Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm: Cần sớm cấp "sổ xanh" cho "báu vật" của thiên nhiên

Đối với các quần thể Voọc mông trắng tại Kim Bảng ở Hà Nam (nay là Ninh Bình), phía địa phương cần khẩn trương hoàn thiện hồ sơ để thành lập Khu rừng đặc dụng bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng.

Trước “ngưỡng cửa” bước vào thời kỳ tăng tốc phát triển kinh tế, hạ tầng, du lịch... thì việc gìn giữ không gian sinh tồn cho các loài hoang dã, đặc biệt là các loài hoang dã đặc hữu quý, hiếm và hệ sinh thái không còn là lựa chọn - mà là một trách nhiệm sống còn, gắn chặt với chất lượng sống, an ninh sinh thái và quyền được hít thở trong lành của các thế hệ tương lai.

Vì thế, sau khi Báo Điện tử VietnamPlus đăng tải loạt bài “Kiến thiết không gian bảo tồn: Mệnh lệnh sống còn, trách nhiệm với tương lai,” Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) - ông Đoàn Hoài Nam cho rằng cần phải sớm cấp "sổ xanh" - thành lập khu bảo tồn đã được quy hoạch, dự kiến, để bảo vệ, bảo tồn báu vật tự nhiên.

Hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ

- Đầu tiên, xin ông cho biết đánh giá của Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm về loạt bài vừa được Báo Điện tử VietnamPlus phản ánh?

Phó Cục trưởng Đoàn Hoài Nam: Chúng tôi đã đọc loạt bài và thấy rằng đây là một loạt bài công phu, mang tính thời sự, có tầm ảnh hưởng tới các cơ quan quản lý cũng như những người làm chính sách và thực hiện các hoạt động liên quan đến lĩnh vực bảo tồn, phát triển tài nguyên rừng bền vững, bảo vệ môi trường tự nhiên, đa dạng sinh học đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng, các nhà hoạch định chính sách về tính cấp bách của công tác bảo tồn, hướng tới nền kinh tế xanh, phát triển bền vững.

Đặc biệt, loạt bài viết đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ về thực trạng đáng báo động của công tác bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường tại Việt Nam trước sức ép của phát triển kinh tế; thể hiện rõ vai trò và trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc phản ánh những vấn đề có tầm ảnh hưởng lớn đến tương lai của đất nước.

Bên cạnh đó, loạt bài cũng đã phân tích sâu về vai trò của người đứng đầu các địa phương khi cho rằng mấu chốt của vấn đề nằm ở tư duy, quyết tâm trong việc lựa chọn giữa lợi ích kinh tế trước mắt và sự phát triển bền vững dài hạn, là hoàn toàn phù hợp với bối cảnh hiện nay.

- Với thực trạng như loạt bài chúng tôi vừa phản ánh, theo ông, trước mắt để bảo vệ các hệ sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học, đặc biệt là quần thể Voọc mông trắng quý hiếm tại khu vực Kim Bảng, tỉnh Hà Nam (nay là tỉnh Ninh Bình), Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình cần có những chỉ đạo cụ thể thế nào?

Phó Cục trưởng Đoàn Hoài Nam: Để bảo vệ hiệu quả các hệ sinh thái và bảo tồn đa dạng sinh học, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình cần chỉ đạo các cơ quan chức năng triển khai một cách đồng bộ, quyết liệt những chiến lược, quy hoạch, kế hoạch hành động đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt về: Lâm nghiệp, thủy sản, bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học.

Cụ thể, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình cần tập trung rà soát khung thể chế, chính sách pháp luật để chỉ đạo đảm bảo triển khai thực hiện đồng bộ, thống nhất và phù hợp với thực tiễn; tuân thủ đúng các quy định của pháp luật cũng như các cam kết quốc tế; tăng cường tổ chức thực thi giám sát pháp luật; kiểm soát chặt chẽ các hoạt động có ảnh hưởng đến tài nguyên rừng và cảnh quan môi trường; đảm bảo các nguồn lực cho công tác quản lý, bảo vệ rừng, bảo tồn biển và các hoạt động đa dạng sinh học.

Đối với các quần thể Voọc mông trắng tại Kim Bảng ở Hà Nam (nay là Ninh Bình), phía địa phương cần khẩn trương hoàn thiện hồ sơ để thành lập Khu rừng đặc dụng bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng theo đúng Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 895/QĐ-TTg ngày 24/8/2024.

Kiên quyết từ chối dự án gây ảnh hưởng

- Về phía Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sau đây sẽ có đề nghị, vào cuộc, đưa ra hướng giải quyết thế nào để góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn các hệ sinh thái, đa dạng sinh học trên cả nước nói chung; đặc biệt là các quần thể Voọc mông trắng tại tỉnh Ninh Bình?

Phó Cục trưởng Đoàn Hoài Nam: Để giải quyết các vấn đề tồn tại trong công tác bảo tồn các hệ sinh thái rừng, đa dạng sinh học, giải pháp cấp thiết là cần tập trung rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật; đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các luật về lâm nghiệp, bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học và phù hợp với thực tiễn cũng như cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Cùng với đó là tổ chức triển khai có hiệu quả các chiến lược, quy hoạch quốc gia lâm nghiệp, môi trường và đa dạng sinh học; kiểm soát chặt chẽ các hoạt động liên quan đến môi trường; nâng cao chất lượng và minh bạch trong công tác đánh giá tác động môi trường đối với các dự án.

Các địa phương cần kiên quyết từ chối các dự án gây ảnh hưởng nghiêm trọng cho hệ sinh thái quan trọng; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ.

