‘Dịch vụ công tốt nhất là dịch vụ người dân không phải làm gì’

Đó là một trong những quan điểm được đưa ra thảo luận giữa các chuyên gia Việt Nam và 4 nước Bắc Âu xung quanh áp dụng các giải pháp số vào dịch vụ công.

Tọa đàm khoa học “Lãnh đạo và quản trị công hiệu quả, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Kinh nghiệm Bắc Âu và Việt Nam” diễn ra hôm 23/3 tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội. Nhiều chuyên gia đến từ các nước Bắc Âu (Thụy Điển, Đan Mạch, Phần Lan và Na Uy) cùng các chuyên gia Việt Nam thảo luận những vấn đề cấp thiết, thực tiễn về ứng dụng đổi mới sáng tạo cho hệ thống quản trị công minh mạch, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp và người dân, tăng trưởng bứt phát về kinh tế và phát triển nhanh, bền vững xã hội.

Dịch vụ tập trung vào con người

Ông Jarkko Levasma, chuyên gia đến từ Bộ Tài chính, ban Công nghệ thông tin công, Phần Lan chia sẻ trực tuyến: “Tôi thấy tọa đàm được đánh giá là phản ánh một trong những chương trình tham vọng nhất của các bạn trong lĩnh vực này trong nhiều năm trở lại đây”.

Ông nêu ra những bài học kinh nghiệm của Phần Lan, được nhiều diễn giả tại tọa đàm đồng tình, về việc “Số hóa khu vực công theo hướng con người để tự động hóa dịch vụ công”. Trong đó, ông dẫn chứng câu chuyện của Phần Lan xung quanh việc các dịch vụ công “đi theo” một người dân từ lúc họ sinh ra cho đến khi trưởng thành, phát triển sự nghiệp và già đi.

“Một câu chuyện đơn giản các bạn có thể gặp là điền tờ đơn hoàn thuế hàng năm, điều có thể gây đau đầu cho nhiều người. Nếu chúng ta đã có những dữ liệu sẵn có với hệ thống an toàn, các hệ thống có thể tự động điền trước hàng loạt biểu mẫu cho người dân, và họ chỉ cần xem lại trước khi đặt bút ký”.

Ông cho rằng những quy trình số hóa, tự động này hướng đến “Dịch vụ công tốt nhất là dịch vụ công mà người dân không phải làm gì”.

Quan điểm “tập trung vào con người” này cũng tương ứng với các chính sách của Việt Nam về việc “lấy người dân làm trung tâm”, theo PGS.TS Hoàng Văn Nghĩa, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Việt Nam đang ở giai đoạn phát triển quan trọng, hướng tới trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh yêu cầu cấp bách về cải cách hành chính toàn diện, loại bỏ sự chồng chéo trong chức năng của các cơ quan, nâng cao năng lực lãnh đạo và đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực công.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị vừa qua đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực quan trọng để phát triển bứt phá đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Việc đổi mới sẽ giúp nền hành chính công Việt Nam đáp ứng tốt hơn nhu cầu và kỳ vọng của người dân, qua đó củng cố niềm tin và trách nhiệm giải trình trong quản trị nhà nước.

Tiến sĩ Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia cũng nhấn mạnh “sự thấu cảm với người dân” trong việc thiết lập các hệ thống quản trị công hiệu quả. Ông đề cập đến tiềm năng đổi mới sáng tạo to lớn ở Việt Nam và khả năng ứng dụng trong hệ thống công, cũng như những thách thức với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc đầu tư và cung cấp giải pháp dịch vụ công hoàn thiện, đồng bộ, không chồng chéo.

Một khía cạnh khác của đổi mới dịch vụ công tập trung vào con người là luôn dành sự hỗ trợ cho các nhóm công dân yếu thế. Theo chuyên gia ông Halvor Walla, Chuyên gia công nghiệp về Quản lý công của Na Uy, dù các hệ thống quản trị xã hội hướng đến số hóa, nhưng vẫn cần các hệ thống vật lý. “Sẽ luôn có những người không thể tiếp cận được công nghệ, như người lớn tuổi, người khuyết tật. Nên ở Na Uy chúng tôi luôn có các phương án vật lý để thay thế trong trường hợp họ không sử dụng được công nghệ số. Và chúng ta cũng nên có các văn phòng vật lý để mọi người có thể tìm đến nếu cần được giúp đỡ, không nhắm đến 100% dịch vụ số.

Ngoài ra cũng nên đảm bảo các dịch vụ công có thể tiếp cận được với mọi người, theo nghĩa ví dụ như có các giải pháp cho người khiếm thị sử dụng máy tính, v.v..."

Quản lý dữ liệu và khóa cá nhân

Ông Anders Windinge, Cố vấn trưởng, Chính quyền địa phương Đan Mạch cho biết, một trong những khó khăn để các dịch vụ công số hóa tiếp cận được nhiều người dân là lo ngại về bảo mật dữ liệu.

Vì vậy, Đan Mạch đã tạo ra một nền tảng với “khóa cá nhân” để đảm bảo dữ liệu được trao đổi giữa các cơ quan chức năng với đúng người, đúng việc, chứ không tràn lan giống như chia sẻ thông tin trên mạng xã hội.

Ông Nils Öberg, Tổng Giám đốc, Cơ quan Bảo hiểm Xã hội Thụy Điển và Chuyên gia cấp cao, Ủy ban AI Thụy Điển chia sẻ bài học của cơ quan Quản lý Hệ thống Bảo hiểm Xã hội Thụy Điển. Với hàng chục năm kinh nghiệm, hệ thống này đã đạt đến sự ổn định và chính xác cao, giúp giảm chi phí và thời gian thanh toán các dịch vụ, cải thiện độ tin cậy.

Tuy nhiên, chuyên gia Thụy Điển cũng đề cập đến những thách thức về AI và rủi ro dữ liệu mang tính hệ thống. Bên cạnh đó, các dịch vụ số, như dịch vụ đám mây “là các mô hình kinh doanh trong khi nhiệm vụ chính của các cơ quan hành chính công không phải là thực hiện kinh doanh”, dẫn đến những khác biệt trong thực thi.