Chuyển hướng tư duy trong làm khoa học nông nghiệp

Hiện nay có nhiều sản phẩm khoa học của ngành nông nghiệp nhưng chất lượng, hàm lượng khoa học kỹ thuật của từng sản phẩm chưa tương xứng. Có ý kiến cho rằng, nghiên cứu khoa học trong nông nghiệp cần chuyển sang hướng phục vụ mục tiêu nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm.

Hạn chế trong các đề tài nghiên cứu sản phẩm nông nghiệp

Theo báo cáo của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS), trong 5 năm (2016 – 2020), ngành nông nghiệp đã có nhiều chuyển biến trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và số lượng các mặt hàng xuất khẩu tăng lên rõ rệt, đặc biệt khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát thì nông nghiệp được xác định là trụ đỡ để phát triển kinh tế và ổn định đời sống xã hội.

GS, TS Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc VAAS cho biết: Đóng góp trong thành công đó của ngành nông nghiệp, VAAS đã đạt được những thành tựu nghiên cứu nổi bật về công tác chọn tạo giống cây trồng và các quy trình kỹ thuật. Đẩy mạnh công tác chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, bảo tồn nguồn gen, công tác nghiên cứu về chất lượng đất và môi trường nông nghiệp, kỹ thuật canh tác để cải thiện chất lượng sản phẩm.

Mặc dù vậy, Giám đốc VAAS cũng thừa nhận cùng với nhu cầu phát triển hiện nay công tác nghiên cứu khoa học, công nghệ vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. GS,TS Nguyễn Hồng Sơn cho rằng, việc chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tự chịu trách nhiệm là cơ hội phát triển, song cũng là thách thức lớn đối với các đơn vị sự nghiệp công lập.

Đánh giá về những hạn chế của công tác nghiên cứu khoa học, công nghệ trong nông nghiệp thời gian qua, nhiều ý kiến cho rằng, giai đoạn qua, VAAS gần như tập trung quá nhiều về đề tài nghiên cứu mà chưa chú trọng cho công tác chuyển giao, kinh doanh, ứng dụng, thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu. Quy trình chuyển giao ra sản xuất còn chậm…

Bên cạnh đó, hàm lượng công nghệ cao trong các nghiên cứu của các đơn vị thuộc VAAS còn nhiều hạn chế, cần sớm đề xuất để đầu tư, cải tiến lại hệ thống cơ sở hạ tầng, vật chất phục vụ nghiên cứu trên cơ sở đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp.

Song song đó, VAAS cũng cần xây dựng chiến lược nghiên cứu khoa học – công nghệ của ngành, nhất là các nhóm nghiên cứu cho các sản phẩm đầu ngành, tránh tình trạnh phân tán, manh mún, không ra được sản phẩm cuối cùng.

Đồng tình nhận định trên, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Lê Quốc Doanh cũng cho rằng: Hiện nay, số lượng sản phẩm khoa học của VAAS thì nhiều nhưng chất lượng, hàm lượng khoa học kỹ thuật của từng sản phẩm cần phải cải thiện, giá trị sản phẩm khoa học chưa tương xứng so với số lượng. Bởi vậy, khoa học cũng cần chuyển sang hướng làm sao phục vụ được cho mục tiêu nâng cao chất lượng và hạ giá thành.

Đổi mới tư duy, nắm bắt thị trường

Theo lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năng suất nhiều loại cây trồng hiện nay đã kịch trần, cần có những nghiên cứu về các tiến bộ, gói kỹ thuật nhằm giảm chi phí sản xuất…

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, trên cơ sở những vấn đề còn tồn tại, vướng mắc trong hoạt động, VAAS cần tập trung để tháo gỡ, nhất là cần có tư duy, tìm ra giải pháp hiệu quả trong hoạt động trong giai đoạn tới.

Theo đó, song song với những nghiên cứu cơ bản, Bộ trưởng cho rằng các đơn vị của VAAS cần chủ động nắm bắt nhu cầu của cơ sở, địa phương, doanh nghiệp nhằm lựa chọn những vấn dề, đề tài nghiên cứu phù hợp, trước mắt là những vấn đề có tính cấp thiết cho sản xuất.

Các đơn vị nghiên cứu chủ động đổi mới tư duy trong chuyển giao sản phẩm nghiên cứu ra sản xuất, chủ động chào hàng sản phẩm nghiên cứu với địa phương, doanh nghiệp; chủ động nắm bắt các phản hồi của khách hàng về sản phẩm nghiên cứu khi đưa vào sử dụng. Trước mắt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng sẽ hỗ trợ VAAS nhằm đẩy mạnh công tác chuyển giao sản phẩm nghiên cứu ra sản xuất, nhất là phối hợp với các doanh nghiệp trong ngành nông nghiệp.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng cho rằng VAAS cần tăng cường, chú trọng hơn nữa để các đơn vị trong VAAS chủ động hợp tác, phối hợp giữa các đơn vị với nhau nhằm phát huy tốt hơn nữa các nguồn lực sẵn có.

Hiện nay, công tác nghiên cứu, đầu tư cơ sở vật chất, nguồn lực cho các đơn vị khoa học trong ngành nông nghiệp nói chung, của VAAS nói riêng vẫn còn dàn trải.

“Tôi thấy chỗ nào cũng có vài phòng thí nghiệm, vài phòng nuôi cấy mô. Tại sao chúng ta không nghĩ sẽ phải tập trung về một cơ sở, trung tâm thí nghiệm lớn, bài bản, hiện đại để nhà khoa học khi bước vào đó là có đầy đủ thiết bị phục vụ nghiên cứu”, Bộ trưởng gợi ý.

“Muốn chuyển từ nền sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp theo định hướng hiện nay của ngành, trước hết phải lấy tư duy kinh tế. Tư duy kinh tế trong thương mại là bán cái khách hàng cần. Nhà khoa học, các đơn vị nghiên cứu cũng cần hướng tới việc nghiên cứu các vấn đề từ đòi hỏi, nhu cầu của thực tiễn đang đặt ra. Các đơn vị khoa học hiện nay muốn cỏi trói về cơ chế. Nhưng trước khi chờ cơ chế nhà nước cởi trói cho khoa học, thì các đơn vị nghiên cứu, nhà khoa học trước hết phải tự cởi trói tư duy, cách tiếp cận của mình”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.