- Vậy, với việc sáp nhập các tỉnh, thành phố, vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp - theo ông, tới đây các khu bảo tồn (trong cùng địa phương) có nên sáp nhập với nhau để củng cố công tác quản lý, bảo tồn hiệu quả hơn?

Phó Cục trưởng Đoàn Hoài Nam: Việc tổ chức quản lý các khu rừng đặc dụng được quy định cụ thể tại Luật Lâm nghiệp. Các khu rừng đặc dụng đã được thành lập cho đến nay đều thực hiện đúng như vậy và quản lý có hiệu quả trong công tác bảo vệ tài nguyên rừng và đa dạng sinh học.

Với việc sáp nhập các tỉnh, thành phố, một số tỉnh hiện nay cũng đã sáp nhập các ban quản lý với nhau để quản lý. Tuy nhiên, chưa thể có cơ sở để đánh giá mô hình này hoạt động quản lý hiệu quả hơn. Do vậy cần xem xét đánh giá trên cơ sở pháp lý, khoa học và thực tiễn.

Khẩn thiết cấp “sổ xanh” cho loài đặc hữu

- Trường hợp các khu vực đã dự kiến thành lập khu bảo tồn (trước khi sáp nhập tỉnh) như Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng Kim Bảng, theo ông, tới đây khu vực này nên thành lập riêng khu bảo tồn như dự kiến, hay cân nhắc sáp nhập với Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long?

Phó Cục trưởng Đoàn Hoài Nam: Theo quan điểm của chúng tôi thì Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng Kim Bảng cần được thành lập riêng. (Nghĩa là khu vực này cần phải sớm được cấp “sổ xanh” để đảm bảo công tác quản lý, bảo vệ sinh cảnh, bảo tồn các loài hoang dã hiệu quả).

Lý do bởi Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia quy định tách biệt Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng Kim Bảng với Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Vân Long (Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long trước đây, nay cũng được quy hoạch thành Khu bảo tồn loài - sinh cảnh). Về mặt khoa học, các khu rừng này cũng có vị trí không liền vùng, không liền khoảnh.

Tuy nhiên, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình có thể xem xét hình thức thành lập một ban quản lý để quản lý 2 khu bảo tồn loài - sinh cảnh này trên tinh thần tinh gọn bộ máy mà Đảng và Nhà nước đang triển khai thực hiện. Mặt khác, khu Vân Long cũng đã có ban quản lý, đã có người phụ trách, nên việc quản lý cũng sẽ thuận lợi, tỉnh có thể tăng cường nguồn lực để ban quản lý đảm nhiệm được vai trò quản lý cả hai khu bảo tồn.

Vấn đề này thuộc thẩm quyền của tỉnh, nên nếu Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình có nguyện vọng như phương án trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng sẵn sàng đồng thuận trên cơ sở quản lý thực sự hiệu quả.

Trước đó, ngày 24/8/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 895/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó đã quy hoạch thành lập mới Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng huyện Kim Bảng với diện tích 3.182 ha.

Trên cơ sở đề nghị của địa phương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, cũng đã có văn bản gửi Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Nam. Trong đó đã xác định dự án thành lập Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng tại huyện Kim Bảng phù hợp với Quy hoạch tỉnh Hà Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1686/QĐ-TTg ngày 26/12/2023; phù hợp với Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 895/QĐ-TTg ngày 24/8/2024.

Do vậy, dự án thành lập Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng Kim Bảng đảm bảo nguyên tắc thành lập khu rừng đặc dụng quy định tại điểm a khoản 1 Điều 9 Nghị định số 156/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Lâm nghiệp và có 1 số ý kiến góp ý để hoàn thiện hơn. Bộ cũng đã đề nghị chính quyền địa phương xem xét, chỉ đạo hoàn thiện, quyết định phê duyệt thành lập Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Voọc mông trắng tại Kim Bảng và sớm tổ chức thực hiện quản lý theo thẩm quyền.

Đối với khoảng 30 khu mới dự kiến thành lập ở trên cả nước (từ nay đến năm 2030), thì các địa phương cần phải rà soát; và có báo cáo về Bộ liên quan đến tình hình thực hiện, cũng như khó khăn, vướng mắc (nếu có), để Bộ có cơ sở giám sát, đôn đốc và có hướng dẫn phù hợp với tình hình mới.

- Kinh nghiệm từ một số quốc gia trên thế giới, như Thái Lan, toàn bộ các khu bảo tồn đều thuộc Cục Vườn quốc gia, Động vật hoang dã và Bảo tồn Thực vật Thái Lan thống nhất quản lý. Nhờ đó, các khu rừng, vườn quốc gia được liên kết chặt chẽ, quy hoạch rất rộng và sử dụng ngân sách minh bạch nên quản lý hiệu quả. Theo ông, liệu Việt Nam có thể áp dụng theo mô hình này?

Phó Cục trưởng Đoàn Hoài Nam: Mỗi một quốc gia có thể chế chính trị khác nhau, nên các mô hình quản lý Nhà nước trong từng lĩnh vực cũng khác nhau. Chúng ta chỉ nên tham khảo các mô hình quản lý thành công của các nước mà vận dụng phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh chính trị của nước ta.

Vấn đề này, ngày trước chúng tôi cũng đã có đề xuất, nhưng thực tế cũng rất khó. Lý do bởi phụ thuộc rất nhiều yếu tố, từ cơ chế chính sách đến vấn đề tài chính, con người. Do vậy cần phải có nghiên cứu cụ thể./.

- Trân trọng cảm ơn ông!