Đột phá trong đàm phán giữa Anh và Liên minh châu Âu

Truyền thông châu Âu mô tả cuộc hội đàm ngày 9/1 giữa Bộ trưởng Ngoại giao Anh James Cleverly và Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Maros Sefcovic đã diễn ra trong bầu không khí thân mật và mang tính xây dựng.

Bộ trưởng Cleverly nhấn mạnh tiến bộ đạt được trong việc chia sẻ dữ liệu đánh dấu bước tích cực trong các cuộc đàm phán về Nghị định thư Bắc Ireland, trong khi ông Sefcovic khẳng định bước đột phá này là cơ sở mới cho các cuộc đàm phán giữa Anh và EU.

Hồi tháng 10/2022, sau nhiều tháng gián đoạn, Anh và EU đã nối lại đàm phán nhằm tìm giải pháp tháo gỡ bất đồng liên quan Nghị định thư Bắc Ireland. Bầu không khí chung quanh các cuộc thảo luận đã thay đổi đáng kể, nhất là từ khi Thủ tướng Anh Boris Johnson, người đã đàm phán về Nghị định thư Bắc Ireland vào năm 2019, rời nhiệm sở vào tháng 9/2022. Một quan chức EU nhận xét, hai bên đã bước vào một giai đoạn mới và dường như đều có thiện chí thật sự để giải quyết vấn đề.

Nghị định thư Bắc Ireland, vốn là một phần quan trọng của thỏa thuận thương mại giữa Anh và EU giai đoạn sau khi Anh rời Liên minh Cờ xanh, còn gọi là Brexit. Theo đó, vùng lãnh thổ Bắc Ireland của Anh tiếp tục tuân thủ các quy định của thị trường chung châu Âu nhằm tránh phải thiết lập “biên giới cứng” với Cộng hòa Ireland, một thành viên của EU. Ðể bảo đảm hàng hóa từ các vùng của Anh đến Bắc Ireland đáp ứng các tiêu chuẩn EU, hai bên nhất trí thực hiện kiểm soát hàng hóa trước khi vào vùng này.

Tuy nhiên, với lý do các hoạt động kiểm soát khiến lưu thông hàng hóa từ phần còn lại của Anh đến Bắc Ireland bị đình trệ nghiêm trọng, Chính phủ Anh dưới thời Thủ tướng Boris Johnson đã dành nhiều nỗ lực để sửa đổi Nghị định thư Bắc Ireland.

Trong khi đó, phía EU khẳng định lập trường mọi động thái đơn phương đều vi phạm luật pháp quốc tế. Brussels thậm chí cảnh báo về hành động pháp lý hoặc biện pháp áp thuế nhằm vào Anh, nếu Luân Ðôn cố tình sửa đổi thỏa thuận. EU nhiều lần phàn nàn về việc thiếu quyền truy cập vào hệ thống dữ liệu của Anh và không được cung cấp đầy đủ thông tin về hàng hóa đến Bắc Ireland qua biên giới Biển Ireland theo thỏa thuận đã ký.

Bất đồng quan điểm trong thực thi Nghị định thư cũng gây nên bế tắc chính trị kéo dài tại vùng lãnh thổ Bắc Ireland. Bắc Ireland đã không có chính quyền hoạt động kể từ tháng 2/2022 sau khi đảng Hợp nhất Dân chủ (DUP), vốn ủng hộ vùng này nằm trong Vương quốc Anh, quyết định không tham gia mô hình chia sẻ quyền lực tại khu vực để phản đối Nghị định thư Bắc Ireland. DUP cho rằng, việc thực thi Nghị định thư đã chia cắt vùng lãnh thổ này với phần còn lại của Vương quốc Anh.

Trong chuyến thăm đầu tiên tới vùng Bắc Ireland sau khi trở thành người đứng đầu Chính phủ Anh, Thủ tướng Rishi Sunak đã gặp các đại diện của năm đảng phái chính trị lớn nhất vùng Bắc Ireland để cố gắng tháo gỡ bế tắc chính trị tại đây. Chính phủ Anh đã quyết định lùi cuộc bầu cử nhằm khôi phục hoạt động của chính quyền vùng Bắc Ireland, vốn được lên kế hoạch tổ chức trong tháng 12/2022 và ấn định ngày 19/1 tới là hạn chót để thành lập chính quyền tại Bắc Ireland.

Bộ trưởng Ngoại giao Ðức Annalena Baerbock bình luận rằng, tranh cãi về việc thực hiện Nghị định thư Bắc Ireland có thể được ví như “gót chân Achilles” trong quan hệ giữa EU và Anh. Bộ trưởng Ngoại giao Ðức cho rằng, tìm giải pháp thực tế cho vấn đề Nghị định thư Bắc Ireland trên cơ sở các thỏa thuận hiện có là trách nhiệm chung của cả EU và Anh. Thỏa thuận mang tính đột phá về chia sẻ dữ liệu mở ra hy vọng mới cho vấn đề Bắc Ireland, nhất là trong bối cảnh cả nền kinh tế Anh lẫn EU đều đứng trước thử thách khó lường trong năm 2023 ■