Chuẩn hóa cơ sở giáo dục đại học để đáp ứng yêu cầu mới

Đầu năm 2024, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành quy định về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, là các yêu cầu tối thiểu về điều kiện bảo đảm chất lượng và chỉ số hoạt động của một cơ sở giáo dục đại học. Chuẩn cơ sở giáo dục đại học sẽ là cơ sở để thực hiện quy hoạch, sắp xếp mạng lưới; đánh giá, giám sát các điều kiện bảo đảm chất lượng và việc thực hiện trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học.

Việc ban hành Chuẩn cơ sở giáo dục đại học sẽ góp phần thực hiện hiệu quả quản lý nhà nước đối với giáo dục đại học. Chuẩn cơ sở giáo dục đại học là những yêu cầu tối thiểu mà cơ sở giáo dục đại học phải đáp ứng, được đánh giá theo các tiêu chí và được kiểm chứng qua các minh chứng, chỉ số tương ứng.

Hệ thống các tiêu chí, chỉ số của chuẩn giáo dục đại học được xây dựng bảo đảm tính kế thừa các quy định của Việt Nam nhưng không quy định lại các nội dung mà các văn bản quy phạm pháp luật khác đã nêu; có định hướng tương thích với các chuẩn giáo dục đại học thông dụng trên thế giới nhưng bảo đảm phù hợp với điều kiện, bối cảnh của Việt Nam.

Các tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ số được xem xét quy định theo hướng áp dụng cho tất cả các cơ sở giáo dục đại học hoặc chỉ áp dụng theo đặc thù của từng loại cơ sở giáo dục đại học hoặc thời điểm áp dụng khác nhau…

Chuẩn cơ sở giáo dục đại học gồm 6 tiêu chuẩn, 20 tiêu chí. Các tiêu chí đánh giá được chốt số liệu vào ngày 31/12 của năm báo cáo và hoàn thiện chậm nhất vào 31/3 của năm liền kề. Trong mỗi tiêu chuẩn cơ sở giáo dục đại học có số lượng các tiêu chí khác nhau.

Cụ thể, tiêu chuẩn về tổ chức và quản trị (gồm bốn tiêu chí), yêu cầu cơ sở giáo dục đại học có bộ máy tổ chức ổn định, hệ thống quản trị minh bạch, hiệu quả. Tiêu chuẩn về giảng viên (gồm ba tiêu chí) yêu cầu cơ sở giáo dục đại học có đội ngũ giảng viên bảo đảm yêu cầu về số lượng, trình độ và quỹ thời gian để bảo đảm chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.

Tiêu chuẩn về cơ sở vật chất (gồm bốn tiêu chí) yêu cầu cơ sở giáo dục đại học có khuôn viên, cơ sở vật chất, hệ thống thông tin và học liệu đáp ứng yêu cầu bảo đảm chất lượng giảng dạy, học tập và nghiên cứu. Tiêu chuẩn về tài chính (gồm hai tiêu chí), yêu cầu cơ sở giáo dục đại học duy trì cân đối tài chính, hiệu quả hoạt động và khả năng phát triển bền vững.

Tiêu chuẩn về tuyển sinh và đào tạo (gồm năm tiêu chí) yêu cầu duy trì chất lượng hiệu quả tuyển sinh, đào tạo và hỗ trợ người học. Tiêu chuẩn về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo (gồm hai tiêu chí), yêu cầu cơ sở giáo dục đại học bảo đảm có năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo thể hiện qua nguồn thu từ các hoạt động này và kết quả công bố khoa học.

Các tiêu chuẩn, tiêu chí nói trên được áp dụng đầy đủ cho các cơ sở giáo dục đại học, trừ trường hợp cơ sở giáo dục đại học mới thành lập, chưa tuyển sinh; mới đi vào hoạt động, chưa có sinh viên tốt nghiệp; cơ sở giáo dục đại học thuộc Bộ Quốc phòng, Bộ Công an; cơ sở giáo dục đại học có thời gian hoạt động dưới 10 năm… sẽ có một số tiêu chí không áp dụng.

Chuẩn cơ sở giáo dục đại học nhằm thực hiện quy hoạch, sắp xếp mạng lưới cơ sở giáo dục đại học; đánh giá và giám sát các điều kiện bảo đảm chất lượng; việc thực hiện trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học theo quy định của pháp luật. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ thực hiện công bố kết quả chuẩn cơ sở giáo dục đại học trước ngày 30/6 hằng năm (bắt đầu từ năm 2025 cho năm báo cáo trước liền kề).

Vụ trưởng Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) Nguyễn Thu Thủy cho biết, quá trình triển khai, các cơ sở giáo dục đại học cung cấp, cập nhật đầy đủ, chính xác và nhất quán số liệu phục vụ việc xác định các chỉ số và đánh giá mức độ đáp ứng các tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học vào hệ thống cơ sở dữ liệu về giáo dục đại học.

Cơ sở giáo dục đại học cũng thực hiện trách nhiệm giải trình với người học và cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền và các bên liên quan về chất lượng và hiệu quả hoạt động giáo dục đại học thông qua kết quả thực hiện Chuẩn cơ sở giáo dục đại học.

Theo Thứ trưởng Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn, từ khi thực hiện chủ trương tự chủ, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của giáo dục đại học có những thay đổi. Các cơ quan quản lý nhà nước, cụ thể là Bộ Giáo dục và Đào tạo từng bước ban hành các văn bản như: Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, chuẩn các chương trình đào tạo…

Mục đích đầu tiên của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học nhằm thực hiện quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học. Khi quy hoạch mạng lưới được ban hành sẽ cần sắp xếp, mở rộng không gian phát triển, định hướng phát triển của các cơ sở giáo dục đại học.

Để làm được điều đó, cần dựa trên những tiêu chuẩn đã được ban hành, đáp ứng các nhu cầu về nguồn nhân lực, về phát triển khoa học công nghệ. Mặt khác, xây dựng, triển khai chuẩn cơ sở giáo dục đại học sẽ thúc đẩy công khai, minh bạch để cơ quan nhà nước và toàn xã hội giám sát và tự thân các trường phấn đấu nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của mình.

Cũng theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn, với 6 tiêu chuẩn, 20 tiêu chí và tối đa là 28 chỉ số, các tiêu chí của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học mang tính đại diện khá đầy đủ cho các lĩnh vực, các mảng hoạt động.

Vì vậy, các cơ sở giáo dục đại học cần hiểu đúng, hiểu rõ quy định, thực hiện có hiệu quả, đồng thời làm căn cứ để các trường có những đối sánh giữa năm trước, năm sau và trong tương lai, giữa các cơ sở giáo dục đại học với nhau, từ đó đánh giá hiện trạng, đặt ra các mục tiêu theo từng khía cạnh, từng tiêu chí phát triển giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới.