉ hưu của Israel và là chiến lược gia quốc phòng tại Viện Chính sách Cận Đông Washington, nhận định, với Iran, các cuộc tấn công bằng UAV của Israel từ ngay trong lãnh thổ Iran buộc Tehran “không chỉ phải tập trung xem điều gì sắp xảy ra từ hướng Tây, mà còn phải dè chừng cả từ bên trong lãnh thổ”. Tuy vậy, so sánh Nga với Iran trong tình huống này là rất khập khiễng, bởi Nga có năng lực quân sự vượt trội và khả năng thích ứng với chiến trường nhanh chóng.

Bên cạnh đó, Moscow cũng sở hữu hỏa lực áp đảo. Một tuần sau chiến dịch “Mạng nhện”, Nga đã tập kích Kiev và các mục tiêu khác trên lãnh thổ Ukraine bằng 200-400 UAV và hàng chục tên lửa mỗi ngày trong nhiều ngày liên tiếp. Những đòn tấn công đó đã gây thiệt hại nặng nề về cơ sở hạ tầng của Ukraine.