Đề xuất bỏ ‘biên chế suốt đời’ để cởi trói tư duy cho công chức, viên chức

ĐBQH đề xuất bỏ “biên chế suốt đời” để “cởi trói tư duy” cho đội ngũ công chức, viên chức trong công cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy.

Nhiều ý kiến chuyên gia, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) khẳng định tinh thần “học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm trở thành kim chỉ nam cho cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy - nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Đặc biệt, có ý kiến đề xuất bỏ “biên chế suốt đời” để “cởi trói tư duy” cho đội ngũ công chức, viên chức phát huy năng lực trong thời đại mới.

Học tập suốt đời, thích nghi chuyển đổi số

Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã thay đổi căn bản cách vận hành của bộ máy hành chính. Để bắt kịp xu thế của thời đại, công chức không thể trì trệ, thiếu sáng tạo, không chịu cập nhật kiến thức mới.

Đứng trước xu hướng phát triển như vũ bão của công nghệ, tinh thần “học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm chính là kim chỉ nam, là điều kiện tiên quyết để đảm bảo mỗi cá nhân có thể thích nghi với yêu cầu công việc ngày càng cao.

Chia sẻ với Báo điện tử VTC News, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) khẳng định: "Công chức không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghệ, công cuộc chuyển đổi số. Nếu không tiếp cận công nghệ, không học hỏi và nâng cao kỹ năng, thì công chức sẽ tự đẩy mình ra khỏi bộ máy Nhà nước".

Ông Hòa lấy ví dụ thực tế từ chính các đại biểu Quốc hội đã chuyển đổi từ sử dụng văn bản giấy tờ sang làm việc hoàn toàn trên máy tính, iPad. Các tài liệu, dự thảo luật, chương trình họp đều được lưu trữ và thao tác trên thiết bị điện tử, giúp tiết kiệm thời gian, giảm tải công việc hành chính và nâng cao hiệu quả làm việc.

“Tôi là đại biểu lớn tuổi nhưng lâu nay họp hành chỉ cần điện thoại và iPad là đủ. Bí thư tỉnh Đồng Tháp đi họp cả tháng cũng chỉ điều hành công việc qua điện thoại, laptop. Những người giữ trọng trách trong bộ máy Nhà nước cũng buộc phải thay đổi để thích nghi với công nghệ số. Nếu đại biểu Quốc hội có thể chuyển đổi số mạnh mẽ như vậy, thì không có lý do gì cán bộ, công chức ở các cấp không làm được", ông Hòa nói.

Còn theo PGS.TS Ngô Thành Can, nguyên Phó Trưởng khoa Tổ chức và Quản lý nhân sự (Học viện Hành chính Quốc gia), công chức không chỉ cần thay đổi tư duy làm việc mà còn phải có trách nhiệm với từng hành động của bản thân.

"Khi công chức làm việc với tinh thần trách nhiệm cao, bộ máy sẽ vận hành hiệu quả, tiết kiệm thời gian, giảm thiểu các thủ tục hành chính rườm rà và nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân", PGS.TS Ngô Thành Can nói.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế và hành chính công hiện đại, công chức không chỉ cần trình độ chuyên môn mà phải liên tục cập nhật các xu hướng công nghệ mới. Không có chuyện công chức chỉ làm việc theo kiểu cũ mà vẫn đảm bảo hiệu quả. Muốn tồn tại, họ phải linh hoạt, thích nghi và học hỏi không ngừng.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, công cuộc cải cách hành chính và tinh gọn bộ máy của Đảng đang diễn ra mạnh mẽ, thúc đẩy tư duy quản lý theo kết quả thực chất. Không ai còn có thể đứng yên trong vùng an toàn, không vị trí nào là bất biến. Điều này tạo ra áp lực đổi mới và loại bỏ những cá nhân không đáp ứng yêu cầu công việc, giúp nâng cao hiệu quả phục vụ Nhân dân và doanh nghiệp.

“Xây dựng bộ máy tinh gọn không chỉ là cắt giảm biên chế mà quan trọng hơn là nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự. Việc siết chặt kỷ luật, loại bỏ những cán bộ trì trệ sẽ giúp hệ thống công quyền vận hành hiệu quả, minh bạch và đáp ứng kỳ vọng của Nhân dân”, đại biểu Phạm Văn Hòa nói.

