Doanh nghiệp tư nhân đồng hành đổi mới sáng tạo: Chia sẻ nguồn lực, nâng tầm công nghệ

Trong kỷ nguyên số, các doanh nghiệp tư nhân đang đứng trước thách thức lớn trong việc đổi mới công nghệ và tăng trưởng bền vững. Việc tận dụng nguồn lực dùng chung để phát triển khoa học, công nghệ có thể là chìa khóa giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, tăng cường năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, để giải pháp này trở thành hiện thực, cần có chính sách hỗ trợ hiệu quả và cơ chế hợp tác linh hoạt giữa doanh nghiệp và các bên liên quan.

Đầu tư phòng thí nghiệm dùng chung

Một trong những mục tiêu đầy thách thức trong Nghị quyết 57/NQ-TW đề ra là kinh phí chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) đạt 2% GDP, trong đó, phần lớn tài chính cho hoạt động này đến từ doanh nghiệp và xã hội, với mức 60%. Trong bối cảnh doanh nghiệp khoa học, công nghệ, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó khăn về tài chính và hạ tầng để thực hiện đổi mới sáng tạo, thì việc sử dụng phòng thí nghiệm dùng chung là một giải pháp quan trọng. Vấn đề đặt ra là cần đầu tư kịp thời các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia để dùng chung cho cả viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp hay tổ chức, cá nhân có nhu cầu.

Trước đây, Việt Nam đã đầu tư 15 phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia nhưng hoạt động chưa hiệu quả do không mở để dùng chung như mục tiêu ban đầu. Nguyên nhân do chưa xây dựng được định mức về kinh phí cho thuê hay sử dụng chung, Nhà nước lại không bố trí kinh phí duy trì phòng thí nghiệm. Sau một thời gian vận hành, đến nay, trang thiết bị lạc hậu và hầu hết các phòng thí nghiệm này đóng cửa dù nhu cầu của xã hội rất lớn. Gần đây, một số trường đại học, viện nghiên cứu được Nhà nước hỗ trợ xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm, giúp tăng tiềm lực nghiên cứu của các đơn vị được đầu tư, nhưng vẫn là những phòng thí nghiệm khép kín.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ, Nhà nước cần đầu tư mới các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, tập trung phục vụ cho các dự án trọng điểm về vi mạch bán dẫn, điện hạt nhân, dự án đường sắt cao tốc bắc-nam, hay cho các nghiên cứu về chế biến nông sản, giống, biến đổi gen, y tế… Đi kèm với đó là cơ chế quản lý, sử dụng để phòng thí nghiệm được khai thác hiệu quả...

Nhiều doanh nghiệp kỳ vọng sử dụng thiết bị dùng chung sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí đầu tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và tăng cường hợp tác. Điển hình như định hướng trọng tâm của Khu công nghệ cao Hòa Lạc là khuyến khích và tạo điều kiện khai thác hiệu quả cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật của khu để phục vụ hoạt động đào tạo, nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo. Với vai trò là cầu nối cho tăng tốc đổi mới sáng tạo, Ban Quản lý Khu Công nghệ cao Hòa Lạc đang triển khai cơ chế mở rộng khả năng tiếp cận, sử dụng hạ tầng nghiên cứu và phòng thí nghiệm hiện có cho các đối tượng trong và ngoài khu. Trong đó, phòng thí nghiệm mở là một trong những giải pháp ưu tiên.

Ngoài hạ tầng, doanh nghiệp còn đối mặt với những thách thức lớn như khó tiếp cận thông tin về công nghệ, không phân biệt được công nghệ nào tốt; muốn đổi mới công nghệ nhưng không có tiền; và không đủ nhân lực trình độ cao để tiếp nhận công nghệ. Bởi vậy, theo ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ ( Bộ Khoa học và Công nghệ) chính sách phải giải quyết bài toán này theo hướng tài trợ cho những dự án hợp tác giữa viện nghiên cứu và trường đại học thay vì chỉ tài trợ cho từng bên riêng lẻ. Như thế doanh nghiệp tận dụng được chuyên gia, nhà khoa học, phòng thí nghiệm của các cơ sở nghiên cứu và nhanh chóng chuyển hoá công nghệ vào sản xuất.

Về phía các doanh nghiệp mong muốn Nhà nước xây dựng dữ liệu về các chuyên gia trong từng lĩnh vực để doanh nghiệp tin tưởng giao giải quyết các đề bài, “nỗi đau” của doanh nghiệp. Các nhà khoa học cần thay đổi tư duy, chủ động cung cấp thông tin cho thị trường về sản phẩm mình đang làm hoặc có thể hỗ trợ được gì cho doanh nghiệp. Thậm chí, các viện nghiên cứu, trường đại học thành lập các tổ chuyên gia, các nhóm công tác để hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Khi doanh nghiệp nhận thấy sự hỗ trợ đó đem lại hiệu quả thì chắc chắn sẽ chuyển sang giai đoạn hợp tác đôi bên cùng hưởng lợi.

Hỗ trợ phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao

Khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp tư nhân hiện nay là thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong bối cảnh thay đổi mạnh mẽ của thị trường, một số doanh nghiệp nhận thấy cần phải đầu tư vào nguồn nhân lực nội bộ, tuyển dụng nhân sự trẻ có kiến thức về công nghệ số để đáp ứng những yêu cầu mới. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, việc sở hữu đội ngũ nhân sự có trình độ chuyên môn cao để tạo ra công nghệ mới hoặc làm chủ công nghệ tiên tiến là nằm ngoài tầm với. Theo các chuyên gia, cần sự hỗ trợ của các cơ sở nghiên cứu và đào tạo để đào tạo, nghiên cứu theo nhu cầu, đặt hàng của doanh nghiệp.

Một yếu tố quan trọng nữa là cần có Quỹ đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa có cơ hội nhận nguồn vốn thực hiện dự án đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nhiều doanh nghiệp dù có những ý tưởng công nghệ rất tiềm năng, nhưng thiếu vốn để triển khai, thì Quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ giúp giảm bớt rủi ro và thúc đẩy các dự án, đặc biệt là những dự án ươm mầm ở giai đoạn ban đầu. Nhiều mô hình thành công tại các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, Israel, Hàn Quốc… đã chứng minh khi có sự hỗ trợ đầu tư mạo hiểm, rất nhiều doanh nghiệp nhỏ đã tạo ra những đột phá lớn trong công nghệ, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế.

Khi đó, doanh nghiệp sẽ có đủ năng lực để đối mặt với thách thức toàn cầu và đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc gia. Các doanh nghiệp đang mong chờ những chủ trương đột phá sớm được cụ thể hoá để có thêm nguồn lực hỗ trợ triển khai các dự án chiến lược của doanh nghiệp.