Ðộng lực thúc đẩy phong trào xây dựng nông thôn mới

Nghề dệt thổ cẩm tạo việc làm và thu nhập ổn định cho nhiều phụ nữ ở xã Ea Kao, TP Buôn Ma Thuột. Ảnh: TRẦN NGA

Tuy đã xây dựng thành công một số mô hình xã nông thôn mới (NTM) nhưng thực tiễn quy hoạch và xây dựng NTM ở tỉnh miền núi Đác Lắc vẫn còn nhiều khó khăn, trở ngại. Vậy Đác Lắc phải làm gì để hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM?

Dáng hình xã nông thôn mới

Chỉ cho chúng tôi hội trường mới khang trang ngay cạnh căn nhà gỗ cũ, xiêu vẹo tận dụng làm nơi sinh hoạt, hội họp trước đây, Trưởng thôn 8 (xã Ea Bar, huyện Buôn Đôn) Nguyễn Châu Sơn cho biết: Chỉ trong vòng ba tháng, Ban tự quản (BTQ) thôn đã huy động người dân đóng góp xây dựng được hội trường mới khang trang rộng 84 m2, có cả sân bãi. Từ đó những hoạt động văn nghệ, thể dục, thể thao, giao lưu, mít-tinh nhân các ngày lễ lớn… được tổ chức thường xuyên và thu hút đông đảo người dân tham gia. Để tạo sự đồng thuận, BTQ và các đoàn thể của thôn đã tổ chức họp dân thảo luận dân chủ công khai về mức đóng góp, thiết kế, thi công, giám sát công trình. Những người có uy tín trong thôn được cử đi vận động từng gia đình, khu xóm nhằm giải đáp mọi băn khoăn thắc mắc của người dân. Đồng thời, các thành viên trong BTQ thôn đã gương mẫu, tự nguyện đóng góp gấp đôi số tiền quy định (250.000 đồng/hộ). Nhờ vậy, thôn đã huy động được 70 triệu đồng xây dựng hội trường. Những hộ không có điều kiện đóng tiền thì góp công lao động. Ngoài ra, 102 hộ thuộc tám thôn ở khu vực rẫy cà-phê 15-3 đã tự nguyện đóng góp 1,3 tỷ đồng (1,5 triệu đồng/sào cà-phê) kéo điện phục vụ sinh hoạt, sản xuất.

Xã Ea Bar (huyện Ea Súp) là điểm sáng trong huy động sức dân, tận dụng tối đa nguồn vốn của các cấp, ngành xây dựng giao thông, thủy lợi. Từ nguồn vốn 1,9 tỷ đồng đầu tư xây dựng NTM, xã thống nhất chọn ba hạng mục để đầu tư xây dựng gồm: giao thông nội đồng cánh đồng B ở thôn 12 dài 800 m; giao thông nội đồng phục vụ sản xuất ở thôn 16, 16 A, 17 dài 894 m; bê-tông hóa giao thông nông thôn ở thôn 7 dài 500 m. Ngoài vốn đầu tư, xã đã vận động 70 hộ dân tự nguyện hiến đất, mở rộng mặt đường; giải tỏa hơn 4.100 m2 đất (trị giá gần 200 triệu đồng) không cần đền bù để xây dựng ba hạng mục nói trên. Ông Phan Thanh Bình ở thôn 9 có gần ba sào lúa nước hai vụ ở cánh đồng B nói: “Nhận thấy lợi ích của việc xây dựng giao thông nội đồng, cho nên các hộ canh tác lúa ở cánh đồng này đều tự nguyện hiến đất ruộng mở rộng mặt đường với tổng diện tích 3.382 m2. Từ khi đường giao thông nội đồng hoàn thành, việc đi lại, vận chuyển nông sản của người dân đỡ vất vả hơn trước nhiều”. Chủ tịch UBND xã Trần Văn Toàn cho biết: Chính quyền địa phương đã thành lập Ban Chỉ đạo, Ban Quản lý xây dựng NTM cấp xã và Ban Phát triển trên địa bàn 21 thôn, buôn; phân công trách nhiệm cụ thể cho các thành viên Ban Quản lý phụ trách địa bàn từng thôn, buôn, phối hợp với Ban Phát triển tổ chức tuyên truyền, hướng dẫn người dân cùng thực hiện. Chính quyền và các đoàn thể cùng vào cuộc tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân về chủ trương xây dựng NTM bằng cách lồng ghép trong các cuộc họp, giao ban, hội nghị… cho nên tạo được sự đồng thuận cao. Điều khó khăn nhất của xã trong việc phấn đấu hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM vào năm 2015 là tỷ lệ hộ nghèo còn cao (chiếm gần 26%), số kênh mương và giao thông nội thôn được kiên cố hóa còn thấp, tỷ lệ lao động qua đào tạo mới chỉ chiếm 20%. Theo Chủ tịch Trần Văn Toàn, để có thể hoàn thành các chỉ tiêu nói trên, mỗi năm Ea Bar cần khoảng 30 tỷ đồng vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng.

