Đổi mới và phát triển hệ thống các trường ngoài công lập ở Việt Nam

Ngày 29/2, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương, Trường Đại học Hòa Bình và Viện Nghiên cứu Phát triển Phương Đông đã tổ chức hội thảo khoa học “Đổi mới và phát triển hệ thống các trường ngoài công lập ở Việt Nam”.

Tham dự hội thảo có đồng chí Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương; Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Bùi Văn Ga; GS.TS Trần Hồng Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT – Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng (ĐH, CĐ) ngoài công lập; các chuyên gia giáo dục cùng đại diện lãnh đạo của gần 40 trường ĐH, CĐ, trường phổ thông, cao đẳng nghề ngoài công lập.

Hội thảo đã tập trung thảo luận các nội dung chủ yếu như: cơ sở lý luận – thực tiễn và tính tất yếu khách quan của sự phát triển hệ thống GD-ĐT ngoài công lập trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế; thực trạng phát triển hệ thống ngoài công lập ở Việt Nam; chủ trương, chính sách, giải pháp; đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của nhà nước đối với sự phát triển hệ thống các trường ngoài công lập; các kinh nghiệm quốc tế về phát triển hệ thống các trường công lập; về cơ chế hoạt động không vì lợi nhuận và cơ chế vì lợi nhuận của các cơ sở GD-ĐT; về mối quan hệ giữa “công và tư” trong phát triển GD-ĐT…

Tham gia đóng góp ý kiến tại hội thảo, GS. TS Trần Hồng Quân nhấn mạnh: các trường ngoài công lập sinh ra với 2 sứ mạng, một là xây dựng mô hình quản lý hiệu quả cao với quyền tự chủ hoàn toàn vốn có về tài chính, nhân lực, có động lực tự thân để sống còn và vươn lên tạo được sự năng động thích nghi với yêu cầu xã hội và môi trường cạnh tranh. Hai là, huy động nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước để góp phần phát triển giáo dục. Không có nước nào, ngân sách nhà nước đủ sức đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của giáo dục.

GS. TS Trần Hồng Quân cho rằng, v ới sứ mạng đó,các trường ngoài công lập đang góp phần đại chúng hóa nền đại học, các trường này là yếu tố mới nhiều sức sống, do đó phải nâng đỡ, khai thác nó, giao cho các trường này cùng với các trường công lập tạo thành một “đội quân” đông đảo làm chủ lực trong hệ thống. Từ đó, qua sự cạnh tranh sàng lọc, cùng với sự hỗ trợ tập trung của nhà nước, tạo nên một tốp trường tiên phong có chất lượng cao, có tiềm năng khoa học mạnh.

Đặt vấn đề về mối quan hệ công – tư trong phát triển GD-ĐT, PGS.TS Trần Quốc Toản cho rằng, hiện nay trên thế giới đang có những khái niệm khác nhau về mối quan hệ công – tư trong GD-ĐT. Những quan niệm “công là công, tư là tư, không lẫn lộn” trong giáo dục đang có sự nhận thức lại. Xu hướng kết hợp các yếu tố công và yếu tố tư trong GD-ĐT đang ngày càng phát triển… Với sự kết hợp công – tư trong tài trợ nguồn lực và trong cơ chế vận hành là một đòi hỏi và thực tế khách quan, làm cho hệ thống giáo dục năng động hơn, hiệu quả hơn. Vấn đề là phải kết hợp được một cách hợp lý, có hiệu quả các mặt tích cực giữa tài trợ và vận hành của cơ chế công và cơ chế tư trong mỗi loại hình và cấp bậc đào tạo.

Đại diện khối các trường ngoài công lập, GS.TSKH Hoàng Xuân Sính – Chủ tịch HĐQT Trường ĐH Thăng Long kiến nghị Bộ GD-ĐTsớm ban hành những cơ chế minh bạch, tạo sự công bằng cho các trường ngoài công lập. Thêm nữa, phải có quy hoạch về thời gian và không gian, vùng nào nên có trường tư, vùng nào không. Ngoài ra, Nhà nước cần có chính sách về đất đai, thuế, giao đất sạch cho trường và có chính sách miễn thuế cho trường phi lợi nhuận.