Bỏ “biên chế suốt đời” để “cởi trói tư duy” cho công chức

Hiện có tâm lý cán bộ ngại thay đổi, thích ổn định “sáng cắp ô đi, tối cắp ô về”, ngại tiếp cận công nghệ, sợ trách nhiệm, thiếu tinh thần trong cải cách hành chính. Một trong những rào cản lớn đối với hiệu suất làm việc của công chức là tư duy “biên chế suốt đời”.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, việc giữ “biên chế suốt đời” tạo ra sự trì trệ, khiến công chức không có động lực phấn đấu. Trong bộ máy hành chính hiện đại, ai làm tốt thì được giữ lại, ai không làm được việc thì cần loại bỏ.

“Không thể có chuyện ‘sáng cắp ô đi, tối cắp ô về’ mà vẫn hưởng lương đều đặn từ ngân sách Nhà nước. Việc này cử tri phản ánh và tôi nhiều lần trong các phiên thảo luận. Quốc hội cũng từng nhắc đến việc bỏ “biên chế suốt đời với công chức”, ông Hòa nói.

Việc siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính là điều cần thiết. Vì vậy cần loại bỏ tư tưởng “sáng làm, chiều chơi”, đồng thời cương quyết xử lý cán bộ trì trệ, không chịu đổi mới, đảm bảo bộ máy hoạt động năng động, sáng tạo và hiệu quả.

Thay vì biên chế trọn đời, đại biểu Hòa đưa ra giải pháp là mô hình hợp đồng lao động với cơ chế đánh giá minh bạch sẽ giúp tạo động lực cho công chức làm việc hiệu quả hơn.

“Hợp đồng lao động có thời hạn và được gia hạn dựa trên kết quả làm việc sẽ giúp loại bỏ những cá nhân không đáp ứng yêu cầu, đồng thời khuyến khích tinh thần cống hiến. Ai làm tốt giữ lại, ai không làm tốt thì cho thôi việc”, đại biểu Phạm Văn Hòa nói.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương, Ủy viên Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội, những quy định hiện nay cũng không có khái niệm công chức, viên chức suốt đời.

Bà Nga cho rằng, mỗi năm đều có sự đánh giá công chức, viên chức, và đi kèm với sự đánh giá đó cũng có những quy định. Những người trong vòng thời gian nhất định không hoàn thành nhiệm vụ, hay chỉ hoàn thành nhiệm vụ, không phải hoàn thành tốt nhiệm cũng bị xử lý.

“Tại sao chúng ta chưa thực hiện một cách nghiêm túc việc loại bỏ khỏi bộ máy những người không hoàn thành nhiệm vụ? Bởi vì, trong quá trình đánh giá cán bộ, vẫn còn tâm lý nể nang, nên chưa thể loại bỏ được những trường hợp năng lực yếu kém”, bà Nga nói.

Cho rằng có nhiều người không làm tốt, không hoàn thành nhiệm vụ nhưng vẫn “an toàn”, bà Nga đề xuất cần thực hiện thật nghiêm túc khâu đánh giá, một cách khách quan.

“Ví dụ, đã có quy định sau hai năm, hoặc ba năm không hoàn thành nhiệm vụ liên tiếp, những cán bộ đó sẽ bị loại khỏi bộ máy”, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nêu quan điểm.

Giao KPI để loại bỏ tư tưởng ‘sống lâu lên lão làng’

Hiện nhiều cơ quan vẫn đánh giá công chức dựa trên thâm niên thay vì hiệu quả công việc. Điều này tạo ra tâm lý vào Nhà nước để có công việc ổn định thay vì cống hiến.

Cùng với đề xuất bỏ “biên chế suốt đời”, giải pháp được đưa ra là áp dụng KPI vào từng cá nhân tổ chức trong bộ máy công quyền.

Theo PGS Ngô Thành Can, việc áp dụng KPI vào quản lý công chức và lãnh đạo không chỉ là yêu cầu khách quan và xu thế tất yếu. Muốn bộ máy tinh gọn mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả thì đi kèm bộ máy đó phải là những nhân sự có năng lực, trình độ đáp ứng được yêu cầu công việc.

Chỉ khi nào khu vực công rõ về các tiêu chí, chỉ tiêu, quá trình thực thi, các nguồn lực, kết quả, khi đó mới có thể làm chủ được công nghệ, làm chủ được quá trình thực thi công vụ.

