Doanh nghiệp tăng tốc đầu tư xanh để giảm phát thải

Trước áp lực từ các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản…, doanh nghiệp (DN) xuất khẩu (XK) buộc phải tham gia “cuộc chơi” Net Zero để không bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc áp dụng tiêu chuẩn ESG và chuyển sang mô hình kinh doanh tạo tác động xã hội không chỉ giúp họ duy trì thị trường mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận vốn xanh, khẳng định giá trị phát triển bền vững

Chủ động thích ứng

“Chuyển đổi kép” – kết hợp giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh – đang trở thành xu hướng tất yếu toàn cầu, với ba mục tiêu chính: Nâng cao hiệu quả kinh tế bền vững, tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính. Tại Việt Nam, công nghệ số được kỳ vọng là lực đẩy cho mô hình kinh tế xanh, giúp giảm phát thải, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và tiêu dùng bền vững. Nhiều DN đã chủ động tích hợp mục tiêu chuyển đổi số vào chiến lược phát triển, hướng đến tăng trưởng bền vững trong bối cảnh kinh tế – môi trường đầy biến động.

Trao đổi với PV Báo CAND, ông Lê Thanh Sơn, Giám đốc Khối kinh doanh hàng hoá, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco Daklak) cho biết, các FTA mở ra cơ hội lớn cho DN nông sản, nhưng đi kèm là yêu cầu ngày càng cao về phát triển bền vững. Điều này đã thúc đẩy Simexco tiên phong theo đuổi mô hình “chuyển đổi kép” – kết hợp chuyển đổi xanh và chuyển đổi số.

Với mạng lưới 80.000 nông hộ liên kết, công ty từng bước giảm phát thải về mức zero, phát triển vùng nguyên liệu bền vững theo các tiêu chuẩn quốc tế như 4C, Rainforest Alliance, Fairtrade, đồng thời đáp ứng quy định chống phá rừng của EU. Hiện tại, Simexco đang triển khai sản xuất cà phê đáp ứng quy định chống phá rừng mới của Liên minh châu Âu (EU), đón đầu xu hướng toàn cầu.

“Từ năm 2009, Simexco đã đồng hành cùng nông dân và hợp tác xã tại Đắk Lắk trong canh tác cà phê bền vững, cải tiến quy trình chế biến, nâng cao chất lượng sản phẩm và thu nhập, đồng thời giảm thiểu tác động môi trường. Với bộ tiêu chí ECO-Friendly – Chuyển đổi xanh, công ty đã tái canh 3,5 triệu cây giống, trồng 2,8 triệu cây che bóng, phát triển mô hình canh tác xen canh, tiết kiệm nước, sử dụng phân hữu cơ, sản xuất giảm phát khí thải và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn”, ông Sơn cho hay.

Song song, Simexco ứng dụng công nghệ vào quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc và giám sát vùng nguyên liệu, hướng tới nâng cao giá trị cà phê Đắk Lắk trên thị trường toàn cầu. Đặc biệt, Simexco Đắk Lắk vừa khánh thành Nhà máy chế biến hồ tiêu tiệt trùng số 2 tại TP. Buôn Ma Thuột – hiện là nhà máy lớn nhất Tây Nguyên trong lĩnh vực này. Với công suất 4.500 tấn/năm, tích hợp công nghệ hiện đại đạt chuẩn quốc tế, nhà máy góp phần nâng tổng công suất chế biến tiệt trùng của Simexco lên 6.000 tấn/năm, đáp ứng các thị trường khó tính như EU và Mỹ.

“Đây là bước đi chiến lược nhằm nâng cao giá trị hồ tiêu XK, mở rộng thị trường và khẳng định vai trò trụ cột của DN trong phát triển nông nghiệp bền vững tại Tây Nguyên”, ông Thái Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Simexco nói.

Cùng với đó, bà Nguyễn Thị Huyền, Tổng Giám đốc, Công ty cổ phần XK quế hồi Việt Nam – Vinasamex cho biết, bên cạnh chất lượng, các thị trường còn đòi hỏi DN phải chú trọng phát triển bền vững và trách nhiệm thương mại. Việc chuyển từ kinh doanh theo chuỗi giá trị sang tạo tác động xã hội, cùng với áp dụng tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị), giúp DN không chỉ thâm nhập mà còn đứng vững ở các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc. Đồng thời, DN tiếp cận được nguồn vốn xanh và các quỹ đầu tư, gia tăng giá trị vô hình bên cạnh giá trị hữu hình.