Xác định trong xây dựng NTM, người dân đóng vai trò chủ thể, cho nên trong quá trình thực hiện, huyện Ea Súp đã phát huy tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân hưởng lợi”; vận động nhân dân và doanh nghiệp chủ động hiến đất, đóng góp kinh phí để xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn. Điển hình trong phong trào này là xã Ea Lê, một trong hai địa phương được huyện Ea Súp chọn làm điểm để xây dựng NTM. Thời gian qua, nhờ thực hiện tốt công tác tuyên truyền, cho nên việc thực hiện chương trình xây dựng NTM trên địa bàn xã Ea Lê được người dân đồng tình, hưởng ứng. Đến nay, người dân của xã đã tự nguyện hiến 5.400 m2 đất để xây dựng đường giao thông với tổng giá trị hơn 374 triệu đồng.

Qua khảo sát, đánh giá thực trạng các tiêu chí xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia, hiện nay, huyện Ea Súp có một xã đạt bốn tiêu chí, một xã đạt ba tiêu chí, một xã đạt hai tiêu chí và sáu xã đạt một tiêu chí. Là một huyện khó khăn, đời sống vật chất, tinh thần của người dân còn thiếu thốn, cho nên để chương trình xây dựng NTM trên địa bàn đạt kế hoạch đề ra, huyện Ea Súp xác định trong 19 tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM, có một số tiêu chí mà huyện Ea Súp khó đạt được, nhất là cơ cấu lao động. Bởi vì, hiện nay 80% số dân trên địa bàn huyện tham gia sản xuất nông nghiệp, trong khi đó theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng NTM là phải giảm tỷ lệ lao động nông nghiệp và tăng tỷ lệ lao động trong các lĩnh vực công nghiệp, thương mại, dịch vụ, v.v.

Khó khăn còn nhiều

Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện Lắc (Đác Lắc) cho biết, 10/10 xã đã thành lập Ban Chỉ đạo, Ban Quản lý xây dựng NTM. Các xã trên địa bàn cũng đã thành lập 113 Ban quản lý Chương trình mục tiêu quốc gia NTM với hơn 1.000 thành viên. Đến nay, cơ bản các xã đã đánh giá xong hiện trạng theo Bộ tiêu chí về xây dựng NTM (19 tiêu chí). Phần lớn các xã chỉ mới đạt được chỉ tiêu về y tế và an ninh – trật tự xã hội. Theo ông Y Bang H’Đơk, Phó Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện Lắc thì quá trình triển khai chương trình xây dựng NTM trên địa bàn đang gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, phần lớn các xã đều thiếu cán bộ chuyên trách về công tác NTM, năng lực cán bộ xã còn hạn chế. Trong khi đó, Lắc là một huyện khó khăn với 36,22% số hộ nghèo, người dân ở 84/124 thôn, buôn là đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ, cho nên việc đầu tư kết cấu hạ tầng cũng như phát triển sản xuất, nâng cao đời sống người dân rất khó khăn.