“Việc giao KPI không chỉ dừng lại ở cấp lãnh đạo mà cần được áp dụng cho toàn bộ hệ thống cán bộ công chức. Khi mỗi cá nhân có mục tiêu công việc rõ ràng, họ sẽ có trách nhiệm hơn với kết quả thực hiện của mình. Điều này giúp giảm tình trạng làm việc đối phó, đùn đẩy trách nhiệm và nâng cao hiệu suất hoạt động của cơ quan hành chính”, PGS. TS Ngô Thành Can cho hay.

GS.TS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khóa XV, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng đồng tình với ý kiến trên. Với ông, việc áp KPI cho cơ quan công quyền phải là xu thế.

“Không chỉ Nghị quyết 25 của Chính phủ, luật liên quan đến ngân sách đã đưa ra yêu cầu phải tiến tới quản lý đầu tư ngân sách theo kết quả đầu ra. Tức là tiền ngân sách bỏ ra sẽ mang lại kết quả đầu ra là cái gì, đo lường được bao nhiêu. Đó chính là chỉ tiêu KPI”, đại biểu Hoàng Văn Cường khẳng định.

Ông Cường còn cho rằng, khi Chính phủ đã có chỉ tiêu KPI cho từng bộ, ngành, địa phương thì buộc các bộ, ngành, các địa phương phải phân chia chỉ tiêu KPI này thành các chỉ tiêu nhỏ, áp cho từng bộ phận trong cơ quan, đơn vị. Từng bộ phận lại áp cho từng người cán bộ, công chức.

Từ đó sẽ có cơ sở để đánh giá, khen thưởng, kỷ luật không phải một tổ chức, một cơ quan, một địa phương, với người đứng đầu mà còn là cơ sở để đánh giá đến từng cán bộ, công chức.

Nói về những rào cản khiến KPI gặp khó khi áp dụng vào quản lý, điều hành trong khu vực công, đại biểu Hoàng Văn Cường đưa ra nhiều lý do.

Trong đó, ông nhấn mạnh vào thói quen, lối mòn: “Từ trước đến nay, nhiều người cứ tuân thủ chấp hành pháp luật, thế là hoàn thành tốt. Bây giờ, giao KPI thì không phải cứ ngồi đó tuân thủ là được. Họ phải năng động, sáng tạo, tìm cách để giải quyết được công việc. Họ sẽ không còn ỷ lại nói rằng vì luật pháp hay vì quy định không cho phép mà buộc lòng phải làm để đạt chỉ tiêu KPI”.

Làm như vậy sẽ thay đổi cả về tư duy quản lý của người đứng đầu, thay đổi về mặt phương thức và năng lực của mỗi người cán bộ, công chức trong cơ quan công quyền.

Nếu đồng tâm, đồng lòng thì đây sẽ là cơ hội tạo nên sự phát triển tiến bộ. Ngược lại, e sợ, né tránh sẽ tạo ra một rào cản rất lớn cho quá trình áp dụng KPI.

Dựa trên cơ sở đo lường, đánh giá đó thì sẽ có chế độ, chính sách thỏa đáng để đáp ứng cho những người làm việc tốt, năng lực cao thì sẽ được hưởng thụ cao. Thậm chí, đấy chỉ tiêu rất quan trọng để cân nhắc trong quá trình bổ nhiệm, thăng tiến, đề bạt cán bộ.

“Nếu chúng ta làm được như thế, rõ ràng nó sẽ tạo ra một cái môi trường cạnh tranh rất là bình đẳng, tạo môi trường phấn đấu và tạo ra một cái môi trường để giữ chân người tài, thu hút người tài vào khu vực công”, ông Cường chia sẻ thêm.

Yêu cầu mới với công chức trong giai đoạn hiện nay bao gồm cải cách hành chính, chuyển đổi số, tinh giản biên chế và đánh giá hiệu suất làm việc dựa trên kết quả thực tế. Công nghệ số không chỉ thay đổi cách làm việc mà còn đòi hỏi công chức phải thành thạo kỹ năng số để nâng cao hiệu quả công việc.

Đại biểu Phạm Văn Hòa kiến nghị, việc triển khai KPI cần gắn với cơ chế khen thưởng – kỷ luật minh bạch.

“Những cá nhân hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ phải được ghi nhận và khuyến khích, trả lương thưởng, bổ nhiệm vào các vị trí xứng đáng. Ngược lại, trong khi những người liên tục không đạt KPI cần bị đào thải, cho thôi việc. Đây là cách để tạo ra bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu quả và hoạt động vì lợi ích chung của xã hội”, ông Hòa nói.