Chính sách khoan hồng giúp người lầm lỗi làm lại cuộc đời

Trong những năm qua, công tác giáo dục, cảm hóa phạm nhân đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Bộ Công an, nhằm giúp người lầm lỗi nhận thức rõ sai lầm, tích cực cải tạo, hướng thiện và tái hòa nhập cộng đồng. Sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ Công an cùng với những đổi mới trong phương pháp giáo dục tại các trại giam đã mang lại nhiều kết quả tích cực, góp phần xây dựng một xã hội an toàn, nhân văn.

1. Lãnh đạo Bộ Công an luôn xác định công tác giáo dục, cảm hóa phạm nhân là nhiệm vụ quan trọng, cần được thực hiện một cách toàn diện và hiệu quả.

Đơn cử, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, Trung tướng Lê Văn Tuyến, Thứ trưởng Bộ Công an đã trực tiếp kiểm tra công tác, làm việc với hàng chục ơ quan thi hành án hình sự của các tỉnh; thăm, làm việc với hàng chục trại giam. Đây là sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Bộ Công an đối với công tác giáo dục, cải tạo người phạm tội trở thành người có ích cho xã hội.

Tại các cơ sở giam giữ, đồng chí Thứ trưởng kiểm tra từng bếp ăn, nơi ở, nơi lao động… của các phạm nhân, gặp gỡ, động viên họ cải tạo thật tốt. Đồng chí Thứ trưởng luôn nhấn mạnh, việc đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục, duy trì thực hiện tốt chế độ chính sách, pháp luật theo quy định đối với phạm nhân, trại viên, học sinh; yêu cầu các cán bộ phải nắm được tâm lý, thái độ của phạm nhân để giáo dục, cải tạo hiệu quả, kết hợp với sự khoan hồng, nhân văn, nhân đạo, đúng pháp luật, kịp thời khen thưởng khi họ có thành tích để tạo động lực cho họ phấn đấu.

Gặp các phạm nhân, Thứ trưởng Lê Văn Tuyến thường thăm hỏi tỉ mỉ, đặc biệt là quá trình cải tạo trong trại giam như thế nào, có được cán bộ thực hiện đúng chế độ, chính sách hay không, có thắc mắc kiến nghị gì không? Đồng chí Thứ trưởng tạo điều kiện cho các phạm nhân được bày tỏ những suy nghĩ của mình, đồng thời động viên họ phấn đấu cải tạo tốt hơn. Như ở Trại giam Thanh Xuân, được Thứ trưởng Lê Văn Tuyến hỏi thăm, phạm nhân Hoàng Văn Mạnh rụt rè trả lời và cho biết, lần đầu tiên trong cuộc đời được vinh dự gặp lãnh đạo cấp cao như vậy.

“Tôi quê ở Văn Bàn, Lào Cai, cả đời chưa ra khỏi bản, đến chủ tịch xã cũng chưa gặp bao giờ. Ít học, không có việc làm, hàng xóm rủ đi vận chuyển ma tuý nên tôi “làm”. Hưởng lợi cho 3 lần xách “hàng”, tôi được 4 triệu đồng để đưa con đi chữa bệnh, không ngờ bị bắt, bị kết án 15 năm tù. Được lãnh đạo Bộ Công an hỏi thăm, tôi run quá, nhưng cũng rất may mắn. Không ngờ, ở nơi tù tội này được gặp lãnh đạo Bộ, được động viên, tôi hứa sẽ cố gắng học tập, cải tạo thật tốt để không phụ lòng các cán bộ” – Hoàng Văn Mạnh chia sẻ.

Trung tướng Trần Văn Thiện, Cục trưởng Cục Cảnh sát Quản lý trại giam, Cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng cho biết, công tác giáo dục cải tạo phạm nhân phải thực hiện bằng tình yêu thương, làm cho phạm nhân tin tưởng, yên tâm cải tạo. Cụ thể, phải đảm bảo mọi chế độ của phạm nhân được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, nhất là chế độ ăn, mặc, ở, sinh hoạt, chăm sóc y tế; phạm nhân ốm đau, già yếu, bệnh hiểm nghèo, bệnh truyền nhiễm… thường xuyên được thăm hỏi, động viên. Kịp thời nắm bắt diễn biến tư tưởng của phạm nhân để giúp đỡ, chia sẻ, giải đáp, giải quyết đúng pháp luật và thoả đáng mọi khiếu nại, kiến nghị chính đáng, đúng pháp luật của họ; tổ chức cho phạm nhân học pháp luật, giáo dục công dân, học văn hoá, học nghề, đồng thời không ngừng nâng cao đời sống tinh thần cho phạm nhân… từ đó, giúp họ yên tâm, tin tưởng vào chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước để phấn đấu cải tạo, sớm làm lại cuộc đời.

