Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình tại 8 tội danh

Tại dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay thế hình phạt tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở một số tội danh, trong đó có tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ.

Một số tội danh không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình

Theo Bộ Công an, qua tổng kết 8 năm thi hành Bộ luật Hình sự đã góp phần quan trọng trong quản lý xã hội, phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của tổ chức, của Nhà nước và của công dân.

Tuy nhiên, sau hơn 8 năm thi hành, tình hình đất nước đã có nhiều thay đổi lớn về mọi mặt nên quy định của Bộ luật Hình sự đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập. Trong đó, các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập như: các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng dẫn đến căn cứ để tuyên hình phạt tử hình còn gặp khó khăn trên thực tế.

Theo quy định Bộ luật Hình sự hiện hành, còn 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình. Song, thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình. Đồng thời, thực tiễn thời gian qua, Tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này. Thí dụ: tội "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân", tội "Phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam", tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh"..., hoặc ít áp dụng như: tội "Tham ô tài sản, nhận hối lộ"...

Bên cạnh đó, Bộ luật không có quy định sau khi hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, người bị kết án tử hình có được chuyển xuống hình phạt khác như: tù chung thân, phạt tù có thời hạn hay được trả tự do và chưa có thủ tục chuyển hình phạt, gây lúng túng cho các cơ quan thực thi trong việc áp dụng quy định pháp luật.

Do đó, việc ban hành dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) là cần thiết nhằm tiếp tục thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về công tác phòng, chống tội phạm trong điều kiện xây và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, vừa bảo đảm tính nhân đạo, khoan hồng, vừa bảo đảm tính răn đe, nghiêm khắc, góp phần đắc lực vào việc bảo vệ chế độ, bảo vệ quyền con người, bảo vệ lợi ích của Nhà nước và tổ chức, góp phần bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm cho mọi người được sống trong một môi trường xã hội và môi trường sinh thái an toàn, lành mạnh.

Đề xuất bỏ hình phạt tử hình tại 8 tội danh

Dự thảo Bộ luật hình sự (sửa đổi) gồm 3 phần, 26 chương, 433 điều, so Bộ luật Hình sự hiện hành giữ nguyên 181 điều, sửa đổi 245 điều, bổ sung 6 điều, bỏ 18 điều.

Đáng chú ý, tại Tờ trình gửi Chính phủ, Bộ Công an đề xuất dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 5 tội danh theo Đề án “Rà soát, đánh giá những bất cập trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Thi hành án hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt tử hình và thi hành án tử hình; nghiên cứu giảm bớt tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù” của Đảng ủy Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã trình Bộ Chính trị cho ý kiến, gồm các tội danh sau: tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” (Điều 109 Bộ luật Hình sự); tội “Phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 114); tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh” (Điều 194 Bộ luật Hình sự); tội “Vận chuyển trái phép chất ma tuý” (Điều 250 Bộ luật Hình sự); tội “Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược” (Điều 421 Bộ luật Hình sự).

Bên cạnh đó, bỏ hình phạt tử hình và thay thế hình phạt tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở một số tội danh khác như sau: tội gián điệp (Điều 110), tội tham ô tài sản (Điều 353) và tội nhận hối lộ (Điều 354).

Như vậy, dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.

Về sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình, dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) bổ sung quy định về việc Tòa án có thể tuyên hoãn thi hành án tử hình 2 năm đối với người bị kết án tại thời điểm tuyên bản án tử hình. Quy định này theo Bộ Công an vừa bảo đảm tính nhân đạo, vừa phù hợp với thực tiễn và giải quyết một số vướng mắc bất cập về thời hạn nêu trên.

Đồng thời, bổ sung quy định tại Điều 60 Bộ luật Hình sự về trường hợp hết thời hiệu thi hành bản án tử hình. Theo đó, sau khi hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, người bị kết án tử hình được chuyển xuống hình phạt tù chung thân hoặc chung thân không xét giảm án; bổ sung quy định về thủ tục tố tụng khi người bị kết án được chuyển sang hình phạt tù chung thân hoặc chung thân không xét giảm án.

Ngoài ra, dự thảo Bộ luật này cũng quy định nâng mức hình phạt đối với một tội danh và một số hành vi để bảo đảm tính răn đe nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, công dân, phù hợp với các quy định pháp luật quốc tế như: tội phạm về môi trường, ma túy nhằm bảo vệ môi trường sống an toàn, bền vững cho các thế hệ tương lai…