Qua khảo sát về thực trạng nông thôn Đác Lắc theo tiêu chí xây dựng NTM cho thấy, phần lớn các tiêu chí đều đạt thấp. Theo kết quả tổng hợp ba tháng đầu năm 2012, trong số 152 xã, chỉ có năm xã đạt 10 đến 11 tiêu chí, trong khi có đến 58 xã đạt từ năm đến chín tiêu chí, 78 xã đạt hai đến bốn tiêu chí và 11 xã đạt một tiêu chí. Trong đó, tiêu chí về giao thông và cơ sở vật chất văn hóa trong xây dựng NTM chưa có xã nào trên địa bàn tỉnh đạt, tiêu chí về cơ cấu lao động chỉ có một xã đạt là Ea Tóh (Krông Năng). Về môi trường, chỉ có một xã đạt là Ea Ô (Ea Kar), hai xã đạt tiêu chí về nhà ở là Hòa Thuận (TP Buôn Ma Thuột) và Quảng Tiến (huyện Cư M’gar), ba xã đạt về quy hoạch (Hòa Hiệp, Ea Hu thuộc huyện Cư Kuin; Hòa Lễ, thuộc huyện Krông Bông), tám xã đạt tiêu chí về trường học, 13 xã đạt tiêu chí về thủy lợi và chợ,…

Ổn định quy hoạch dân cư là một yêu cầu quan trọng trong xây dựng NTM, nhưng tình trạng dân di cư tự do ở Đác Lắc những năm qua đã phá vỡ mọi quy hoạch khu dân cư, trở thành một thách thức không nhỏ. Tại huyện Ea Súp, để giải quyết tình trạng này, từ năm 2009 đến nay, huyện chuyển đổi hơn 40 ha rừng thành đất ở, đất sản xuất và thành lập thôn 15 tại xã Cư Kbang để đưa khoảng 500 hộ với khoảng 3.900 khẩu vào ở. Sức ép về tình trạng dân di cư tự do ồ ạt đã và đang phá vỡ quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội tại nhiều địa phương trong tỉnh Đác Lắc. Theo thống kê của Ban Dân tộc tỉnh, đến năm 2010, UBND tỉnh đã phê duyệt 14 dự án bố trí sắp xếp ổn định cho gần 5.400 hộ dân di cư tự do với khoảng 28 nghìn nhân khẩu, kinh phí hơn 3.680 tỷ đồng. Tuy nhiên, mới chỉ đáp ứng được nhu cầu ổn định của khoảng 30% số hộ di cư tự do vào Đác Lắc. Hiện toàn tỉnh vẫn còn hơn 6.400 hộ với 30.800 khẩu chưa được bố trí nơi ở. Thế nhưng từ đầu năm 2012 đến nay, có gần 400 hộ với hơn 1.760 khẩu tiếp tục di cư vào bốn huyện Ea Súp, Ea Kar, Krông Bông và Lắc.

Vai trò và năng lực của những người đứng đầu chính quyền cơ sở có ý nghĩa quan trọng, góp phần quyết định sự thành bại trong chương trình xây dựng NTM hiện nay. Thực tiễn chỉ ra, nơi nào chính quyền sâu sát với đời sống người dân, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của bà con để đề ra các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội phù hợp thực tiễn của địa phương thì nơi đó sẽ đạt được kết quả cao. Đáng tiếc, vấn đề này chưa được chính quyền cơ sở quan tâm, nhận thức thấu đáo. Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo xây dựng NTM của tỉnh Đác Lắc, đến nay có 73,7% số xã trên địa bàn phê duyệt xong đề án quy hoạch xây dựng NTM. Tuy nhiên, trong công tác quy hoạch này, nhiều địa phương còn đặt nặng, hoặc chú trọng đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng nhiều hơn là quan tâm đến chỉ tiêu phát triển sản xuất, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Đáng nói hơn, có một số nơi thuê các đơn vị tư vấn có năng lực yếu kém về lập quy hoạch xây dựng NTM cho địa phương mình mà bỏ qua động thái hết sức cần thiết và cực kỳ quan trọng là lấy ý kiến của nhân dân, cũng như các tổ chức, đoàn thể để chỉnh sửa trước khi trình cấp trên thẩm định. Việc lập quy hoạch xây dựng NTM, nhất là ở địa bàn cấp xã cần được nhận thức và hành động theo hướng phát huy vai trò làm chủ, khơi dậy sức dân, có như thế mới tạo động lực thúc đẩy phong trào xây dựng NTM trên địa bàn Đác Lắc.