2. Nếu chỉ nghe, không có hình ảnh thì chắc chắn không ai tưởng tượng ra lớp học mọi người đều nói khá lưu loát bằng ngoại ngữ lại là câu lạc bộ ở trong trại giam – nơi mà cả “thầy” và “trò” đều là phạm nhân. Các cán bộ giáo dục chỉ đóng vai trò hướng dẫn phương pháp học, tạo không khí, động lực để các phạm giao lưu, học tập với nhau. “Nhóm yêu thích ngoại ngữ” là một trong nhiều câu lạc bộ mà Trại giam số 3 sáng tạo và duy trì hoạt động nhiều năm nay. Thượng tá Đào Anh Sơn, Phó Giám thị Trại giam số 3 cho biết, các mô hình này đem lại hiệu quả cao trong giáo dục, cải tạo phạm nhân. Cụ thể, đơn vị đang duy trì các mô hình “Chương trình kết nối yêu thương”; “Nhóm yêu thích âm nhạc”, “Nhóm yêu thích ngoại ngữ”…

Thông qua các mô hình trên, đã tạo sân chơi lành mạnh, bổ ích, hình thành phong trào tự học trong phạm nhân, rèn luyện ý thức kỷ luật, lòng kiên trì, tinh thần lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng, tốt đẹp; từ đó tích cực lao động, cải tạo để sớm được trở về với gia đình, xã hội. Đặc biệt, các cán bộ đã tự học tập, nâng cao trình độ ngoại ngữ, âm nhạc để hướng dẫn, giao lưu với phạm nhân, tạo sự gần gũi để phạm nhân chia sẻ, giãi bày những tâm tư, tình cảm sâu kín, phục vụ tốt cho công tác giáo dục, cảm hoá phạm nhân.

Hay như ở Trại giam Vĩnh Quang, mỗi phân trại đều có một đội văn nghệ phục vụ các hoạt động của phạm nhân trong quá trình cải tạo. Đây cũng là một trong những biện pháp giáo dục, cải tạo phạm nhân, là tổ chức cho họ tham gia văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, đọc sách báo. Từ đó, các phạm nhân có sự gắn kết, chia sẻ với nhau, tạo động lực để cải tạo tốt hơn. Đơn vị đã tạo điều kiện, mua sắm các loại nhạc cụ, trang thiết bị phục vụ văn nghệ để các phạm nhân tập luyện, biểu diễn, tạo không khí vui vẻ, khích lệ tinh thần thi đua cải tạo tiến bộ, sớm trở về với gia đình, cộng đồng, xã hội.

Còn ở Trại giam Ngọc Lý, mỗi phòng giam đều có 1 tủ sách ngay trong phòng để khi lao động, học tập trở về, các phạm nhân thuận lợi tìm hiểu kiến thức, nâng cao trí tuệ, tinh thần.

3.Để tạo điều kiện cho những người cải tạo tốt sớm có cơ hội trở về làm lại cuộc đời, thực hiện chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc, từ trước đến nay, đặc biệt là từ năm 2009 đến nay, Chủ tịch nước đã 10 lần ký quyết định đặc xá cho gần 100.000 phạm nhân có quá trình cải tạo, lao động, học tập tốt trở về với gia đình, cộng đồng, làm công dân có ích cho xã hội.

Hầu hết người được đặc xá trở về đã nhanh chóng tái hoà nhập cộng đồng, có cuộc sống ổn định và làm ăn lương thiện, nhiều người trong số họ đã trở thành doanh nhân thành đạt hoặc tích cực tham gia các hoạt động xã hội ở địa phương. Qua theo dõi, chúng tôi thấy tỷ lệ người được đặc xá tái phạm tội là rất thấp. Cụ thể, đợt đặc xá năm 2024, tính đến nay, chỉ có 5 trong tổng số 3.763 người được đặc xá tái phạm tội, chiếm tỉ lệ 0,13%.

Nhằm giúp đỡ những người được đặc xá hòa nhập cộng đồng, Bộ Công an đã chỉ đạo các cơ sở giam giữ tổ chức các lớp chuẩn bị hòa nhập cộng đồng cho những phạm nhân đủ điều kiện được đề nghị đặc xá, trang bị những kiến thức cơ bản giúp họ tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống; chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp có kế hoạch tiếp nhận, quản lý, giáo dục, giúp đỡ người được đặc xá trở về cộng đồng xóa bỏ mặc cảm, làm ăn lương thiện, ổn định cuộc sống, hạn chế tái phạm tội và vi phạm pháp luật.

Hỗ trợ người chấp hành xong án phạt tù và các cơ sở sử dụng lao động là người chấp hành xong án phạt tù được vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội, năm 2023, Bộ Công an đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 22/2023/QĐ-TTg ngày 17/8/2023 về chính sách tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù. Tính đến 15/5/2025, đã có hơn 11 nghìn người chấp hành xong án phạt tù và người được đặc xá được vay vốn, với tổng số tiền giải ngân gần 1.000 tỷ đồng.

Đáng chú ý, phần lớn người vay đã sử dụng vốn đúng mục đích, hiệu quả, và tỷ lệ rủi ro tín dụng rất thấp. Điều đó cho thấy, chính sách đã đáp ứng trúng yêu cầu thực tiễn, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực và thực sự đi vào cuộc sống. Việc hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn vay không chỉ giúp những người có quá khứ lầm lỗi tái hòa nhập mà còn mang lại lợi ích cho gia đình, cộng đồng và xã hội, góp phần xây dựng một môi trường sống nhân văn, bao dung và phát triển bền vững…