Về vấn đề làm thế nào để có chất lượng giáo dục cao, TS. Trần Thị Bích Liễu, Trường ĐH Giáo dục – ĐH Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh, các trường cần ưu tiên đầu tư cho nguồn nhân lực bằng nhiều cách thức khác nhau. Các trường tư có quyền tuyển chọn giáo viên, học sinh theo những chuẩn riêng và chọn những giáo viên, học sinh có năng lực. Bên cạnh đó, các trường cần tập trung vào nghiên cứu sản sinh kiến thức mới để xây dựng uy tín và tạo nguồn kinh phí cho nhà trường; tập trung vào những hình thức đào tạo mới, tận dụng công nghệ thông tin và dựa trên nhu cầu của người học; đa dạng hóa các hoạt động phù hợp với nhu cầu và sở thích của người học và đội ngũ giáo viên/giảng viên; áp dụng các quy luật của thị trường một cách linh hoạt và mềm dẻo, tạo dựng hình ảnh của nhà trường qua chất lượng, qua đội ngũ và qua cấu trúc nghệ thuật của khuôn viên, nhà cửa và các trang thiết bị.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga đánh giá cao những đóng góp to lớn và nỗ lực của hệ thống các trường ngoài công lập trong 25 năm qua vì sự phát triển của nền giáo dục nước nhà. Hiện, Bộ GD-ĐT đang xây dựng dự thảo Luật Giáo dục ĐH, đã trình Quốc hội cho ý kiến lần 1, và đang trong quá trình hoàn thiện. Theo Thứ trưởng Bùi Văn Ga, một trong vấn đề quan trọng mà dự thảo Luật đưa ra là vì lợi nhuận và không vì lợi nhuận. Hai khái niệm này đi theo 2 cơ chế hỗ trợ khác nhau. Khi xác định được thế nào là trường không vì lợi nhuận thì có cơ chế khác, vì lợi nhuận thì sẽ có cơ chế khác. Hiện giờ, vấn đề này vẫn chưa rạch ròi nên chưa có cơ chế rõ ràng, làm thiệt thòi cho các trường không vì lợi nhuận. Do vậy, Thứ trưởng mong tiếp tục nhận được sự đóng góp tích cực về vấn đề này từ nhiều phía, vì đây sẽ là nền tảng phát triển hệ thống ngoài công lập. Thứ trưởng hi vọng, Luật Giáo dục ĐH ra đời sẽ là cơ sở cho các nhà quản lý ban hành các văn bản dưới luật điều chỉnh cho phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho hệ thống các trường ngoài công lập phát triển.

Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Vũ Ngọc Hoàng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh tầm quan trọng, vị trí, vai trò, ảnh hưởng của khối các trường ngoài công lập. Đồng chí cho rằng phải coi khối các trường này là một trong hai “cánh tay” của hệ thống giáo dục quốc dân. Do đó, Nhà nước cần hết sức quan tâm, coi trọng khu vực này, không phân biệt “con đẻ” hay “con nuôi”, giúp cho hệ thống các trường ngoài công lập ngày một mạnh lên. Không nên hạn chế về việc thành lập trường, nếu đủ các điều kiện đều có thể thành lập.

Đồng chí Vũ Ngọc Hoàng cho rằng vấn đề tự chủ đại học, quyền về tự chủ phải được bình đẳng giữa các trường công lập và ngoài công lập. Về vấn đề tài chính, các trường ngoài công lập phải tự hạch toán, Nhà nước chỉ giúp về tài sản cố định. Theo đồng chí, không nên gọi là phi lợi nhuận, quan trọng nhất là lợi nhuận đó không chia, và đương nhiên tài sản sinh ra không của cá nhân nào. Mặt khác, Hội đồng trường, dù lợi nhuận hay không lợi nhuận cũng nên đại diện cho cộng đồng, và phải có chính sách phân biệt về mặt tài chính giữa lợi nhuận và không lợi nhuận, đảm bảo đủ chi phí đầu vào để hoạt động và tái đầu tư.