Theo đó, giá trị hữu hình có thể chỉ 500 tỷ đồng, nhưng giá trị vô hình của DN có thể lên đến hàng nghìn tỷ đồng. Do đó, “để cạnh tranh trên thị trường toàn cầu, áp dụng và thực hành ESG trở thành yêu cầu thiết yếu giúp DN nâng cao vị thế, mở rộng thị trường và thu hút đầu tư. Thực hành ESG không chỉ giúp DN nhận diện, giảm thiểu rủi ro mà còn thúc đẩy phát triển bền vững và tiết kiệm chi phí. Để thành công, DN cần có tư duy đúng đắn và chủ động trong quá trình chuyển đổi này”, bà Nguyễn Thị Huyền nhấn mạnh.

Cần sự đầu tư dài hạn

Trên thực tế, không chỉ các DN lớn, mà nhiều DN nhỏ và vừa (SMEs) cũng đang chủ động thích ứng với chính sách thương mại xanh của các thị trường XK, nhằm không bị bỏ lại trong sân chơi toàn cầu. Bởi, trong cuộc chơi này, SMEs là nhóm dễ bị tổn thương nhất trong "thị trường phát thải". Khi các cơ chế như CBAM, tiêu chuẩn ESG và yêu cầu kiểm kê phát thải trong chuỗi cung ứng toàn cầu được siết chặt, các SMEs không theo kịp sẽ mất năng lực cạnh tranh. Đặc biệt, các tập đoàn đa quốc gia sẽ yêu cầu nhà cung cấp minh bạch dữ liệu phát thải – buộc SMEs phải kiểm kê nếu muốn duy trì hợp đồng.

Từ năm 2026, EU chính thức áp dụng Quy định chống phá rừng (EUDR). Cùng với đó, các thị trường lớn như Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ cũng dần yêu cầu tính toán Dấu chân carbon (Product Carbon Footprint – PCF) cho từng sản phẩm. Điều này đòi hỏi DN phải phối hợp chặt chẽ với nông dân, đơn vị chế biến và logistics để xây dựng “chuỗi carbon minh bạch” – ví dụ như theo dõi toàn bộ phát thải CO từ khâu trồng trọt đến đóng gói của một container chuối XK.

TS. Đinh Thị Hải Vân, Viện Nghiên cứu tăng trưởng xanh, nhận định áp lực không chỉ đến từ quy định pháp luật mà ngày càng rõ nét hơn từ thị trường quốc tế. Các nhà nhập khẩu lớn tại EU, Mỹ, Nhật Bản yêu cầu DN minh bạch dấu chân carbon, công bố báo cáo khí nhà kính và thực hành ESG.

Cơ chế CBAM của EU sẽ áp thuế cao với hàng hóa có phát thải lớn, trong khi các quỹ đầu tư và ngân hàng ESG ngày càng siết chặt tiêu chuẩn cấp vốn. Việc sớm triển khai giảm phát thải và áp dụng ESG giúp DN duy trì XK, nâng cao năng lực quản trị, tăng uy tín thương hiệu, thu hút đầu tư và bắt kịp xu hướng phát triển bền vững. “Hành trình đến Net Zero là một hành trình dài – DN nào bắt đầu sớm sẽ đến đích nhanh và vững chắc hơn”, bà Vân nhấn mạnh.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV, nhận định rằng áp lực từ các tiêu chuẩn môi trường và phát triển bền vững đang gia tăng trên hầu hết lĩnh vực XK, không chỉ ở ngành có phát thải cao. Chi phí logistics, vận tải tăng cũng làm giảm năng lực cạnh tranh của DN. Nhiều DN XK hiện đối mặt với yêu cầu khắt khe từ đối tác quốc tế, như báo cáo bền vững, minh bạch dữ liệu và chứng minh cam kết chuyển đổi. Trong khi các DN lớn đã chủ động thích ứng, phần lớn SMEs vẫn gặp khó khăn do thiếu thông tin, nguồn lực tài chính, nhân sự và kết nối thị trường.

Theo bà Thủy, đầu tư cho ESG và chuyển đổi xanh là chiến lược dài hạn, nhưng hiện nhiều DN vẫn phải xoay xở từ dòng tiền ngắn hạn, thiếu cơ chế tài chính trung – dài hạn phù hợp. DN cần bắt đầu từ việc tuân thủ pháp lý trong nước và quốc tế, theo sát các yêu cầu ESG trong hợp đồng để tích hợp dần yếu tố bền vững. Đồng thời, cần tận dụng hợp tác với các đối tác quốc tế trong chuỗi cung ứng và lan tỏa văn hóa phát triển bền vững trong nội bộ.

Dù ESG có thể tạo gánh nặng ban đầu, đặc biệt với SMEs, nhưng đây là hướng đi tất yếu. Để cam kết ESG được hiện thực hóa, DN rất cần sự đồng hành từ cơ quan quản lý, chuyên gia, cũng như chia sẻ kinh nghiệm từ các đơn vị tiên phong trong phát triển bền vững.