Doanh nghiệp Việt Nam: Tư duy chiến lược và áp lực chuyển mình

Trong bối cảnh mới và để ứng phó với những thách thức của chính sách thuế quan, các doanh nghiệp đã có sự chủ động tập trung đa dạng hóa thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu.

Theo sắc lệnh mới nhất từ Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump: Mức thuế đối ứng với hàng hóa Việt Nam giảm từ 46% xuống còn 20%.

Đây là kết quả trực tiếp của những vòng đàm phán kéo dài của Chính phủ và bộ ngành từ cuối tháng 4/2025.

Cùng với đó là bài toán tiếp tục đặt ra cho doanh nghiệp Việt Nam về tư duy thị trường và chiến lược chuyển hướng, sự chủ động, linh hoạt trong thích ứng trước bối cảnh thị trường xuất khẩu nhiều biến động.

Những biến động của chính sách thương mại toàn cầu như "lửa thử vàng" cho thấy, bên cạnh hành động chuẩn bị từ sớm, từ xa của Chính phủ, bộ ngành, sự chủ động và bản lĩnh ứng phó đang ngày được củng cố của các doanh nghiệp Việt Nam.

Trong bối cảnh mới và để ứng phó với những thách thức của chính sách thuế quan, các doanh nghiệp đã có sự chủ động tập trung đa dạng hóa thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường đã ký hiệp định thương mại tự do (FTA).

Không ít doanh nghiệp Việt đã và đang xây dựng các phương án chuyển hướng một phần xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng khác. Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Canada và Australia, những đối tác đã ký FTA với Việt Nam được xem là “vùng đệm” giảm sốc khi thị trường Mỹ gặp biến động.

"Ứng phó với biến động tại thị trường Mỹ - thị trường quan trọng của dệt may Việt Nam, các doanh nghiệp đã chia sẻ đơn hàng đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ. Đã có sự đột phá về phương pháp làm việc, chính sách điều phối," ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam khẳng định.

Cũng như ngành dệt may, bên cạnh việc tập trung xuất khẩu sang những thị trường như châu Phi, châu Á, Nhật Bản, châu Âu, Mỹ…, các doanh nghiệp trong ngành da giày đã mở rộng xuất khẩu sang một số thị trường ở khu vực Nam Mỹ và Trung Đông với tiềm năng tiêu dùng lớn và đa dạng. Các doanh nghiệp cũng bước đầu tiếp cận các trang thương mại điện tử lớn như Alibaba, Amazon… nhằm mở thêm kênh tiêu thụ.

Không chỉ là việc mở rộng thị trường, tìm kiếm đơn hàng thay thế mà còn là lúc các doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng sản phẩm, cải thiện năng lực sản xuất – kiểm định, làm rõ xuất xứ và đáp ứng tiêu chuẩn môi trường, lao động để thâm nhập sâu vào các thị trường khó tính.

Đó là lý do các doanh nghiệp cũng đang tập trung cho đầu tư chiều sâu, củng cố hệ thống truy xuất nguồn gốc và giảm lệ thuộc vào khâu gia công đơn thuần.

Trên thực tế, đồng hành cùng doanh nghiệp, các bộ, ngành cũng đang vào cuộc quyết liệt để hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, tránh phụ thuộc quá mức vào một đối tác thương mại.

Các bộ ngành và các cơ quan thương vụ tại nước ngoài đã và đang đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, tổ chức hội chợ chuyên ngành, kết nối doanh nghiệp - nhà nhập khẩu tại các thị trường tiềm năng như châu Âu, Trung Đông, Mỹ Latinh, châu Phi.

Đáng chú ý, tại Quyết định số 1970/QĐ-BCT ngày 07/7/2025 ban hành Kế hoạch hành động của Bộ Công Thương thực hiện Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 18/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp xúc tiến thương mại trong và ngoài nước để thúc đẩy hoạt động thương mại năm 2025, bên cạnh các thị trường trọng điểm như EU, Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN, Ấn Độ, Trung Đông, châu Phi và Mỹ Latinh, Bộ trưởng Bộ Công Thương giao nhiệm vụ cho các đơn vị chức năng nghiên cứu, phân tích các cam kết trong các FTA đã ký kết để tham mưu xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng hiệu quả ưu đãi thuế quan.

Đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường, nhất là tại các khu vực có FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP, UKVFTA.

Như vậy không chỉ dừng lại ở việc “mở đường”, các bộ, ngành còn đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình nâng cao năng lực sản xuất, hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, cấp mã vùng trồng – vùng nuôi, xây dựng thương hiệu quốc gia và đàm phán song phương về quy định kỹ thuật.

Sự vào cuộc bài bản, đồng bộ này giúp các doanh nghiệp đã không còn đơn độc khi thay đổi tư duy chiến lược và chuyển hướng thị trường.

Giống như nhiều lần đối mặt rào cản thương mại trước đây, Việt Nam một lần nữa đứng trước thử thách để khẳng định vị thế, từ đó bước lên nấc thang cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nếu làm tốt, không chỉ thị trường Mỹ mà bước tiến vào các thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp Việt sẽ vững vàng và chắc chắn hơn trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thương trường quốc tế.

Áp lực chuyển thành động lực để tái cơ cấu hoạt động xuất khẩu và sự chuyển mình, thích ứng này không chỉ có nỗ lực từ mỗi doanh nghiệp mà cả các cơ quan, bộ ngành cần cùng vào cuộc./.